«Πώς ο Μάρκες θα σας αλλάξει τη ζωή» της Τόρι Τέλερ

Είτε έχετε διαβάσει πολλές φορές όλα τα έργα του Μάρκες είτε δεν έχετε ακούσει ποτέ για το μυθιστόρημα Εκατό χρόνια μοναξιά, δεν υπάρχει πιο κατάλληλη στιγμή απ’ αυτή για να βυθιστείτε στον κόσμο του. Αλλά μην τρέφετε αυταπάτες. Δε γίνεται να διαβάσετε Μάρκες και να μην αλλάξετε ουσιαστικά.

1. Θα εθιστείτε στον μαγικό ρεαλισμό.

Είτε δεν έχετε διαβάσει ποτέ ούτε λέξη από έργα μαγικού ρεαλισμού στη ζωή σας είτε είστε φανατικός του είδους, δεν μπορούμε να αρνηθούμε το ότι είναι εθιστικός. Ο μαγικός ρεαλισμός, σε αντίθεση με όλα σχεδόν τα υπόλοιπα

είδη, κάνει τα πιο άπιαστα όνειρά μας να φαίνονται εφικτά και απόλυτα πιστευτά. Εντάσσει φαντασιακά στοιχεία μέσα σε ένα ρεαλιστικό περιβάλλον: λουλούδια πέφτουν από έναν κατά τα άλλα φυσιολογικό ουρανό, ένας παππούς ζει αιώνες αλλά κανείς δεν παραξενεύεται. Οπότε ο κόσμος του μαγικού ρεαλισμού είναι ένας κόσμος όπου η μαγεία υπάρχει και συμβαίνει σε πολύ συχνή βάση, και κανένας δεν εκπλήσσεται. Το είδος αυτό είναι καλύτερο από τη φαντασία, επειδή κυκλοφορεί ανάμεσά μας με απόλυτη αληθοφάνεια.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

2. Θα μάθετε τη δύναμη που έχει ένα πιστευτό ψέμα.

Ο Μάρκες βρήκε την ξεχωριστή αφηγηματική του φωνή μιμούμενος τον τρόπο που έλεγε ιστορίες η γιαγιά του, η οποία χρησιμοποιούσε την τεχνική του «παγωμένου προσώπου»: δεν άλλαζε ποτέ έκφραση, ακόμα κι αν αυτά που εξιστορούσε ήταν φανταστικά σε σημείο να γίνονται παράλογα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το κοινό της να σοκάρεται πάντα με τα σημεία που περιείχαν μαγικά στοιχεία – και την πίστευε ακόμα περισσότερο.

3. Θα παθιαστείτε με τις μυστηριώδεις ατάκες των ηρώων…

Στα περισσότερα έργα μυθοπλασίας, ο συγγραφέας μάς δίνει σελίδες που περιλαμβάνουν διαλόγους, προκειμένου να φωτίσει τους χαρακτήρες. Όχι όμως και ο Μάρκες. Στον δικό του κόσμο, περνούν ολόκληρες σελίδες χωρίς να ακούσουμε τις φωνές των ηρώων και όταν μιλήσει κάποιος, αυτό γίνεται με τρόπο έξυπνο, περίεργο, με τον αυθορμητισμό ενός stand-up κωμικού. Σε έναν τυπικό διάλογο του Μάρκες, η πραγματική ερώτηση περιγράφεται και παίρνουμε απλώς την απάντηση:

[…] αφού πρόλαβε και τον ρώτησε αμυνόμενη γιατί της είχε έρθει με δέρμα διάφανο σαν παραφίνη.
«Η ζωή, μητέρα», είπε εκείνος. «Στο Παρίσι γίνεσαι χαλκοπράσινος».
(Από τον Έρωτα στα χρόνια της χολέρας)

4. …και με τις εμμονικές ιστορίες αγάπης.

Οι ερωτικές ιστορίες του Μάρκες είναι εμμονικές, ιδιαίτερες και πολύ πολύ περίεργες. Όσοι ήρωές του δεχτούν την τρομερή ευλογία της αγάπης μπορεί να ανεβάσουν πυρετό (Εκατό χρόνια μοναξιά) ή να απαρνηθούν τη θρησκεία τους για ένα κορίτσι (Περί έρωτος και άλλων δαιμονίων). Ένας ενενηντάχρονος μπορεί να βρει τον έρωτα της ζωής του σε μια δεκατετράχρονη ιερόδουλη (Οι δύστυχες πουτάνες της ζωής μου). Δύο εραστές μπορεί να πέσουν ο ένας στην αγκαλιά του άλλου ύστερα από μισόν αιώνα που έζησαν χώρια (Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας). Ο Μάρκες ζωντανεύει τις πιο απίθανες ιστορίες αγάπης και μας κάνει να νιώσουμε την έντασή τους και τον απελπισμένο πόθο.

{jb_quote} Η πραγματικότητα δεν είναι απλώς ο δρόμος κάτω από τα πόδια σου· είναι και «οι μύθοι των απλών ανθρώπων». {/jb_quote}

5. Θα γευτείτε, θα μυρίσετε και θ’ αγγίξετε την Καραϊβική.

Η επιρροή του κόσμου του Μάρκες στις αισθήσεις μας είναι αδιαμφισβήτητη. Η περιδιάβαση στο έργο του είναι ένα ταχύρρυθμο μάθημα στην παράδοση της Καραϊβικής – και με την παράδοση εννοούμε, φυσικά, την πραγματικότητα…

Με διασκεδάζει που ο σημαντικότερος έπαινος για το έργο μου αφορά τη φαντασία, ενώ στ’ αλήθεια δεν υπάρχει ούτε μια αράδα μου που να μη βασίζεται στην πραγματικότητα. Το πρόβλημα είναι πως στην Καραϊβική η πραγματικότητα μοιάζει με την πλέον οργιώδη φαντασία.
(The Art of Fiction No. 69, Paris Review)

6. Η άποψή σας για το τι είναι «πραγματικό» θα ανατραπεί ολοκληρωτικά.

Σίγουρα, ο Μάρκες θα προσπαθήσει πού και πού να σας εξαπατήσει, ώστε να τον πιστέψετε. Πρόκειται για μια παλιά δημοσιογραφική τακτική στην οποία κατέφευγε, γράφοντας πολύ συγκεκριμένες λεπτομέρειες για φανταστικά γεγονότα. Είχε διαπιστώσει ότι οι αναγνώστες τον πίστευαν πιο εύκολα όταν ανέφερε τον ακριβή αριθμό περίεργων πραγμάτων ή το ακριβές χρώμα κάποιου ασυνήθιστου αντικειμένου. Αλλά ως επί το πλείστον, ο Μάρκες επέμενε ότι απλώς παρουσίαζε την πραγματικότητα όπως εκείνος την έβλεπε. Η πραγματικότητα δεν είναι απλώς ο δρόμος κάτω από τα πόδια σου· είναι και «οι μύθοι των απλών ανθρώπων».

7. Και θα κολλήσετε σε αυτή την «πραγματικότητα».

«Η ζωή από μόνη της είναι η μεγαλύτερη πηγή έμπνευσης, και τα όνειρα είναι απλώς ένα μικρό μέρος μέσα σε αυτό το ρεύμα που ονομάζεται ζωή… Βλέπω τα όνειρα ως μέρος της ζωής, γενικά, αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ πλουσιότερη», είχε δηλώσει ο Μάρκες στο περιοδικό Paris Review. Η ικανότητά του να αντλεί στοιχεία από την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Αρακατάκα –που είναι η βάση του φανταστικού Μακόντο–, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους θριάμβους του ως συγγραφέα· ένας ατέλειωτος χείμαρρος έμπνευσης, χωρίς τον οποίο ποτέ δε θα είχαμε έργα όπως το Εκατό χρόνια μοναξιά. Κάθε συγγραφέας θα έπρεπε να αναζητά την Αρακατάκα του: ένα μέρος στα σύνορα πραγματικότητας και φαντασίας, ένα σκηνικό που ποτέ δε σταματά να εμπνέει.

8. Και ο δικός σας τρόπος γραφής θα αλλάξει. Ίσως πάρα πολύ.

«Ο Γκαρσία Μάρκες είναι ένα λογισμικό που εγκαθιστάς και μετά δεν μπορείς να το ξεφορτωθείς», είπε ο Χιλιανός συγγραφέας Αλμπέρτο Φουγκέτ.

9. Θα αποκτήσετε άμεση σχέση μαζί του.

Ο Μάρκες αρνήθηκε να πουλήσει τα πνευματικά δικαιώματα για την κινηματογραφική διασκευή του Εκατό χρόνια μοναξιά, επειδή ήξερε ότι οι αναγνώστες είχαν φτιάξει τις δικές τους εικόνες από το μυθιστόρημα στη φαντασία τους. Δεν ήθελε να βάλει τέλος στο «δημιουργικό αυτό περιθώριο». Και η κριτική ανάλυση; Δεν τον ενδιέφερε ιδιαίτερα και έλεγε: «Πάντα προσπαθούσα να είμαι πολύ ξεκάθαρος και ακριβής συγγραφέας, ήθελα να προσεγγίζω άμεσα τον αναγνώστη, χωρίς να πρέπει να τον πλησιάσω με τη διαμεσολάβηση της κριτικής». Ο Μάρκες είναι συγγραφέας των αναγνωστών. Δε θα χρειαστείτε ενδιάμεσους.

10. Ως συγγραφέας, θα αναρωτιέστε γιατί δεν μπορείτε να γράψετε τέτοιους τίτλους.

Οι δύστυχες πουτάνες της ζωής μου; Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου; Ο στρατηγός μες στον λαβύρινθό του; Οι τίτλοι του Μάρκες είναι από μόνοι τους μια αφήγηση που σου μένει στον νου.

11. Θα αποκτήσετε διαφορετική αντίληψη του χρόνου.

Αν οι ήρωες μπορεί ν’ αργοσβήνουν για χρόνια χωρίς να πεθαίνουν, αν η αγάπη μπορεί και κρατά για δεκαετίες χωρίς να ξεθωριάζει, αν μικρές πόλεις μπορεί, μέσα σ’ ένα λεπτό, να χαθούν, αν όλοι έχουν το ίδιο όνομα, αν τίποτα δεν αλλάζει πραγματικά και αν ο ρεαλισμός είναι μαγικός, τότε, ναι, οι κανόνες του χρόνου, όπως τους ξέρουμε και με τον τρόπο που τους χρησιμοποιούμε για να προσεγγίσουμε την καθημερινότητα, αρχίζουν να μοιάζουν παράταιροι στην καλύτερη περίπτωση και βαρετοί στη χειρότερη.

[Άρθρο της Tori Teller στο διαδικτυακό περιοδικό Bustle, το οποίο θα περιλαμβάνεται στην ελληνική έκδοση του Περί έρωτος και άλλων δαιμονίων, που θα κυκλοφορήσει τον Οκτώβριο από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση της Μαρίας Παλαιολόγου.]