Μιχάλης Φακίνος: «Το πέτρινο 8»

Οποιοδήποτε επίθετο θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς, προκειμένου να χαρακτηρίσει ένα βιβλίο –σπονδυλωτό μυθιστόρημα, εν τέλει– ενός συγγραφέα, ο οποίος στα ογδόντα ένα του χρόνια γράφει με τόση ζωντάνια και τέτοια πλούσια εικονοπλασία –δίνοντας πολλές ελπίδες στους νεότερους που ακολουθούν ενίοτε αγκομαχώντας–, είναι ασφαλώς και κυριολεκτικώς λίγο, είναι εκ των πραγμάτων αδύνατο, όσο υμνητικό και αν είναι. Πράγματι, αυτή τη φορά ο συγγραφέας Φακίνος, αφήνοντας κατά μέρος τον έντονο υπερρεαλισμό των τελευταίων του έργων –κάτι που δεν συνέβαινε όταν πρωτοξεκίνησε με τους κωπηλάτες και τον

Ιωσήφ– και πλην εξαιρέσεων, γράφει –έχοντας πάντα στον νου του το υπερβατικό που πρέπει να εξυπηρετεί και να φιλοξενεί η λογοτεχνία– με έναν τρόπο, ο οποίος γίνεται άμεσα αποδεκτός, κυρίως γιατί τα θέματα των κεφαλαίων παραπέμπουν σε μια ιστορική περίοδο, από εκείνη των Μικρασιατών προσφύγων, της Χούντας του Μεταξά, του Εμφυλίου, της Χούντας του Ιωαννίδη, μέχρι την Ελλάδα της κρίσης –το κεφάλαιο 2017 δεν είναι τόσο εμφανές, καθώς ο ποδηλάτης ο οποίος χάνει το ποδήλατό του κι έκτοτε ανεβοκατεβαίνει το πέτρινο γεφύρι που έχει γκρεμιστεί αφορά ποιον;– ούτως ώστε να γινόμαστε συμμέτοχοι στιγμών, που ενώ για κάποιους από εμάς είναι σημαντικές, για άλλους, πολύ περισσότερους, είναι αιτία και αφορμή για να αποσαφηνιστεί ο ρόλος εκάστου, οι θετικοί από τους αρνητικούς πρωταγωνιστές, οι καλοί από τους κακούς, τα θύματα από τους θύτες.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Σε αυτή την περιπέτεια, λοιπόν, στην οποία υποβάλλει τον εαυτό του ο δημιουργός, έχει ως συνθετικά στοιχεία, ως κοινά μοτίβα το βουνό, το γκρεμισμένο γιοφύρι, το λιθόστρωτο, τη χελώνα, το φίδι και τον αϊτό. Σε μια προσπάθεια να αποδείξει πως όλα παίζονται με βασικούς κανόνες τα παραπάνω, πως όλη η ιστορία της χώρας βρέθηκε ως προς τη μεγαλοπρέπειά της με αυτά τα φυσικά υποστατικά –μάλιστα το φίδι, ως αυτόπτης μάρτυρας, περιγράφει τον τρόμο που επικράτησε στο βουνό, όταν οι βόμβες και τα όπλα ξερνούσαν φλόγες και θάνατο, και παράλληλα την ασέβεια προς τους νεκρούς από μεριάς των νικητών, που κάρφωναν σε πασσάλους τα κεφάλια των ανταρτών προς δημόσιο πανικό– όπως όμως ο αϊτός καιροφυλακτεί για τον στόχο του, το φίδι για την τροφή του και η χελώνα για την ανεξαρτησία της, έτσι και εμείς, ως απόγονοι και ηρώων αλλά και δωσίλογων, και ιδεολόγων αλλά και καταπατητών, οφείλουμε να γνωρίζουμε, οφείλουμε να σκύψουμε πάνω στα γεγονότα και να αντλήσουμε διδάγματα έως και σήμερα υπαρκτά, ως απάντηση σε ερωτήματα έως και σήμερα δίχως λύση. Ένα παρελθόν που σε καμιά περίπτωση να μείνει στην αφάνεια αλλά, απεναντίας, να γίνεται φορέας –έστω και μέσω της λογοτεχνίας, έστω και μέσω της μυθοπλασίας, όπου αυτό είναι εφικτό– μηνυμάτων, ώστε το μέλλον να είναι διαφορετικό, πιο αξιόμαχο, πιο συναρπαστικό, με περισσότερες ενοχές για ό,τι δεν προλάβαμε να αντλήσουμε, πιο υπερβατικό όχι μόνο στην τέχνη αλλά και στη ζωή, προκειμένου (η ζωή) να μας ανταποδίδει ότι της προσφέραμε χωρίς ιδιοτέλεια.

{jb_quote}Εν κατακλείδι, το μυθιστόρημά του αποτελεί μια εκπληκτική και φαντασμαγορική εικασία για την Ελλάδα του χθες, για εκείνη του σήμερα και για τις γενιές που έρχονται και χρειάζονται πάνω απ’ όλα διαπαιδαγώγηση.{/jb_quote}

Ο συγγραφέας Φακίνος παραθέτει δύο μέρη του μυθιστορήματός του στον Εμφύλιο, δύο στη Χούντα των Παπαδόπουλου-Ιωαννίδη, ένα στην καταστροφή της Μικρασίας, ένα στον ναΐφ ζωγράφο Θεόφιλο, ένα στη Χούντα του Μεταξά λίγο πριν από την κατοχική εισβολή και ένα σύγχρονο στον Έλληνα ποδηλάτη (;) ο οποίος συνθέτει και συνδέει όλα τα στοιχεία που αναλύσαμε παραπάνω και τα οποία έχουν ιδιαίτερη θέση στην περιγραφή των ιστορικών προδιαγραφών. Το εξόδιο κομμάτι, με το φίδι που ουσιαστικά αναπαριστά το τέλος του Εμφυλίου, αποτελεί σαφέστατα ένα από τα πιο θεαματικά και συναρπαστικά στον χώρο της λογοτεχνίας που διαβάσαμε τελευταία. Τόσο η γλωσσική επένδυση, όσο και η ατμόσφαιρά του, η οποία όντως δραματική απλώνεται ως νεκρικό πέπλο πάνω από τα πτώματα ανθρώπων, που είτε σκοτώνονται επιτόπου, είτε σοβαρά τραυματίες περιμένουν το μοιραίο, και ακόμη το απαράμιλλο ύφος που συμβάλλει σε μια, πλέον της σουρεαλιστικής, εκδοχή για τη λήξη του πολέμου, ασφαλώς κάτω από την πένα ενός υπέροχου δημιουργού, όπως είναι ο Φακίνος, παίρνει χρώμα Αποκάλυψης, Γκουέρνικας, Επανάστασης του 1821, άλωσης του Μεσολογγίου, σφαγής του Διστόμου, ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων, ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου και Πολυτεχνείου. Αλλά και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία τα οποία εμπλέκονται στη διαδικασία της γραφής, όπως ο πλούτος των λέξεων ή η πληθώρα των εικόνων που σκιαγραφούνται με στόχο τη μεγαλύτερη ταύτιση, την αναγνωστική, μεταβάλλονται σε μέγιστο βαθμό, υπεισέρχονται με όλες τις δυνάμεις στο τελικό αποτέλεσμα, εξοικονομούν το προσδοκώμενο από συγγραφικής πλευράς, τέλος, ολοκληρώνουν τη σημασία ενός βιβλίου που θέτει τον θάνατο απέναντί μας, με θέμα την αποδοχή του, ακόμη και αν είναι συνολικά άδικος.

Δεν έχω να προσθέσω κάτι παραπάνω για το μυθιστόρημα του Φακίνου, το οποίο διατρέχει έναν αιώνα ελληνικής παράνοιας και παραφροσύνης, εκτός από κάτι τεχνικό. Αφορά δηλαδή την εμμονή του συγγραφέα σε έναν πιο οικείο ρεαλισμό (χωρίς φυσικά να απαρνιέται τον υπερρεαλισμό των γραφομένων του, ειδικά) σε κάτι που προσομοιάζει στα πρώτα και αρχικά πονήματά του. Είμαι σίγουρος πως με αυτό το βιβλίο ο δημιουργός θα ξανακερδίσει μεγάλο μέρος των αναγνωστών του, οι οποίοι ίσως τον έθεσαν στο περιθώριο λόγω και μόνο της αναφερόμενης επιλογής του. Όσο δε και αν φαίνεται παράδοξο, ακόμη και αν δεν είναι απολύτως αποδεκτό, το παρόν βιβλίο περιλαμβάνει ξέφτια της έως σήμερα συγγραφικής τεχνικής, σε σημείο μάλιστα που η μείξη να γίνεται ευπρόσδεκτη και ενδιαφέρουσα, συναρπαστική και γκροτέσκα. Γι’ αυτόν τον λόγο (και έχοντας επαφή σχεδόν με το σύνολο της δουλειάς του Φακίνου) προτάσσω και προτείνω την ανάγνωση αυτού του μυθιστορήματος και για όλα αυτά που αναζητήσαμε παραπάνω, αλλά και για την ανάβαση της λογοτεχνικής κλίμακας από πλευράς ενός συγγραφέα, ο οποίος σε όλη του σχεδόν την πορεία, σε όλη του σχεδόν τη διαδρομή, δεν έπαψε να μας εκπλήσσει, δεν σταμάτησε να μάχεται κατεστημένα και συντήρηση, δεν σταμάτησε να κατακεραυνώνει πρακτικές οπισθοδρόμησης, τέλος, δεν χώνεψε ποτέ ό,τι του στεκόταν στο λαρύγγι. Εν κατακλείδι, το μυθιστόρημά του αποτελεί μια εκπληκτική και φαντασμαγορική εικασία για την Ελλάδα του χθες, για εκείνη του σήμερα και για τις γενιές που έρχονται και χρειάζονται πάνω απ’ όλα διαπαιδαγώγηση.

Το πέτρινο 8
Μιχάλης Φακίνος
Εκδόσεις Καστανιώτη
σ. 208
ISBN: 978-960-03-6911-3
Τιμή: 15,00€