Η Ευρώπη αργοπεθαίνει

Του  Walter Laqueur«Ο 21ος αιώνας θα ανήκει στην Ευρώπη». Έτσι είχε γράψει κάποτε ο ιστορικός Tony Judt. Οι ιστορικοί όμως, δεν είναι προφήτες, και παρά το ότι ο 21ος αιώνας μόλις ξεκίνησε, το μέλλον δεν προβλέπεται ευνοϊκό για την Ευρώπη.Πολλοί άλλοι ιστορικοί ήταν εξίσου αισιόδοξοι. Όχι εγώ. Πριν από πέντε χρόνια είχα γράψει το βιβλίο The Last Days of Europe, και κατηγορήθηκα για απαισιοδοξία. Σήμερα όμως, ακόμη και εγώ αισθάνομαι πως οι πρώην ενθουσιασμένοι με την Ευρώπη, το παρακάνουν με τον πεσιμισμό τους. Διότι ακόμη κι αν η Ευρώπη παρακμάζει, δεν είναι απαραίτητο πως θα καταρρεύσει τελείως.Στη σημερινή εποχή, όπου η Ευρώπη πλήττεται από πολλαπλές κρίσεις, είναι πολύ εύκολο να γελάμε με τις αυταπάτες του παρελθόντος. Οι μεταπολεμικές ελίτ της ηπείρου πάλεψαν για να πετύχουν μια πιο δημοκρατική κοινωνία. Προσπάθησαν να μειώσουν το χάσμα μεταξύ πλούτου και φτώχιας, και να προσφέρουν κοινωνικές υπηρεσίες που καμιά γενιά του παρελθόντος δεν απόλαυσε. Είχαν να αντιμετωπίσουν συγκρούσεις και αναταραχές. Και πολλές ευρωπαϊκές χώρες πέτυχαν αυτόν τον στόχο, και είχαν κάθε λόγο να είναι περήφανες.Η επιτυχία της Ευρώπης θεμελιώθηκε πάνω σε δυο παγκόσμιους πολέμους, σε δικτατορίες, στον φασισμό και στον κομμουνισμό, κλπ. Υπήρχε όμως ή τουλάχιστον έτσι φαίνονταν, μια ευρωπαϊκή ταυτότητα βασισμένη σε κοινές αξίες. Οι σκεπτικιστές το απέδιδαν σε κάποιο υλικό συμφέρον και μόνο. Όλα άλλωστε ξεκίνησαν ως μια ένωση εμπορικής φύσης. Ο πατέρας της ΕΕ Jean Monnet είχε προβλέψει τους κινδύνους. Αργότερα παραδέχθηκε πως αν του ξαναδίνονταν η ευκαιρία, θα έδινε μεγαλύτερη έμφαση στον πολιτισμό, παρά στην οικονομία.Πότε άρχισε να στραβώνει το κλίμα; Σίγουρα η σημερινή κρίση είναι οικονομική. Ήταν αναμφίβολα λάθος να πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρξει οικονομική ένωση, χωρίς παράλληλα και μια πολιτική. Μήπως όμως η κρίση επήλθε επειδή το ευρωπαϊκό όραμα για κοινωνικό κράτος, έπασχε εγγενώς;Παρά τη σημασία της, η οικονομική κρίση δεν είναι παρά ένα μόνο μέρος της όλης θλιβερής ιστορίας, και ίσως, ούτε καν το πιο σημαντικό. Σήμερα υπάρχει παντελής απουσία της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας και των κοινών αξιών. Τα ξεχωριστά εθνικά συμφέροντα είναι μεγαλύτερα από τα κοινά. Η σημερινή κρίση οφείλεται στην έλλειψη αλληλεγγύης, ηγεσίας, και πολιτικής θέλησης. Πρόκειται για μια κρίση εσωτερικών εντάσεων, και αποτυχημένης ενσωμάτωσης των πληθυσμών (όπως αποδεικνύουν τα γεγονότα της Βρετανίας). Για πολύ μεγάλο  διάστημα, οι ελίτ της Ευρώπης ζούσαν σε μια άρνηση. Ήθελαν περισσότερη δημοκρατία, αλλά δεν ήταν έτοιμες για την διάβρωση της εξουσίας που τελικά οδηγεί στην αναρχία.Ως ένα βαθμό, η πολιτική ελίτ, τα ΜΜΕ, και η κοινή γνώμη, έπαψαν να δίνουν σημασία στη σκοτεινή πλευρά της εσωτερικής πολιτικής. Άρχισαν να αγνοούν την εισοδηματική ανισότητα και τις συνέπειες της νεανικής ανεργίας. Επικεντρώθηκαν στις διεθνείς σχέσεις, και στην ειρηνική συνύπαρξη, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος λειτουργούσε ακόμη στα πλαίσια σφαιρών επιρροής, και ισορροπίας δυνάμεων. Παράλληλα, η ευρωπαϊκή κοινή γνώ