Το Σοβιετικό ντιζάιν κοντά στον σύγχρονο οικολογικό σχεδιασμό

Με την έκθεση, «Σοβιετικό μεταπολεμικό ντιζάιν», επέλεξε να γιορτάσει τα εγκαίνιά του, το Μουσείο Σχεδίου της Μόσχας. Ηλεκτρικές σκούπες, φωτογραφικές μηχανές, προϊόντα πλατιάς κατανάλωσης, και έργα που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, όλα σχεδιασμένα από σοβιετικούς νεωτεριστές καλλιτέχνες.

Η ιδέα της πρώτης έκθεσης, σύμφωνα με τη Διευθύντρια του νέου Μουσείου Σχεδίου της Μόσχας κ. Αλεξάνδρα Σανκόβα, έχει στόχο την προβολή των καρπών της νεωτεριστικής δουλειάς των σοβιετικών σχεδιαστών, και τη γνωριμία των καλλιτεχνών με το κοινό, και όχι απλά την παρουσίαση περίεργων αντικειμένων. «Από την αρχή

ξεκαθαρίσαμε ότι το ντιζάιν πρέπει να είναι δικό μας, κι όχι δυτικό.

Στην πορεία της αναζήτησης των εκθεμάτων, κάναμε πολλές ανακαλύψεις. Δανειστήκαμε αντικείμενα από ιδιωτικά και κρατικά μουσεία, από συλλέκτες και κληρονόμους, αγοράζαμε και μόνοι μας από το Διαδίκτυο, ψάχναμε στα εξοχικά μας σπίτια, ενώ μερικά εκθέματα βρέθηκαν μάλιστα σε σκουπιδοτενεκέ. Αυτά τα αντικείμενα προέρχονται από τα παιδικά μας χρόνια, την πιο ευτυχισμένη εποχή της ζωής μας. Στη συνέχεια ανακαλύψαμε κι αυτούς που τα σχεδίασαν. Ήταν ένα θαύμα”, καταλήγει η κ. Σανκόβα.

Η ιστορία του σοβιετικού σχεδίου

Το σοβιετικό σχέδιο αναπτύχθηκε στα πλαίσια της οικονομίας του πλάνου, με έλλειψη προφανούς κινήτρου, και εκτός ανταγωνισμού με τη Δύση. Τις δεκαετίες του 1950 και 1960 ο βασικός στόχος ήταν η οργάνωση παραγωγής καταναλωτικών προϊόντων, σύμφωνα με τις συγκεκριμένες παραγωγικές δυνατότητες των βιομηχανιών κι όχι σύμφωνα με τις απαιτήσεις των καταναλωτών. Το 1962 δημιουργήθηκε το Ρωσικό Ερευνητικό Ινστιτούτο Τεχνολογικής Αισθητικής (ΒΝΙΙΤΕ), «για τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων της αυτοκινητοβιομηχανίας και αντικειμένων καθημερινής χρήσης, μέσω της εφαρμογής μεθόδων καλλιτεχνικού σχεδιασμού».

Την ιστορία του σοβιετικού ντιζάιν την χαρακτηρίζει ο δυισμός του βιομηχανικού και του προσωπικού: η έκθεση παρουσιάζει μοναδικά πρωτότυπα δίπλα σε αντικείμενα που παράγονταν σε εκατομμύρια αντίτυπα. Ένα εργοστασιακό φόρεμα, ραμμένο από το ύφασμα της βιομηχανίας “Κράσναγια Ρόζα” εκτίθεται μαζί μ’ ένα κοστούμι που σχεδιάστηκε κατά παραγγελία. Από τη μία πλευρά οι συνηθισμένες συσκευές αναπαραγωγής μουσικής με “χάρτινα” ηχεία, και δίπλα τους οι εξαιρετικές επαγγελματικές συσκευές, στην κατασκευή των οποίων αξιοποιήθηκαν διαστημικές τεχνολογίες. Μακέτες αντίστοιχων συσκευών, κολλημένες σε χαρτί με έναν φανταστικό τρόπο -το σχέδιο αυτό δεν εφαρμόστηκε ποτέ- που προέρχονται από την οικογένεια του σχεδιαστή Νικολάι Σλεσαριόφ, από την Αγία Πετρούπολη.

Ιδού και το δεύτερο πρόβλημα: Αντικείμενα που μπήκαν στην παραγωγή και εκείνα που έμειναν στα σχέδια. Υπάρχουν εκπληκτικά αντικείμενα που δεν έχουν όμοιά τους. Το ένα μπορούσε να μπει στην παραγωγή, το άλλο έμεινε ως σχέδιο, ως πειραματικό πρότυπο. Κι ενώ, τα αντικείμενα παράγονταν σε εκατομμύρια αντίτυπα, κανείς δεν ήξερε τα ονόματα των σχεδιαστών τους, στην καλύτερη περίπτωση, γνωστοποιούνταν μόνον η ονομασία του σχε