Γιατί η Ελλάδα δεν μπορεί να εκπληρώσει τους όρους της διάσωσης

Η συζήτηση σχετικά με το τρίτο πακέτο της ελληνικής διάσωσης επικεντρώνεται στην πολιτική διάσπαση και στη βιωσιμότητα του χρέους της χώρας. Το πιο σημαντικό, όμως, μπορεί να είναι η ικανότητα της χώρας να μείνει σε κάποιου είδους ορθολογική οικονομική πορεία, να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις και να συλλέξει τους φόρους, σχολιάζει ο Leonid Bershidsky. Κρίνοντας από τις πρόσφατες στατιστικές των δημόσιων εσόδων, οι πιθανότητες για την επίτευξη των στόχων αυτών παραμένουν μικρές.

Τα πολιτικά πυροτεχνήματα

μπορεί να αποσπούν την προσοχή: ο ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, έχει χωριστεί στα δύο και είναι πιθανό να αντιμετωπίσει μια ψήφο εμπιστοσύνης μετά τη συμφωνία διάσωσης. Εκτός αυτού, αν γίνουν σύντομα εκλογές, η νέα κυβέρνηση μπορεί να προσπαθήσει να αθετήσει τις δεσμεύσεις για την υλοποίηση του σκληρού προγράμματος που απαιτείται για το σχέδιο διάσωσης. Ωστόσο, δεν υπάρχει βιώσιμη εναλλακτική λύση για να προχωρήσουν με τα μέτρα που αποδέχτηκε ο Τσίπρας. Καμιά ελληνική κυβέρνηση δεν θα είχε τον χρόνο, τα χρήματα ή τους τεχνικούς πόρους για να επιστρέψει γρήγορα στη δραχμή (κάτι το οποίο οι ψηφοφόροι δεν θέλουν ούτως ή άλλως).

Είναι συναρπαστικό να παρακολουθείς τους γερμανούς συντηρητικούς να χαρακτηρίζουν τον υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ως αδιόρθωτα αισιόδοξο, καθώς και την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ να πιέζει τους βουλευτές να ψηφίσουν το πακέτο διάσωσης. Η Μέρκελ μπορεί να χρειαστεί να στηριχθεί στις ψήφους των αριστερών κομμάτων για τη συμφωνία που πρόκειται να εγκριθεί την Τετάρτη, επειδή ο πυρήνας των ψηφοφόρων της, οι μετριοπαθείς-δεξιοί αναγνώστες της ταμπλόιντ Bild, υποστηρίζουν συντριπτικά την απόρριψη. Το γερμανικό κοινοβούλιο, ωστόσο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα εγκρίνει την ελληνική συμφωνία, όπως και τα άλλα ευρωπαϊκά κοινοβούλια.

Και οι ερωτήσεις σχετικά με τη βιωσιμότητα του χρέους και την προθυμία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου να συμμετέχει στο σχέδιο διάσωσης μπορεί να μην έχουν πολύ σημασία: το βάρος του χρέους της Ελλάδας είναι διαχειρίσιμο για όλη τη διάρκεια του πακέτου ενίσχυσης και η Ευρώπη μπορεί να αντέξει οικονομικά τη μη συμμετοχή του ΔΝΤ. Όταν σφυρηλάτησαν τη συμφωνία, τόσο οι ηγέτες της ΕΕ όσο και οι Έλληνες συνειδητοποίησαν ότι η επιτυχία της εξαρτάται από την ικανότητα της Ελλάδας να εκτελέσει τις δεσμεύσεις της. «Η επιτυχία απαιτεί τη συνεχιζόμενη εφαρμογή των πολιτικών που έχουν συμφωνηθεί εδώ και πολλά χρόνια», αναφέρει το μνημόνιο κατανόησης της 11ης Αυγούστου. «Για το σκοπό αυτό χρειάζεται η πολιτική δέσμευση, όπως και η τεχνική ικανότητα της ελληνικής κυβέρνησης να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της». Επιφανειακά, η ικανότητα υπάρχει. Σύμφωνα με τους τελευταίους αριθμούς του προϋπολογισμού, η Ελλάδα πέτυχε σωρευτικό πρωτογενές πλεόνασμα 3,5 δις ευρώ μέχρι το τέλος του Ιουλίου, που αντιπροσωπεύει το 2 τοις εκατό από το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν του 2014 και την υπερκάλυψη του στόχου των 2,99 δις ευρώ της ΕΕ. Αυτή η απόδοση από την κυβέρνηση αντι-λιτότητας του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει ότι η επίτευξη του μεσοπρόθεσμου πρωτογενούς πλεονάσματος του 3,5 τοις εκατό του ΑΕΠ, δεν είναι αδύνατη. Αυτή η αισιοδοξία, ωστόσο, μπορεί να είναι λανθασμένη, διότι το πλεόνασμα δεν είχε επιτευχθεί με την αύξηση των εσόδων, κάτι το οποίο απαιτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τον Ιούλιο, τα έσοδα του προϋπολογισμού στην Ελλάδα ήταν 3,2 δις ευρώ, ή 40 τοις εκατό, κάτω από το στόχο. Η ελληνική κυβέρνηση λέει ότι το έλλειμμα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην απόφασή της να επιτρέψει σε φυσικά πρόσωπα και εταιρείες που φορολογούνται να αναβάλουν την πληρωμή φόρων. Αυτός ήταν και ο λόγος που παρέθεσε για την αποτυχία της να επιτύχει το στόχο τον Μάιο.

Μια άλλη αιτία του ελλείμματος ήταν η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των κεντρικών τραπεζών των χωρών της ΕΕ να δώσουν στην Ελλάδα τα κέρδη από τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου που κατείχαν, κάτι το οποίο είχαν συμφωνήσει να κάνουν με το προηγούμενο πακέτο διάσωσης το 2012. Ενώ η τύχη της Ελλάδας κρινόταν, τα χρήματα αυτά δεν έρχονταν. «Ενώ το τελευταίο ως επί το πλείστον οφείλεται στο αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις και θα μπορούσε εύκολα να αντιστραφεί αφού επιτεύχθηκε συμφωνία, το πρόβλημα με την είσπραξη των εσόδων φαίνεται να είναι πιο διαρθρωτικό και θα μπορούσε να συνεχιστεί» έγραψε η Silvia Merler του think tank Bruegel σε ένα blog post την Δευτέρα.

Η Ελλάδα είχε ένα καλύτερο από το αναμενόμενο πρωτογενές πλεόνασμα μόνο επειδή η κυβέρνηση παρακρατά τις πληρωμές στους προμηθευτές και πιστωτές της. Οι δαπάνες από τον Ιανουάριο έως τον Ιούλιο ήταν 27,7 δις ευρώ, 4,5 δις ευρώ λιγότερα από τον στόχο. Μέρος του πακέτου διάσωσης - περίπου 7 δις ευρώ- θα χρησιμοποιηθούν για την εκκαθάριση των καθυστερούμενων δόσεων της κυβέρνησης, αλλά αυτό είναι βοήθεια μόνο για μια φορά. Μέχρι στιγμής, φαίνεται πως η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να φτάσει στο στόχο για το πλεόνασμα μόνο σε βάρος των προμηθευτών της.

Από την αρχή της θητείας της, η κυβέρνηση Τσίπρα επινόησε απίθανα τεχνάσματα για τη βελτίωση της είσπραξης των φόρων, όπως το να ζητήσει από φοιτητές και τουρίστες να καταδίδουν τις επιχειρήσεις που συναλλάσσονταν με μετρητά. Τα εν λόγω σχέδια δεν λειτούργησαν τότε και δεν θα λειτουργήσουν και τώρα: Οι απλοί άνθρωποι, αντιμέτωποι με μια αυξανόμενη φορολογική επιβάρυνση, είναι πιο πιθανό να συμπάσχουν με τους ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων παρά με την κυβέρνηση, την διαχείριση της οποίας, στο πλαίσιο του σχεδίου διάσωσης, θα έχουν οι ξένοι. Ο πατριωτισμός των Ελλήνων δεν φτάνει στο σημείο να παραιτηθούν από ένα μεγαλύτερο μερίδιο των συχνά ανασφαλών εισοδημάτων τους. Μετά τις ακραίες δυσκολίες των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων, η φοροδιαφυγή θα είναι ακόμη πιο διαδεδομένη.

Εάν η ελληνική κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Τσίπρα ή οποιονδήποτε άλλον, δεν είναι σε θέση να εισπράξει τα φορολογικά έσοδα που απαιτούνται για να επιτύχει το πρόγραμμα διάσωσης, η συμφωνία θα καταρρεύσει μόλις οι πιστωτές συνειδητοποιήσουν ότι τα πράγματα δεν πάνε σύμφωνα με το σχέδιο.

bloombergview.com

Διαβάστε περισσότερα