Η Κυκλική Επανάσταση

Ένα νέο οικονομικό μοντέλο, βασισμένο στη χρήση αγαθών που δεν ανήκουν στους καταναλωτές, «ονειρεύεται» από το Νταβός ο Frans van Houten, διευθύνων σύμβουλος της Royal Philips.

Στον δέκατο έκτο αιώνα, ο αστρονόμος Νικόλαος Κοπέρνικος έκανε μια σημαντική ανακάλυψη: ο ήλιος, και όχι η γη, ήταν στο κέντρο του γνωστού σύμπαντος. Εκείνη την

εποχή, πολλοί κατήγγειλαν τη διορατικότητα του Κοπέρνικου ως αίρεση εναντίον της καθιερωμένης χριστιανικής διδασκαλίας. Τελικά, φυσικά, η επανάσταση του Κοπέρνικου άνοιξε το δρόμο προς μια νέα, επιστημονική κοσμοθεωρία και την ενίσχυση της ανθρώπινης ευημερίας.

Σήμερα, ο κόσμος χρειάζεται μια παρόμοια αλλαγή παραδείγματος. Αλλά αυτή τη φορά θα πρέπει να μεταμορφωθεί το οικονομικό μοντέλο που επικρατεί. Μέχρι το 2030, η παγκόσμια μεσαία τάξη θα ανέλθει συνολικά σε περίπου πέντε δισεκατομμύρια ανθρώπους, οι οποίοι θα αναμένουν τα ίδια είδη των ευκαιριών και τις ανέσεις που οι πλούσιοι πληθυσμοί απολαμβάνουν εδώ και καιρό. Αυτό θα θέσει αυξανόμενες πιέσεις στο περιβάλλον και θα καταστρέψει τα αποθέματα πόρων στον κόσμο.

Το πρόβλημα είναι ότι ο κόσμος έχει από καιρό διατηρήσει μια μυωπική έμφαση στην παραγωγή και την κατανάλωση αγαθών όσο το δυνατόν φθηνότερα. Το αποτέλεσμα είναι μία γραμμική οικονομία βασισμένη στην ταχεία χρήση, διάθεση και αντικατάσταση των αγαθών. Η διατήρηση του σημερινού μοντέλου θα απαιτήσει απεριόριστους, εύκολα προσβάσιμους πόρους και άπειρο χώρο για τα απόβλητα – κάτι που σαφώς δεν είναι δυνατόν. Πράγματι, οι συνέπειες της αναλώσιμης οικονομίας μας – οι πολύ υψηλές εκπομπές CO2, τα ανεξέλεγκτα ρεύματα αποβλήτων και η αυξανόμενη δυσκολία της απόσπασης των πόρων, για να αναφέρουμε μερικές- είναι ήδη εμφανείς.

Για να βρει κάποιος μια βιώσιμη εναλλακτική λύση, χρειάζεται μόνο να κοιτάξει στη φύση, όπου τίποτα δεν πάει χαμένο. Τα δάση, για παράδειγμα, είναι εντελώς αποτελεσματικά συστήματα, με τον κύκλο ζωής των ειδών να συμβαδίζουν τέλεια με τις εποχές. Αυτό ενισχύει τα επίπεδα της ανθεκτικότητας και τη μακροζωία που τα οικονομικά συστήματα θα πρέπει να προσπαθούν να μιμηθούν. Ακριβώς όπως τα οικοσυστήματα επαναχρησιμοποιούν τα πάντα σε έναν αποτελεσματικό και στοχευμένο κύκλο, έτσι και ένα «κυκλικό» οικονομικό σύστημα θα διασφαλίσει ότι τα προϊόντα έχουν σχεδιαστεί για να αποτελέσουν μέρος ενός δικτύου αξίας, εντός της οποίας η επαναχρησιμοποίηση και η ανακαίνιση των προϊόντων, των εξαρτημάτων και των υλικών θα εξασφαλίσει τη συνεχή και εκ νέου αξιοποίηση των πόρων.

Φυσικά, η οικοδόμηση μιας κυκλικής οικονομίας θα απαιτήσει μια θεμελιώδη αναδιάρθρωση της παγκόσμιας αλυσίδας αξιών. Αντί να πωλούν τα προϊόντα, οι επιχειρήσεις θα διατηρούν την κυριότητα, πουλώντας τη χρήση των προϊόντων που φτιάχνουν ως υπηρεσία. Η πώληση των οφελών ενός προϊόντος, αντί του ίδιου του προϊόντος, θα δημιουργήσει ένα ισχυρό κίνητρο ώστε οι παραγωγοί να σχεδιάσουν για μακροζωία, επαναλαμβανόμενη επαναχρησιμοποίηση και τελική ανακύκλωση, που θα τους επιτρέψει να βελτιστοποιήσουν την χρήση των πόρων.

Αυτό απαιτεί μια νέα γενιά υλικών, καθώς και καινοτόμες διαδικασίες ανάπτυξης και παραγωγής. Απαιτεί, επίσης, νέα επιχειρηματικά μοντέλα, έναν επαναπροσδιορισμό της έννοιας της νόμιμης ιδιοκτησίας και χρήσης, νέους κανόνες των δημόσιων συναλλαγών και νέες στρατηγικές χρηματοδότησης. Τέλος, μια κυκλική οικονομία απαιτεί προσαρμοστική λογιστική και μια ηγετική κουλτούρα που υιοθετεί το νέο σύστημα και τα οφέλη της προόδου προς τη σύστασή του.

Πέρα από την ηθική επιταγή, υπάρχει ένα ισχυρό οικονομικό επιχείρημα υπέρ της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία – συγκεκριμένα, η υπόσχεση πάνω από 1 τρισεκατομμύρια δολάρια σε επιχειρηματικές ευκαιρίες. Αυτό περιλαμβάνει εξοικονόμηση υλικών, αύξηση της παραγωγικότητας, νέες θέσεις εργασίας και, ενδεχομένως, νέα προϊόντα και κατηγορίες επιχειρήσεων. Αλλά οι επιχειρήσεις δεν μπορεί να μετατρέψουν μόνο την οικονομία. Προκειμένου να μετατεθεί η έμφαση των επιχειρήσεων από την ελαχιστοποίηση του αρχικού κόστους στη μεγιστοποίηση της συνολικής αξίας, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία της υγείας των ανθρώπων και την ευημερία, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αλλάξουν τις διαδικασίες των συναλλαγών με την εφαρμογή των απαιτήσεων της κυκλικότητας, συμβάλλοντας έτσι στην προώθηση της ζήτησης για νέες λύσεις. Την ίδια στιγμή, οι καταναλωτές θα πρέπει να είναι ανοικτοί στη χρήση των προϊόντων που δεν τους ανήκουν. Επειδή η κυκλική οικονομία είναι εγγενώς συστημική, μπορεί να επιτύχει μόνον εάν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη σχεδιάσουν, δημιουργήσουν και έχουν από κοινού τα προϊόντα και τις υπηρεσίες.
Με αυτό κατά νου, η εταιρεία μου επανασχεδιάζει τα προϊόντα της και εξετάζει το πώς θα συλλάβει την υπολειμματική τους αξία. Την ίδια στιγμή, αλλάζει από ένα επιχειρηματικό μοντέλο που βασίζεται στη συναλλαγή σε ένα μοντέλο που βασίζεται σε μια σχέση – μια σχέση που συνεπάγεται τη στενότερη συνεργασία με τους πελάτες και τους προμηθευτές. Και αλλάζει την εταιρική κουλτούρα της για να δώσει έμφαση σε μακροπρόθεσμες λύσεις. Καμία από αυτές τις αλλαγές δεν είναι εύκολο να εφαρμοστεί, αλλά όλα αυτά είναι απαραίτητα.

Όπως όλες οι μεγάλες μεταβάσεις στην ανθρώπινη ιστορία, η μετάβαση από μια γραμμική σε μια κυκλική οικονομία θα είναι ταραχώδης. Θα διαθέτει πρωτοπόρους και αρνητές, νίκες και αποτυχίες. Όμως, αν οι επιχειρήσεις, οι κυβερνήσεις και οι καταναλωτές κάνουν το καθήκον τους, η Κυκλική Επανάσταση θα βάλει την παγκόσμια οικονομία σε μια πορεία βιώσιμης μακροπρόθεσμης ανάπτυξης – και σε 500 χρόνια από τώρα, οι άνθρωποι θα την θεωρούν ως μια επανάσταση ανάλογη με αυτή του Κοπέρνικου.

http://www.project-syndicate.org/commentary/frans-v–houten-calls-for-a-shift-toward-a-new-economic-model–based-on-the-use-of-goods-that-consumers-do-not-own