Διαρροές για τις οffshore: ένα τεράστιο δίκτυο φοροδιαφυγής

Φωτο: Spiegel

Ένα διεθνές δίκτυο δημοσιογράφων έχει λάβει περίπου 2,5 εκατομμύρια έγγραφα από τους φορολογικούς παραδείσους, με λεπτομέρειες από εταιρείες-κελύφη, offshore λογαριασμούς και ύποπτες οικονομικές συμφωνίες. Η πρωτοφανής διαρροή περιλαμβάνει τα ονόματα 130.000 ανθρώπων που κάποια στιγμή μετέφεραν σε υπεράκτιες τα χρήματά τους. Ολιγάρχες και οι κόρες των δικτατόρων έχουν προφανώς μια τάση να αποταμιεύουν τα περιουσιακά τους στοιχεία στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους. Βαρόνοι και συνθέτες, από την άλλη πλευρά, φαίνεται

να προτιμούν τα Νησιά Κουκ. Για να εξαπατήσουν ως προς τη φορολογία δημιουργούν εικονικές επιχειρήσεις με ευφάνταστα ονόματα όπως Tantris, Moon Crystal ή Sequoia.

Αυτά είναι μόνο μερικά στοιχεία που δημοσιεύτηκαν αυτή την εβδομάδα, σχετικά με ένα σημαντικό παγκόσμιο σύστημα φοροδιαφυγής, το οποίο ρίχνει νέο φως στις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για να εξαπατήσουν τις φορολογικές αρχές και να κρύψουν τα χρήματα. Σε ό,τι πιστεύεται ότι είναι η μεγαλύτερη διαρροή δεδομένων στην ιστορία, ανώνυμοι πληροφοριοδότες έδωσαν σε μια διεθνή κοινοπραξία δημοσιογράφων περίπου 2,5 εκατομμύρια έγγραφα, με λεπτομέρειες από τις δραστηριότητες σε φορολογικούς παραδείσους ανά τον κόσμο.

Το εικονικό Έβερεστ των δεδομένων εκθέτει περίπου 120.000 επιστολές, offshore λογαριασμούς και άλλες αμφιλεγόμενες συμφωνίες σε περισσότερες από 170 χώρες, και επιπλέον τα ονόματα των 140.000 ατόμων που φέρεται να έχουν τοποθετήσει τα χρήματά τους σε φορολογικούς παραδείσους. Η λίστα περιλαμβάνει πολιτικούς, διασημότητες, εμπόρους όπλων, ολιγάρχες, χρηματιστές και μια πολύ διαφοροποιημένη μορφή χαρακτήρων. Περιλαμβάνει επίσης εκατοντάδες Γερμανούς. Δημοσιογράφοι στην εφημερίδα Süddeutsche Zeitung σημειώνουν ότι ο πιο διάσημος Γερμανός της λίστας είναι ο πλέιμποϊ Γκίντερ Σακς, γνωστός στο εξωτερικό ως σύζυγος της Μπριζίτ Μπαρντό για ένα σύντομο χρονικό διάστημα στη δεκαετία του 1960, ο οποίος αυτοκτόνησε το 2011 σε ηλικία 78 ετών.

Ένα ρεπορτάζ 15 μηνών

«Η έρευνα σηκώνει την αυλαία για το σύστημα των offshore και παρέχει μία καθαρή ματιά στο μυστικό κόσμο των φορολογικών παραδείσων και τα άτομα και τις επιχειρήσεις που τους χρησιμοποιούν και επωφελούνται από αυτούς» δήλωσε ο Gerard Ryle, διευθυντής της Διεθνούς Κοινοπραξίας των Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) , του οργανισμού που διαχειρίζεται την παγκόσμια έρευνα. «Γνωρίζαμε ήδη πόσο μυστική και απροσπέλαστη ήταν η βιομηχανία offshore, αλλά μείναμε έκπληκτοι από το πόσο μεγάλη και εκτεταμένη είναι». Η IJIC διαχειρίστηκε το μαμούθ 15μηνο ερευνητικό πρόγραμμα μαζί με 86 δημοσιογράφους από 46 χώρες. Τα μέσα ενημέρωσης που περιλαμβάνονται είναι το BBC, ο Guardian, η Washington Post, η Le Monde, η Sonntagszeitung της Ελβετίας, και η γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung, καθώς και το δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο NDR.

Οι ερευνητές και οι κυβερνήσεις ερευνούν τις μαζικές ροές χρήματος σε offshore – νόμιμες και παράνομες – για χρόνια. Στη Γερμανία, μια εντατική συζήτηση ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια σχετικά με την αγορά των CD που περιέχουν στοιχεία για φοροφυγάδες. Με τους νόμους του τραπεζικού απορρήτου της, η Ελβετία επίσης πιέζεται συχνά εξαιτίας της δημιουργία ενός φιλικού περιβάλλοντος για τους φοροφυγάδες. Και κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για την παροχή ενός πακέτου διάσωσης στην Κύπρο, οι βρώμικοι λογαριασμοί και η φοροδιαφυγή υπήρξαν ένα σημαντικό θέμα συζήτησης. Αυτή την εβδομάδα, η παραδοχή του πρώην Γάλλου υπουργού Οικονομικών Ζερόμ Καϊζάκ – ο οποίος παραιτήθηκε εξαιτίας ενός σκανδάλου φοροδιαφυγής πριν από δύο εβδομάδες, καθώς κατείχε έναν offshore τραπεζικό λογαριασμό- έχει ταράξει την κυβέρνηση του προέδρου Φρανσουά Ολάντ. Πολιτικοί, ερευνητές και ακτιβιστές αγωνίζονται μάταια ενάντια σε αυτά τα μυστικά και παράνομα συχνά δίκτυα. Μια μελέτη του 2012 εκτιμά ότι συνολικά μεταξύ 21 τρισεκατομμύρια δολάρια και 32 τρισεκατομμυρίων δολάρια είναι κρυμμένα σε φορολογικούς παραδείσους. Τώρα, το ρεπορτάζ της ICIJ θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξάλειψη του συστήματος.

«Μια καλοπληρωμένη βιομηχανία λογιστών, μεσαζόντων και άλλων λειτουργών βοήθησαν τους προστάτες των offshore να καλύψουν την ταυτότητά τους και τα συμφέροντα των επιχειρήσεων, παρέχοντας καταφύγιο σε πολλές περιπτώσεις ξεπλύματος χρήματος ή άλλων παραπτωμάτων» , γράφει η ICIJ. Αυτό περιλαμβάνει «πολλές από τις κορυφαίες τράπεζες του κόσμου – συμπεριλαμβανομένης της UBS, της Clariden και της Deutsche Bank», τις οποίες κατηγορεί ότι «προσπάθησαν σκληρά να παρέχουν στους πελάτες τους και τις εταιρείες τους μυστικότητα, στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους και σε άλλες υπεράκτιες κρυψώνες». Ένας εκπρόσωπος της UBS είπε στους δημοσιογράφους ότι διερευνούν τους λογαριασμούς της τράπεζας με «τα υψηλότερα διεθνή πρότυπα», για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος.

«Δεν έχω ξαναδεί ποτέ κάτι τέτοιο»

Τα έγγραφα που ερευνήθηκαν καλύπτουν μια περίοδο σχεδόν 30 ετών. Εκθέτουν αριθμούς και γεγονότα, μεταφορές χρημάτων, τις ημερομηνίες που ιδρύθηκαν οι εταιρείες και τις διασυνδέσεις μεταξύ των εταιρειών και των ατόμων. Η συνολική μάζα των δεδομένων φέρεται να είναι 160 φορές μεγαλύτερη από το θησαυρό που δημοσίευσε το 2010 το WikiLeaks για το State Department. «Δεν έχω ξαναδεί ποτέ κάτι τέτοιο. Αυτός ο μυστικός κόσμος επιτέλους αποκαλύφθηκε», δήλωσε ο Arthur Cockfield, καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο Queen στον Καναδά.

Ο κατάλογος των φερόμενων φοροφυγάδων είναι μακρύς και διαφορετικός. Η ICIJ ισχυρίζεται ότι περιλαμβάνει κυβερνητικούς αξιωματούχους και τις οικογένειές τους, σε μέρη όπως το Πακιστάν, το Αζερμπαϊτζάν, την Ταϊλάνδη και τον Καναδά. Περιλαμβάνει επίσης, «Αμερικανούς γιατρούς και οδοντιάτρους μεσοαστούς Έλληνες χωρικούς, καθώς και οικογένειες και συνεργάτες ηγεμόνων επί χρόνια, απατεώνες της Wall Street, δισεκατομμυριούχους της Ανατολικής Ευρώπης και της Ινδονησίας, ρωσικά στελέχη επιχειρήσεων, διεθνείς εμπόρους όπλων και μια εικονική εταιρεία που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χαρακτηρίσει ως ένα γρανάζι στην ανάπτυξη του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν».

Τα παρακάτω είναι μόνο μερικά παραδείγματα που αναφέρονται στο ρεπορτάζ της ICIJ.
• Ο συνεργάτης της ICIJ στην Süddeutsche Zeitung στη Γερμανία, ισχυρίζεται ότι ο Γκίντερ Σακς, ο οποίος αυτοκτόνησε το Μάιο του 2011, δεν είχε δηλώσει το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων του στην εφορία πριν από το θάνατό του. Στο επίκεντρο βρίσκονται δύο εταιρείες και πέντε trusts με βάση τις Νήσους Κουκ. Ο Σακς φέρεται να είχε παρόμοιες «κατασκευές» στον Παναμά, στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους και το Λουξεμβούργο. Ο εκτελεστής της διαθήκης του έχει αρνηθεί τις κατηγορίες, υποστηρίζοντας ότι οι εταιρείες είχαν ήδη αποκαλυφθεί «κατά τη διάρκεια της ζωής του».

Ο γερμανικός δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός σταθμός NDR αναφέρει ότι ένας άλλος εξέχων πελάτης των offshore στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους ήταν ο Ρώσος ολιγάρχης και πολυεκατομμυριούχος Μιχαήλ Φρίντμαν. Ισχυρίζεται ότι ο πιο σημαντικός άνθρωπος πίσω από τη δομή των επιχειρήσεών του ήταν ο Φραντς Βολφ, ο 60χρονος γιος του πρώην αρχικατασκόπου της Ανατολικής Γερμανίας Μάρκους Βολφ. Το NDR ανέφερε ότι ο Βολφ αρνήθηκε να απαντήσει σε οποιεσδήποτε ερωτήσεις δημοσιογράφων σχετικά με τις καταγγελίες.• Η ICIJ διερεύνησε επίσης Έλληνες φοροφυγάδες και διαπίστωσε ότι μόνο τέσσερις από τις 107 υπεράκτιες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους είναι εγγεγραμμένες στις φορολογικές αρχές. «Οι ιδιοκτήτες των εταιρειών είναι μια εκπληκτική διατομή της ελληνικής κοινωνίας, από τις πλουσιότερες περιοχές της Αθήνας ως τα πιο απομακρυσμένα βόρεια χωριά», σημειώνεται.• Ο κατάλογος περιλαμβάνει επίσης την Ιμέε Μάρκος, κυβερνήτη της επαρχίας Ilocos Norte των Φιλιππίνων και μεγαλύτερη κόρη του πρώην δικτάτορα Φέρντιναντ Μάρκος. Θεωρείται ότι κατέχει μυστικά trusts στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους. Η ICIJ αναφέρει ότι οι αρχές των Φιλιππίνων θέλουν τώρα να διερευνήσουν αν κάποια από τα δισεκατομμύρια περιουσιακά στοιχεία της Μάρκος που βγήκαν από τη χώρα βρέθηκαν στον φορολογικό παράδεισο.Η σύζυγος του Ρώσου αντιπροέδρου της κυβέρνησης Ίγκορ Σουβάλοφ, καθώς και δύο κορυφαία στελέχη της Gazprom, περιλαμβάνονται επίσης στον κατάλογο των φερόμενων φοροφυγάδων, σύμφωνα με την ICIJ. Φέρονται, επίσης, να κατέχουν μερίδια σε εταιρείες με έδρα στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους. Όλοι αρνήθηκαν να σχολιάσουν στην κοινοπραξία.• Εν τω μεταξύ, η Λέιλα και η Αρζού Αλίγεφα, οι κόρες του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ, εμφανίζονται πολλές φορές στα αρχεία.Η ICIJ ρώτησε επίσης τον αναπληρωτή πρόεδρο του κοινοβουλίου της Μογγολίας, Bayartsogt Sangajav, σχετικά με τα αρχεία που δείχνουν ότι έχει μια υπεράκτια εταιρεία και ένα μυστικό ελβετικό τραπεζικό λογαριασμό στον οποίο είχε κατατεθεί κάποτε πάνω από 1 εκατ. δολάρια. «Δεν έπρεπε να ανοίξω αυτόν τον λογαριασμό», είπε στους δημοσιογράφους της ICIJ. «Μάλλον θα πρέπει να εξετάσω το ενδεχόμενο να παραιτηθώ».• Η λίστα με τα ονόματα από την Ισπανία περιλαμβάνει την βαρόνη και συλλέκτρια τέχνης Carmen Thyssen-Bornemisza, η οποία αναφέρεται ότι χρησιμοποίησε μια εταιρεία με έδρα τις Νήσους Κουκ για να αγοράσει έργα τέχνης μέσω οίκων δημοπρασιών όπως οι Sotheby’s και Christie’s. Σύμφωνα με την ICIJ, οι δικηγόροι της αναγνώρισαν ότι κερδίζουν φορολογικά οφέλη κρατώντας την κυριότητα των έργων της offshore, αλλά τόνισαν ότι χρησιμοποιεί τους φορολογικούς παραδείσους κυρίως γιατί δίνουν« τη μέγιστη δυνατή ευελιξία» όταν μετακινεί τα έργα από χώρα σε χώρα».• Επίσης, εμφανίζονται στη λίστα, η οποία περιλαμβάνει περίπου 4.000 άτομα που έχουν γεννηθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, η συνθέτης Denise Rich, η οποία έχει γράψει hits για αστέρια όπως η Σελίν Ντιόν. Σύμφωνα με τα στοιχεία που καταγράφονται από την ICIJ, είχε 144 εκατομμύρια δολάρια τον Απρίλιο του 2006 σε ένα trust στις Νήσους Κουκ εκείνη την εποχή. Η περιουσία του trust περιλάμβανε ένα σκάφος που ονομάζεται Joy Lady. Ο πρώην σύζυγος της Rich, ο διαχειριστής hedge fund Marc Rich, είχε διωχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1983 για φοροδιαφυγή. Σε μια άκρως αμφιλεγόμενη κίνηση, ο πρώην πρόεδρος Μπιλ Κλίντον έδωσε χάρη στην Rich κατά την τελευταία ημέρα της θητείας του. Η Denise Rich εγκατέλειψε την αμερικανική υπηκοότητα στο τέλος του 2011 και ζει σήμερα στην Αυστρία.

spiegel.de