Η επίδραση Τραμπ στο ιταλικό δημοψήφισμα

Ο Ρέντσι ισχυρίζεται ότι η μεταρρύθμιση θα κάνει την ιταλική κυβέρνηση πιο σταθερή και αποτελεσματική. Αλλά η ανησυχία είναι ότι η εκλογή Τραμπ αυξάνει την πιθανότητα η μεταρρύθμιση να απορριφθεί από τους ψηφοφόρους των αντισυστημικών κομμάτων - ειδικά αφού ο πρωθυπουργός έχει υποσχεθεί να παραιτηθεί αν ηττηθεί, γράφει ο Martin Bull.

Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην αμερικανική προεδρία προκαλεί αναταραχή στην ιταλική πολιτική σκηνή, εν όψει του δημοψηφίσματος

για το σύνταγμα που θα διεξαχθεί στις 4 Δεκεμβρίου. Το δημοψήφισμα δημιουργεί το σκηνικό για να στηθεί στην Ιταλία πιθανότατα το τρίτο σημαντικό αντισυστημικό σοκ διαμαρτυρίας του 2016, πριν ακόμα "χωνέψουμε" πλήρως την είδηση για τον Τραμπ και το Brexit. Το δημοψήφισμα αφορά μια ευρεία συνταγματική μεταρρύθμιση που σχεδιάστηκε από τον πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι και την κυβέρνησή του. Χρειάστηκαν περισσότερα από δύο χρόνια διαπραγματεύσεων μέσω του κοινοβουλίου και τέθηκε σε δημόσια ψηφοφορία αφού απέτυχε να κερδίσει μια πλειοψηφία δύο τρίτων στο κοινοβούλιο.

Ο Ρέντσι ισχυρίζεται ότι η μεταρρύθμιση θα κάνει την ιταλική κυβέρνηση πιο σταθερή και αποτελεσματική. Αλλά η ανησυχία είναι ότι η εκλογή Τραμπ αυξάνει την πιθανότητα ότι η μεταρρύθμιση θα απορριφθεί από τους ψηφοφόρους. Αυτό δεν συμβαίνει εξαιτίας των πλεονεκτημάτων ή των μειονεκτημάτων της ίδιας της μεταρρύθμισης, αλλά λόγω της πολιτικής γύρω από αυτό. Ο Ρέντσι έχει στοιχηματίσει τα πάντα στα αποτέλεσμα αυτού του δημοψηφίσματος. Τον Δεκέμβριο του 2015, με τα ποσοστά τους στις δημοσκοπήσεις να είναι υψηλά, ανακοίνωσε, σε ντεγκολικό ύφος, ότι εάν ηττηθεί στο δημοψήφισμα θα παραιτηθεί.

Αυτός ο ελιγμός, ο οποίος υπέθεσε ότι θα πείσει τους αναποφάσιστους να στηρίξουν τη μεταρρύθμιση, κατέληξε να είναι μια καταστροφική τακτική κακής κρίσης. Αποδείχθηκε αποτελεσματικά ότι το δημοψήφισμα ήταν ένα δημοψήφισμα για τον Ρέντσι. Αυτό έδωσε ένα βήμα στο αντισυστημικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων, που έχει αγωνιστεί με πάθος για το "όχι", για να διώξει τον Ρέντσι. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων διαλάλησε ότι η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ είναι απόδειξη ενός κινήματος διαμαρτυρίας που σαρώνει τη Δύση. Κάλεσε τους Ιταλούς να αδράξουν την ευκαιρία του δημοψηφίσματος για να συμμετάσχουν. Και πράγματι, η στήριξη για τη μεταρρύθμιση έχει μειωθεί σταθερά όλο το χρόνο. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τώρα μια μικρή πλειοψηφία υπέρ του "όχι" - αν και ο μεγάλος αριθμός των αναποφάσιστων ψηφοφόρων δεν δίνει σαφή πρόβλεψη.

Ο Ρέντσι, από το καλοκαίρι, έχει προσπαθήσει να αλλάξει πλεύση και να αντικειμενικοποιήσει το δημοψήφισμα, διαχωρίζοντας το αποτέλεσμά του από το δικό του μέλλον. Αλλά το τζίνι δεν μπορεί να ξαναμπεί στο μπουκάλι. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πάνω από το ήμισυ των Ιταλών που προτίθενται να ψηφίσουν θωρούν το δημοψήφισμα ως κρίση για την κυβέρνηση Ρέντσι και όχι για τη μεταρρύθμιση.

Ο Ρέντσι σίγουρα θα σκέφτεται τον πρώην Βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος ως γνωστόν υποστήριξε ότι δεν θα παραιτηθεί αν χάσει το δημοψήφισμα για το Brexit, όταν οι περισσότεροι παρατηρητές ήξεραν ότι αυτό θα ήταν αναπόφευκτο. Η επικράτηση του "όχι" στο δημοψήφισμα θα σημάνει όχι μόνο την απόρριψη της μεταρρύθμισης, αλλά και το τέλος του πειράματος Ρέντσι. Εάν αυτή θα είναι να είναι η μοίρα του Ρέντσι, το αποτέλεσμα θα είναι η αστάθεια, αν όχι το χάος. Κι αυτό όχι επειδή η χώρα θα πάει αμέσως σε εκλογές, αλλά μάλλον επειδή θα ήταν ρεαλιστικό να το πράξει.

Στην προσπάθεια να ενισχύσει την υποστήριξη για τη συνταγματική μεταρρύθμιση, ο Ρέντσι έχει επίσης πραγματοποιήσει μια εκλογική μεταρρύθμιση της Κάτω Βουλής (η Βουλή των Αντιπροσώπων), η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο. Αυτός ο νέος εκλογικός νόμος (το Italicum) έχει ρητά σχεδιαστεί για να ενισχύσει τη συνταγματική μεταρρύθμιση, η οποία αναδιαμορφώνει τη Γερουσία, περιορίζοντας τις εξουσίες της σε σχέση με τη Βουλή των Αντιπροσώπων - τη μόνη βουλή που εκλέγεται άμεσα από το νέο πρόγραμμα - με την εξασφάλιση ότι μια σταθερή διακυβέρνηση πλειοψηφίας θα προκύπτει πάντα από την κάλπη.

Ωστόσο, εάν η συνταγματική μεταρρύθμιση απορριφθεί, η Ιταλία θα πρέπει να μείνει με δύο εντελώς διαφορετικά εκλογικά συστήματα στα δύο κοινοβουλευτικά τμήματα. Θα αποτελέσει τη βάση για δύο χωριστές πλειοψηφίες σε ένα σύστημα όπου τα δύο κοινοβούλια έχουν επί του παρόντος ταυτόσημες εξουσίες. Η πιθανή παράλυση που αυτό θα δημιουργήσει καθιστά αναπόφευκτο ότι την περαιτέρω μεταρρύθμιση του εκλογικού συστήματος θα πρέπει αμέσως να ακολουθήσει μια απόρριψη της συνταγματικής μεταρρύθμισης. Και αν ο Ρέντσι παραιτηθεί, αυτό θα σήμαινε ότι θα έρθει ακόμη μια μεταβατική κυβέρνηση για να εφαρμόσει μια τέτοια μεταρρύθμιση.

Αυτό θα μπορούσε πιθανότατα να είναι μια "τεχνοκρατική" ή "θεσμική" κυβέρνηση κατά μήκος των γραμμών εκείνων που ακολούθησαν οι δύο άμεσοι προκάτοχοι του Ρέντσι, ο Μάριο Μόντι και ο Ενρίκο Λέτα. Αυτές οι κυβερνήσεις είχαν εγκατασταθεί υπό την αιγίδα του μη-κομματικού ιταλού προέδρου, με ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για την εφαρμογή τους, με βάση την (εύθραυστη) υποστήριξη των διαφόρων πολιτικών δυνάμεων στο κοινοβούλιο. Ωστόσο, οι διαιρέσεις μεταξύ των κομμάτων ως προς το είδος της εκλογικής μεταρρύθμισης που απαιτείται θα προκαλέσουν μήνες διαπραγματεύσεων, αστάθεια, έλλειψη προσανατολισμού και πιθανό αδιέξοδο.

Οι εκλογές που σίγουρα θα ακολουθήσουν την εκλογική μεταρρύθμιση θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο να αναδειχθεί το Κίνημα των Πέντε Αστέρων το μεγαλύτερο κόμμα. Οι διαδοχικές δημοσκοπήσεις αποκαλύπτουν μια κατάσταση τριπολικότητας, με το Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και τα κεντροδεξιά κόμματα (το Φόρτσα Ιτάλια του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, τη Λίγκα του Βορρά και τους Αδελφούς της Ιταλίας), λαμβάνοντας περίπου 30 τοις εκατό το καθένα.

Όλα αυτά θα έχουν απήχηση πέρα από την Ιταλία, λόγω του τρόπου που ο Ρέντσι ήταν σε θέση να πείσει τη διεθνή ελίτ (κυρίως την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Πρόεδρο Ομπάμα) ότι η συνταγματική μεταρρύθμιση θα αυξήσει την ικανότητα της Ιταλίας να παραδώσει την οικονομική ατζέντα της ΕΕ. Πράγματι, ορισμένοι από τους υποστηρικτές του Ρέντσι στην Ιταλία υποστηρίζουν ότι οι προσδοκίες στο εξωτερικό για τη μεταρρύθμιση είναι πλέον τόσο μεγάλες ώστε η απόρριψη της θα στείλει ένα κρουστικό κύμα στους διεθνείς κύκλους, βλάπτοντας την αξιοπιστία της Ιταλίας στο εξωτερικό και αφήνοντάς την στο έλεος των αγορών.

Για τον Ρέντσι, είναι ειρωνεία ο τρόπος με τον οποίο αυτό το δημοψήφισμα μετατράπηκε σε μια επικείμενη καμπή για την ιταλική πολιτική σκηνή. Είναι πιθανό να χάσει τόσο τη μεταρρύθμιση όσο και, ενδεχομένως, την πολιτική του καριέρα, από ένα κύμα διαμαρτυρίας ενάντια στο κατεστημένο, τη στιγμή που η ανάδειξή του ως ηγέτης του Δημοκρατικού Κόμματος και, στη συνέχεια, ως πρωθυπουργός βασίστηκε ακριβώς σε ένα πρόγραμμα ενάντια στο κατεστημένο. Έφτασε στην εξουσία υποσχόμενος να ξεφορτωθεί την παλαιά πολιτική τάξη (rottamazione) και να θέσει τα θεμέλια για μια "νέα πολιτική" στην Ιταλία. Αυτό συνέβη μόλις πριν από δύο χρόνια, αλλά ο Ρέντσι έμαθε με το ανάλογο κόστος ότι ένα αντισυστημικό προφίλ δεν διαρκεί και πολύ όταν είσαι στην εξουσία.

independent.co.uk

Διαβάστε περισσότερα