Γιατί η φιλοξενία περισσότερων προσφύγων είναι καλή για την οικονομία της Ευρώπης

Το γεγονός ότι οι ηγέτες της Ευρώπης πιέζονται να υποδεχτούν περί τους 130.000 περισσότερους πρόσφυγες, κυρίως από τη Συρία, δεν είναι μόνο «το σωστό». Έχει και οικονομικό αντίκτυπο.

Μια εικόνα πραγματικά αξίζει όσο χίλιες λέξεις. Για περισσότερο από ένα χρόνο, ο κόσμος παρακολουθούσε εικόνες απελπισμένων προσφύγων, οι περισσότεροι από τον πόλεμο στη Συρία, να πεθαίνουν στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ευρώπη. Οι περισσότερες κυβερνήσεις αρνήθηκαν να τους αφήσουν να μπουν στις χώρες τους. Αυτό άλλαξε την περασμένη εβδομάδα μετά τη φωτογραφία του 3χρονου Αϊλάν Κούρντι,

που βρέθηκε νεκρός σε μια παραλία στην Τουρκία. Τώρα οι Ευρωπαίοι ζητούν περισσότερη βοήθεια για τους αιτούντες άσυλο. Οι κυβερνήσεις της ΕΕ είχαν συμφωνήσει να μετεγκατασταθούν μόνο 32.000 σε όλη την Ευρώπη. Στις 14 Σεπτεμβρίου θα συζητήσουν να αυξηθεί ο αριθμός σε 160.000.

Ήδη φέτος 362.000 παράνομοι μετανάστες έχουν φτάσει στην Ευρώπη και χιλιάδες εξακολουθούν να έρχονται, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση για τη Μετανάστευση. Εκτιμάται ότι το 80 τοις εκατό είναι πρόσφυγες από τη βία. Η Ευρώπη είναι νομικά υποχρεωμένη να τους δώσει άσυλο. Ωστόσο, η Ευρώπη - και ο υπόλοιπος κόσμος - δίνουν ελάχιστα. Οι ερευνητές που μελετούν την ανθρώπινη μετανάστευση υποστηρίζουν ότι οι χώρες αντιδρούν έτσι για δύο λόγους: φοβούνται ότι αν επιτρέψουν την είσοδο σε κάποιους πρόσφυγες θα ενθαρρύνουν περισσότερους και ότι οι μετανάστες θα είναι μία οικονομική επιβάρυνση. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι και οι δύο λόγοι είναι ψευδείς.

Οι νόμοι της ΕΕ για το άσυλο έχουν σχεδιαστεί τη δεκαετία του 1990 για να διαχειριστούν μικρό αριθμό ανθρώπων. Δεν απαιτούν κατ' ανάγκην οι άνθρωποι να παραμείνουν στην πρώτη χώρα στην οποία φτάνουν - όπου τα δακτυλικά αποτυπώματα των προσφύγων τηρούνται στη βάση δεδομένων Eurodac της ΕΕ- λέει η Madeline Garlick του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής της Ευρώπης. Αλλά οι χώρες εφαρμόζουν τον κανόνα αυτόν, λέει, γιατί είναι ένας διοικητικά εύκολος τρόπος για να χορηγήσουν το καθεστώς του πρόσφυγα.

Αυτό σημαίνει ότι χιλιάδες άνθρωποι έχουν συγκεντρωθεί σε άθλιους καταυλισμούς στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ουγγαρία. Μια οδηγία του 2001 εξουσιοδοτεί την ΕΕ να παρακάμψει αυτό το σύστημα και να δέχεται αιτούντες άσυλο γρήγορα σε περιπτώσεις «μαζικής εισροής». Τον Ιούλιο, τα κράτη-μέλη της ΕΕ την χρησιμοποίησαν για να συμφωνήσουν σε ένα εθελοντικό σχέδιο για τη μετεγκατάσταση 32.000 ατόμων στην Ιταλία και την Ελλάδα, περίπου ανάλογα με το μέγεθος της χώρας υποδοχής, το ΑΕΠ, το ποσοστό ανεργίας και πόσους πρόσφυγες έχει ήδη. Πέρα από αυτό, η ΕΕ δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ το σχέδιο έκτακτης ανάγκης της, λέει η Garlick, επειδή «τα κράτη-μέλη φοβούνται ότι αυτό θα είναι ένας παράγοντας έλξης για άλλους ανθρώπους από την ίδια χώρα». Οι παρατηρητές λένε ότι αυτό είναι ο λόγος που η Βρετανία αρνείται μετανάστες που έχουν εισέλθει στην Ευρώπη.

«Καμία σημαντική έρευνα δεν τεκμηριώνει τον πολιτικό ισχυρισμό ότι η χορήγηση ασύλου στην Ευρώπη διεγείρει περισσότερο τη ροή», υποστηρίζει ο Alexander Betts, επικεφαλής του Κέντρου Μελετών για τους Πρόσφυγες στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Σχεδόν όλοι οι πρόσφυγες θέλουν να πάνε σπίτια τους. Δεν κάθονται σε στρατόπεδα προσφύγων υπολογίζοντας που θα μπορούσαν να έχουν τα καλύτερα επιδόματα». «Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ενός παράγοντα έλξης», συμφωνεί ο Ian Goldin, επικεφαλής της σχολής Martin της Οξφόρδης για τις παγκόσμιες προκλήσεις. «Αν μειωθεί κατά το ήμισυ ο κίνδυνος του θανάτου, θα έρθουν περισσότεροι; Οι απελπισμένοι άνθρωποι δεν κάνουν αυτόν τον υπολογισμό». Κάθε έλξη είναι ασήμαντη σε σύγκριση με την ώθηση- όπως η ολοένα αυξανόμενη δυσκολία στα στρατόπεδα προσφύγων στη Μέση Ανατολή, υποστηρίζει ο Goldin.

Μια χώρα της ΕΕ φαίνεται απτόητη: η Γερμανία λέει ότι μπορεί να δεχθεί 800.000 αιτούντες άσυλο φέτος. Βασίζεται στους μετανάστες για να αναπληρώσει τη γήρανση του εργατικού δυναμικού της και οι κανόνες της ΕΕ για το άσυλο έκτακτης ανάγκης λένε ότι οι πρόσφυγες που έχουν μετεγκατασταθεί εργάζονται νόμιμα. Η Γερμανία είχε 200.000 περισσότερους θανάτους από γεννήσεις το 2012, περισσότερους από όσους αντισταθμίζουν οι 391.000 μετανάστες. Σε αντίθεση, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον υποκύπτει στις πιέσεις της κοινής γνώμης και αυτή την εβδομάδα δήλωσε ότι η χώρα θα λάβει μόλις 20.000 πρόσφυγες από τη Συρία, ως το 2020.

Ακόμα και αν δεν υπάρχει έλλειψη εργαζομένων, οι μετανάστες δεν χρειάζεται να αποτελούν βάρος. Στις 4 Σεπτεμβρίου, η Παγκόσμια Τράπεζα, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας του ΟΗΕ και ο ΟΟΣΑ εξέδωσαν έκθεση που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «στις περισσότερες χώρες οι μετανάστες πληρώνουν περισσότερα σε φόρους και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης από ό, τι λαμβάνουν».Σε μια μελέτη του περασμένου έτους, οι ερευνητές του University College του Λονδίνου διαπίστωσαν ότι τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι μη Ευρωπαίοι μετανάστες στη Βρετανία έχουν μεγαλύτερο κέρδος παρά κόστος. Οι μη Ευρωπαίοι που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 1995 έφεραν μαζί τους εκπαίδευση αξίας 35 δις λιρών. Όσοι έφτασαν μεταξύ του 2000 και του 2011 ήταν λιγότερο πιθανό από τους Βρετανούς να παίρνουν κρατικά επιδόματα και δεν έχουν περισσότερες πιθανότητες να ζουν σε εργατικές κατοικίες. Σε αντίθεση με τους ντόπιους, συνέβαλαν σε καθαρούς φόρους 5 δις λιρών κατά την περίοδο αυτή.

Αυτό συμβαίνει εν μέρει επειδή οι περισσότεροι μετανάστες είναι νέοι και χρειάζονται σχετικά λίγα επιδόματα. Οι οικονομικές τους επιπτώσεις πλησιάζουν εκείνες των ντόπιων, καθώς γερνούν και αφομοιώνονται. Όμως, η θετική επίδραση μπορεί να είναι ουσιαστική: ο Carlos Vargas-Silva του Παρατηρητηρίου για τη Μετανάστευση στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ανέφερε ότι επιτρέποντας την είσοδο σε 260.000 μετανάστες το χρόνο θα μπορούσε να μειώσει κατά το ήμισυ το δημόσιο χρέος της Βρετανίας σε 50 χρόνια από τώρα. «Υπάρχουν πάρα πολλές καλές μελέτες που δείχνουν σε μία καθαρά θετική επίδραση των μεταναστών στην οικονομία», λέει ο Goldin.

«Τα περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι ο οικονομικός αντίκτυπος είναι γενικά θετικός», συμφωνεί ο Betts, ειδικά όταν οι μετανάστες είναι καλά εκπαιδευμένοι, δεδομένου ότι οι περισσότεροι είναι Σύριοι. «Αντίθετα με τους συνηθισμένους μετανάστες, οι πρόσφυγες δεν επιλέγουν να έρθουν», λέει ο Betts, καθιστώντας δυνητικά τις επιπτώσεις τους ελαφρώς διαφορετικές. Αλλά αυτό σημαίνει ότι θα επιστρέψουν σπίτι τους αν μπορούν και αν όχι, θα προσαρμοστούν όπως άλλοι μετανάστες. «Μπορεί να υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση σε τοπικό επίπεδο, αλλά αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί», υποστηρίζει.

Μερικές μελέτες δείχνουν ότι οι μετανάστες δημιουργούν θέσεις εργασίας για τους ντόπιους, λέει ο Mathias Czaika του Διεθνούς Ινστιτούτου Μεταναστευτικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Η εισροή των μεταναστών μπορεί να μειώσει τους μισθούς, αλλά κυρίως για τους άλλους μετανάστες, και μόνο 1 έως 3 τοις εκατό. Οι επιπτώσεις στους μισθούς ή τις θέσεις εργασίας είναι κυρίως ουδέτερες ή θετικές». Η Γερμανία δεν έχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό. «Κάθε ευρώ που δαπανάται για την εκπαίδευση των μεταναστών είναι ένα ευρώ για να αποφευχθεί η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού» δήλωσαν οι γερμανικές κυβερνήσεις την περασμένη εβδομάδα. Διαφορετικά, λένε, θα πρέπει να δαπανούν περισσότερα για επιδόματα, καθώς η έλλειψη εργατικού δυναμικού βλάπτει τη βιομηχανία και τις θέσεις εργασίας.

Γιατί λοιπόν οι πόρτες κλείνουν κάπου αλλού; Οι λόγοι, λένε οι ερευνητές, δεν είναι οικονομικοί, αλλά ο φόβος των πολιτιστικών επιπτώσεων των αλλοδαπών. Τον Αύγουστο, για παράδειγμα, η Σλοβακία δήλωσε ότι θα λάβει μόνο χριστιανούς Σύριους. Όμως, η Ευρώπη θα πρέπει να μάθει πώς να αντιμετωπίζει τις πολιτιστικές διαφορές και να βάλει σε τάξη τους κανόνες ασύλου επειδή όλο και περισσότεροι πρόσφυγες έρχονται. Η κατάσταση για τους Σύριους πρόσφυγες στην Ιορδανία, το Λίβανο και την Τουρκία επιδεινώνεται, κι έτσι περισσότεροι μπορεί να αναγκαστούν να ψάξουν αλλού, λέει ο Betts. «Αυτές και άλλες χώρες με μεγάλο αριθμό προσφύγων, όπως η Κένυα, χρειάζονται περισσότερη βοήθεια, ειδάλλως το καθεστώς του πρόσφυγα θα καταρρεύσει».

Η περίπτωση της Γερμανίας

Ένας Γερμανός αξιωματούχος δήλωσε την Τρίτη ότι η χώρα μπορεί να αντέξει μέχρι και 500.000 ή περισσότερους νέους αιτούντες άσυλο ή περισσότερους κάθε χρόνο. Ποιες είναι οι οικονομικές συνέπειες των τόσων μεταναστών στη Γερμανία; Η χώρα αναμένει να λάβει 800.000 πρόσφυγες και μετανάστες ως το τέλος του 2015. Αυτό θα μπορούσε να κοστίσει ακόμη και 10 δις ευρώ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης. Το επόμενο έτος, Γερμανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι περίπου 460.000 περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν το δικαίωμα για κοινωνικές παροχές.

Μερικές ομάδες ενάντια στη μετανάστευση υποστηρίζουν ότι οι ξένοι αποστραγγίζουν την οικονομία, δεδομένου ότι επιδιώκουν να κάνουν χρήση των κυβερνητικών υπηρεσιών προτού συμβάλλουν οι ίδιοι στο κράτος. Ωστόσο, η Γερμανία έχει μια μακρά ιστορία που δείχνει ότι οι ξένοι αντιπροσωπεύουν μια καθαρή θετική πτυχή για την οικονομία της χώρας. Οι 6,6 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν στη Γερμανία με ξένα διαβατήρια κατέβαλαν 4.127 ευρώ περισσότερα σε φόρους και κοινωνική ασφάλιση, κατά μέσο όρο, από όσα πήραν από τις κοινωνικές παροχές το 2012, δημιουργώντας ένα πλεόνασμα 22 δις ευρώ φέτος, σύμφωνα με μια έκθεση. Γερμανοί αξιωματούχοι είναι αισιόδοξοι ότι, μακροπρόθεσμα, η νέα εισροή προσφύγων θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανάλογο οικονομικό κέρδος.

«Θα επωφεληθούμε πάρα πολύ από αυτό, γιατί χρειαζόμαστε τη μετανάστευση» δήλωσε η Γερμανίδα υπουργός Εργασίας Αντρέα Νάλες. «Οι άνθρωποι που έρχονται σε μας ως πρόσφυγες θα πρέπει να χαιρετιστούν ως γείτονες και συνάδελφοι». Μέρος του σκεπτικού της Γερμανίας βρίσκεται σε δημογραφικά στοιχεία. Ο πληθυσμός της Γερμανίας γερνά και μειώνεται με ρυθμούς από τους πιο γρήγορους στον κόσμο. Με ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων παγκοσμίως, η χώρα βασίζεται στη μετανάστευση για να καλύψει το αυξανόμενο κενό του εργατικού δυναμικού. Σύμφωνα με έναν εμπειρογνώμονα που μίλησε στην Deutsche Welle πέρυσι, η γερμανική οικονομία χρειάζεται να προσελκύσει 1,5 εκατομμύρια ειδικευμένους μετανάστες για τη σταθεροποίηση του κρατικού συνταξιοδοτικού συστήματος, καθώς πιο πολλοί Γερμανοί συνταξιοδοτούνται. Η εισροή νέων μεταναστών θα μπορούσε να αυξήσει το δείκτη εξάρτησης της χώρας, ένα μέτρο για τα άτομα άνω των 65 ετών, σε σύγκριση με εκείνους που βρίσκονται στη γενικώς εργάσιμη ηλικίας μεταξύ 15 και 64. Σύμφωνα με τις τρέχουσες επίσημες εκτιμήσεις, ένας στους τρεις Γερμανούς θα μπορούσε να είναι άνω των 65 ετών ως το 2060, αφήνοντας δύο εργαζόμενους να υποστηρίζουν έναν συνταξιούχο.

Παρόλα αυτά, η Γερμανία θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική με το νέο κύμα μεταναστών. Πολλοί από τους νυν μετανάστες που εργάζονται στη χώρα - αυτοί που δημιούργησαν το πλεόνασμα που αναφέρθηκε- είναι εργαζόμενοι υψηλής ειδίκευσης από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ελλάδα. Αντίθετα, οι μετανάστες που κατακλύζουν τη Γερμανία αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να είναι τόσο καλά εκπαιδευμένοι. Αν και η έρευνα για το θέμα είναι λεπτή, μια αρχική εκτίμηση δείχνει ότι περισσότεροι από τους μισούς πρόσφυγες δεν διαθέτουν επαγγελματική κατάρτιση. Αυτό σημαίνει ότι οι Γερμανοί θα πρέπει να κάνουν πολύ καλή δουλειά με τη λήψη των ανειδίκευτων εργαζομένων και την ενσωμάτωσή τους στη γερμανική αγορά εργασίας, κατά τρόπο που να έχει νόημα για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

fortune.com, newscientist.com

Διαβάστε περισσότερα