2015: Βελτίωση ή επιδείνωση της οικονομίας;

Το επόμενο έτος θα φέρει είτε έντονη ανάκαμψη ή την επιστροφή σε παγκόσμια ύφεση, γράφουν οι Larry Elliott and Angela Monaghan. Ιδού τα πέντε θέματα που θα διορθώσουν - ή θα διαλύσουν- την παγκόσμια οικονομία το 2015:

Ρωσία και Ουκρανία

Η ρωσική οικονομία θα «παγώσει» το 2015. Ακόμη και πριν από τη δραματική βουτιά στο ρούβλι κατά τις εβδομάδες πριν τα Χριστούγεννα, η κεντρική τράπεζα

προέβλεπε μια πτώση της παραγωγής κατά 4,5%. Η ώθηση των επιτοκίων από 10,5% σε 17% με μία κίνηση μπορεί να βοηθήσει στη σταθεροποίηση του ρουβλίου και την πρόληψη της περαιτέρω φυγής κεφαλαίων - αλλά με κόστος. Ο Neil Shearing της Capital Economics υποστηρίζει ότι η ιστορία είναι έτοιμη να επαναληφθεί: όπως ακριβώς μετά τη χρεοκοπία του 1998, η Ρωσία «οδεύει προς μια βαθιά ύφεση». Το βάθος της ύφεσης, επισημαίνει, θα εξαρτηθεί από το τι θα συμβεί με την τιμή του πετρελαίου και κατά πόσον η Δύση θα άρει τις οικονομικές κυρώσεις που έχει σταδιακά εντείνει από την περασμένη άνοιξη.

Δύο ακόμα πράγματα είναι επίσης ασαφή. Πρώτον, πώς θα απαντήσει ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Ρώσος πρόεδρος πρόσφερε στο λαό μια συμφωνία: να αποδεχθεί έναν «σκληρό» στο Κρεμλίνο με αντάλλαγμα την άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Αυτή η συμφωνία θα χαλάσει το 2015 και δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα ενθαρρύνει το Κρεμλίνο να λάβει μια πιο ήπια γραμμή όσον αφορά την Ουκρανία. Αντίθετα, μια καταρρέουσα οικονομία θα μπορούσε να ωθήσει τον Πούτιν σε πράξεις εθνικιστικής υπερβολής. Αυτό όχι μόνο θα επιτείνει την ύφεση, αλλά και θα έχει επίσης αλυσιδωτές συνέπειες στους γείτονες της Ρωσίας και στην ευρωζώνη.

Ο δεύτερος άγνωστος παράγοντας είναι το αν η Ρωσία θα είναι μια ειδική περίπτωση. Ο φόβος είναι ότι θα πυροδοτήσει μια αλυσιδωτή αντίδραση σε όλες τις άλλες αναδυόμενες αγορές που έχουν προσελκύσει μεγάλο βαθμό κινητικότητας του κεφαλαίου που παρήχθη από την ποσοτική χαλάρωση (τη δημιουργία χρημάτων) των προγραμμάτων των κεντρικών τραπεζών του κόσμου. Η Τουρκία και η Ινδονησία είναι οι δύο μεγάλες χώρες που πρέπει να προσέξουμε.

Πετρέλαιο

Το καλοκαίρι του 2014, το βαρέλι του αργού πετρελαίου τύπου Brent άλλαζε χέρια στα 115 δολάρια το βαρέλι. Μέχρι τα Χριστούγεννα, η τιμή του ήταν η μισή. Η μεγάλη πτώση της τιμής του πετρελαίου είναι θετική για την παγκόσμια ανάπτυξη: δίνει ακόμη μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη στα χέρια των καταναλωτών και μειώνει το κόστος για τις επιχειρήσεις. Η σχέση μεταξύ του κόστους του αργού πετρελαίου και της παγκόσμιας οικονομίας είναι καλά εδραιωμένη: η μακρόχρονη οικονομική ανάπτυξη της περιόδου 1948-1973 και η περίοδος των 15 ετών που προηγήθηκε της μεγάλης ύφεσης του 2008-09 βασίστηκαν στο φθηνό πετρέλαιο. Οι τέσσερις υφέσεις της μεταπολεμικής εποχής (1974-1975, 1981-1982, 1990-1991 και 2008-09), έχουν συσχετισθεί με την αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Ο Trevor Greetham, της Fidelity Solutions, σχολιάζει: «Η χαμηλή τιμή του πετρελαίου είναι ένα κίνητρο για τους καταναλωτές. Η παγκόσμια ανάπτυξη θα πρέπει να αυξηθεί το 2015 και υπάρχουν ακόμη μερικά σημεία, όπως αυτά του πληθωρισμού, που θα απαιτούσαν ουσιαστική σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής».

Αλλά υπάρχει μια προειδοποίηση. Ο Greetham λέει ότι η βύθιση της τιμής του πετρελαίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε «πιστωτικό στρες». Αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει κυβερνήσεις, όπως της Ρωσίας, της Βενεζουέλας και του Ιράν, που μπορεί να ισορροπήσουν τους ισολογισμούς τους μόνο εάν η τιμή του πετρελαίου είναι στα 100 δολάρια το βαρέλι ή περισσότερο. Και αυτό θα επηρεάσει τον τομέα του σχιστολιθικού φυσικού αερίου στις ΗΠΑ, όπου μεγάλο μέρος των επενδύσεων έχει χρηματοδοτηθεί από τα υψηλής απόδοσης, αλλά επικίνδυνα ομόλογα -σκουπίδια. Όπως επισημαίνει η Τράπεζα της Αγγλίας στην πρόσφατη επανεξέταση της για τη Χρηματοοικονομική Σταθερότητα: «Καθώς οι αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου ανέρχονται στο 13% του χρέους στις αμερικανικές αγορές ομολόγων υψηλής απόδοσης, η αύξηση του αντιλαμβανόμενου πιστωτικού κινδύνου σε αυτόν τον τομέα θα μπορούσε να οδηγήσει σε πωλήσεις από τους επενδυτές και πιθανώς στην έλλειψη ρευστότητας στην ευρύτερη αγορά υψηλής απόδοσης». Με άλλα λόγια, ο σχιστόλιθος θα μπορούσε να είναι το επόμενο sub-prime.

Κίνα

Η Κίνα θα είναι ζωτικής σημασίας για τις επιδόσεις της παγκόσμιας οικονομίας το 2015. Ανάλογα με το κριτήριο που χρησιμοποιείται, είναι τώρα η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Είναι, επίσης, σύμφωνα με τον Kenneth Culkier του περιοδικού Economist, ένας καθαρός εξαγωγέας των άμεσων ξένων επενδύσεων. Η Κίνα θα μπορούσε σύντομα να ενταχθεί στο επίλεκτο κλαμπ των χωρών με αποθεματικό νόμισμα.

Αλλά το 2014 ήταν μια δύσκολη χρονιά, καθώς το Πεκίνο προσπαθεί να μαζέψει τις πιστωτικές υπερβολές που ξέμειναν, όταν υιοθετήθηκε η προσέγγιση της ανάπτυξης με κάθε κόστος κατά τη διάρκεια της βαθιάς ύφεσης στα τέλη του 2008. Οι πολιτικοί πειθάρχησαν την κατάσταση και οι περιορισμοί στις πιστώσεις έχουν αρχίσει να ενοχλούν. Η ανάπτυξη θα είναι μικρότερη το 2015: το ερώτημα είναι πόσο πολύ χαμηλότερη.

Μια σημαντική επιβράδυνση θα επηρεάσει τον υπόλοιπο κόσμο με δύο βασικούς τρόπους. Κατ' αρχάς, οι εξαγωγές προς την Κίνα θα αποδυναμωθούν. Αυτό θα επηρεάσει χώρες όπως η Γερμανία, η οποία πωλεί τα εργαλεία που χρειάζεται η Κίνα για τη βιομηχανική της ανάπτυξη, καθώς και χώρες όπως η Αυστραλία, που παρέχουν στην Κίνα τις πρώτες ύλες. Μια επιβραδυμένη κινεζική οικονομία το 2015 θα συνθέσει μία χαμηλή τιμή του πετρελαίου.

Δεύτερον, η Κίνα θα εξάγει αποπληθωρισμό στον υπόλοιπο κόσμο. Οι τιμές των εμπορευμάτων που εξέρχονται από την Κίνα ήδη μειώνονται και αυτή η τάση θα συνεχιστεί. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα μπορούσαν να πλημμυρίσουν με φθηνά κινεζικά προϊόντα, ρίχνοντας τον πληθωρισμό. Στην περίπτωση της ευρωζώνης, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποπληθωρισμό. Οι κεντρικές τράπεζες, που αντιμετωπίζουν πληθωρισμό πολύ κάτω από το στόχο, θα είναι προσεκτικές όσον αφορά την αύξηση των επιτοκίων, ακόμη και αν οι οικονομίες τους αναπτυχθούν με έναν υγιή ρυθμό, διακινδυνεύοντας την αναβίωση των συνθηκών που οδήγησαν στις φούσκες πριν από το 2007.

ΗΠΑ

Το επόμενο έτος θα είναι εξαιρετικά σημαντικό για την Janet Yellen και τους συνεργάτες της στην Federal Reserve, καθώς και για τις παγκόσμιες αγορές. Ένα από τα πράγματα στα οποία θα εστιάσουν οι επενδυτές το νέο έτος, είναι η χρονική στιγμή της πρώτης αύξησης των επιτοκίων. Τα επιτόκια βρίσκονται στο ιστορικό χαμηλό εύρος μεταξύ μηδέν και 0,25% από τον Δεκέμβριο του 2008, αλλά η οικονομία κερδίζει έδαφος τους τελευταίους μήνες. Η Fed έχει ήδη ζητήσει χρόνο για το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της αξίας 4,5 τρις δολ., ολοκληρώνοντας τις τελικές αγορές της τον Οκτώβριο. Γυρίζοντας το ρολόι πίσω στον Μάιο του 2013, ο τότε πρόεδρος Ben Bernanke προκάλεσε το λεγόμενο «taper tantrum» όταν υποστήριξε ότι η Fed θα μπορούσε να αρχίσει να επιβραδύνει το ρυθμό της αγοράς ομολόγων της νωρίτερα από ό,τι ανέμεναν οι αγορές. Οι επενδυτές – γαντζωμένοι στην υπερ-χαλαρή νομισματική πολιτική, απ’ όταν ξέσπασε η κρίση πλήρως το 2008 – τρόμαξαν και πυροδότησαν ένα νέο κύμα μεταβλητότητας.

Δεδομένου ότι μιλάμε για την μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, οι εικασίες για την πρώτη αύξηση των επιτοκίων θα έχουν επιπτώσεις σε όλο τον κόσμο. Οι επενδυτές θα εξετάσουν τις δηλώσεις της Fed για να επισημάνουν οποιαδήποτε αλλαγή στον τόνο που θα μπορούσε να υποδεικνύει ότι θα έρθει η πρώτη αύξηση. Μέχρι να έρθει, η αβεβαιότητα – περιφρονημένη από τις αγορές - θα βασιλεύει. Στην τελευταία συνεδρίαση της πολιτικής της, τον Δεκέμβριο, η Fed εγκατέλειψε την επιμονή της ότι τα επιτόκια θα διατηρηθούν σε αναμονή για μια «σημαντική περίοδο», αντικαθιστώντας την με το μήνυμα ότι θα μπορούσε να είναι «υπομονετική» με τις αλλαγές πολιτικής. Μέσα σε λίγα λεπτά από τη δήλωση, ο βιομηχανικός δείκτης Dow Jones Industrial Average της Νέας Υόρκης εκτινάχθηκε 1,5%, καθώς οι επενδυτές το ερμήνευσαν ως σημάδι ότι δεν θα υπήρχε καμία τρελή βιασύνη για να αυξήσουν τα επιτόκια. Ωστόσο, αν τα οικονομικά δεδομένα κατά τις επόμενες εβδομάδες και μήνες συνεχίζουν να αντανακλούν μια ενισχυμένη οικονομία των ΗΠΑ, η υπομονή της Fed μπορεί να εξαντληθεί. Να αναμένετε αστάθεια της αγοράς, όταν η κεντρική τράπεζα εγκαταλείψει τον επιφυλακτικό τόνο της, καθώς ανοίγει το δρόμο για την πρώτη αύξηση των επιτοκίων από την μεγάλη ύφεση.

Ευρωζώνη

Η κρίση της ευρωζώνης είναι αυτή με τις μεγαλύτερες προεκτάσεις και έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι αυτό θα εξακολουθήσει να ισχύει το 2015. Ο Μάριο Ντράγκι, ο εύγλωττος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έβγαλε την νομισματική ένωση από τη χειρότερη φάση της κρίσης το καλοκαίρι του 2012, λέγοντας απλώς ότι θα κάνει «ό,τι χρειάζεται» για να σώσει το ευρώ. Αλλά σήμερα αντιμετωπίζει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του.

Το 2014, η ιστορία στην ευρωζώνη ήταν η ιστορία μιας ανάκαμψης που δεν κατάφερε να απογειωθεί και να ξεφύγει από την αυξανόμενη απειλή του αποπληθωρισμού. Όλα αυτά τα προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν, με την ανάπτυξη μόλις στο 0,2% το τρίτο τρίμηνο του 2014 και τον ετήσιο ρυθμό του πληθωρισμού στο 0,3% κατά την τελευταία καταμέτρηση, τον Νοέμβριο. Η Ελλάδα και η Ισπανία έχουν ήδη κολλήσει σε ένα αποπληθωριστικό τέλμα και υπάρχει ανησυχία ότι ένα επικίνδυνο αποπληθωριστικό σπιράλ θα εξαπλωθεί και στην υπόλοιπη περιοχή. Ο φόβος είναι ότι καθώς οι τιμές συνεχίζουν να πέφτουν, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές θα καθυστερήσουν τα σχέδια δαπανών, δεδομένου ότι οι τιμές θα μειωθούν περαιτέρω. Με φόντο την χαμηλή ανάπτυξη, τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου και τη γενική έλλειψη των πληθωριστικών πιέσεων, η μάχη της ΕΚΤ έναντι στον αποπληθωρισμό θα συνεχιστεί και το 2015.

Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν το 2014 - συμπεριλαμβανομένης της χρέωσης των τραπεζών για να «παρκάρουν» μετρητά στην κεντρική τράπεζα σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνουν τον δανεισμό – δεν έχουν καταφέρει να δώσουν μια μαγική λύση. Η τράπεζα έχει αφήσει έναν άσσο στο μανίκι της: την πλήρη άνθηση της ποσοτικής χαλάρωσης.

Μέχρι στιγμής, οι πολιτικοί της ευρωζώνης έχουν αποτύχει να κάνουν το μεγάλο βήμα με την QE, κυρίως ως αποτέλεσμα της δυναμικής αντιπολίτευσης από τη Γερμανία. Αλλά το 2015 θα μπορούσε να είναι η χρονιά που θα εγκαταλείψουν τις υποδείξεις και θα αρχίσουν να λύνουν το πρόβλημα. Τα πιο αδύναμα στοιχεία από την ευρωζώνη θα κάνουν νευρικούς τους επενδυτές. Η αποτυχία να πατήσουν το κουμπί της ποσοτικής χαλάρωσης εξαιτίας αδυναμίας θα μπορούσε να προκαλέσει οριστικό πανικό.

http://www.theguardian.com/business/2014/dec/28/five-issues-world-economy-2015

Διαβάστε περισσότερα