Μαργαρίτα Μαντά: «Τα υλικά του χρόνου»

Είναι γεγονός ότι όλα τα παιδιά που πέρασαν την περίοδο του Δημοτικού –μέχρι τα δώδεκά τους χρόνια– μέσα στη Χούντα (όπως η προηγούμενη γενιά πέρασε το Γυμνάσιο και η πιο προηγούμενη το Πανεπιστήμιο), βίωσαν τις ίδιες εμπειρίες, όχι μόνο ως γόνοι μικροαστικών ή μεσοαστικών στρωμάτων αλλά και των πιο φτωχών εισοδημάτων, ακόμη κι εκείνα που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα λόγω οικογενειακής ανέχειας. Πράγματι, πολλά παιδιά είχαν χωρισμένους γονείς οι οποίοι ζούσαν σε διάσταση, πολλά κατοικούσαν στο ίδιο σπίτι με τη μαμά και τη γιαγιά, πολλά περίμεναν με ανυπομονησία την Κυριακή, όπου ο πατέρας

τα πήγαινε παντού για να τα ικανοποιήσει, πολλά έκαναν διακοπές σε κάποιο νησί ή στην ενδοχώρα, όπου υπήρχε πάντα ένα σπίτι να τα υποδεχτεί, θείων ή παππούδων, πολλά έκαναν σκανδαλιές τόσο με φίλους όσο και με συμμαθητές, πολλά είχαν ένα ή περισσότερα αδέρφια, πολλά το μόνο που συγκράτησαν από τη Χούντα ήταν το «Φαίδων Γκιζίκης» και το «Έρχεται», πολλά, τέλος, λόγω της κάποιας καλύτερης οικονομικής κατάστασης των γονιών τους, ευτύχησαν μερικών υλικών αγαθών όπως η τηλεόραση ή πιο προχωρημένα παιχνίδια. Αυτά αφηγείται η πεζογράφος και σκηνοθέτιδα Μαργαρίτα Μαντά σε ένα είδος εξομολόγησης, στόχος όμως του οποίου είναι ποιος; Μα ασφαλώς το ερέθισμα ώστε να ξαναθυμηθούμε όλοι τις παιδικές μας ασχολίες, τα παιδικά μας πιστεύω, τα παιδικά μας οράματα, ακόμη και στην περίπτωση όπως η συγγραφέας (η οποία γεννήθηκε το 1963, άρα είναι ακόμα νεότατη για να επανέλθει εκεί, αυτό είναι προνόμιο πολύ ηλικιωμένων συναδέλφων της), η οποία φυσιολογικά «έχασε» μια ιστορική καμπή του σύγχρονου ελληνισμού, της πρόσφατης Ιστορίας, λόγω βεβαίως ηλικίας και παράλληλα άρνησης των γονιών της να τη σπρώξουν σε έναν τέτοιο δρόμο, από τον οποίο θα καταλάβαινε ελάχιστα, παρά τις απαντήσεις που της έδιναν σε διάφορες απορίες της, τόσο ο πατέρας όσο και η μητέρα, οι οποίοι δεν υποχώρησαν ποτέ στην ερμηνεία τους.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Η πολύ καλή πεζογράφος Μαργαρίτα Μαντά αφηγείται πράγματι με αριστοτεχνικό τρόπο, μεταφέροντας όλους μας σε εκείνα τα αθώα όσο και αγνά χρόνια, τα καλύτερα της ζωής μας. Όχι η αληθοφάνεια αλλά η αλήθεια είναι το κύριο χαρακτηριστικό του πεζού, φαντάζομαι πως η ίδια δεν έχει διαφοροποιήσει το παραμικρό σε πρόσωπα, μαγαζιά, τοπωνύμια, οτιδήποτε δηλαδή έχει όνομα. Έτσι, απολαμβάνουμε ένα κείμενο, το οποίο ίσως με κάποια υπερβολή θα μπορούσε να το γράψει κάποιος από όλους μας, αυτό όμως όχι μόνο δεν ισχύει αλλά, το αντίθετο, χρειάζεται την παραθετική πένα κάποιου ταλαντούχου δημιουργού, ο οποίος (η Μαντά εν προκειμένω) διαθέτει την ικανότητα, ακόμη και στο μοντάζ, να εκπλήσσει. Αληθινά, καθώς δεν έχουμε μια γραμμική αφήγηση αλλά πισωγυρίσματα, στα λίγα χρόνια που η πεζογράφος αναλύεται, από το ένα θέμα στο άλλο, είναι λογικό το ενδιαφέρον να αυξάνεται, η προσοχή να σταθεροποιείται και τέλος η αναγνωστική απόλαυση να εκτοξεύεται. Τόσο που, η ούτως ή άλλως περιορισμένη έκταση του αφηγήματος να μας φαίνεται επαρκής για να περιγράψει το σύνολο, τουλάχιστον των αξιών, τις σκανδαλιές αλλά και τις φανταστικές επινοήσεις των παιδιών, προκειμένου να θεμελιωθεί και να επιβραβευτεί η παιδική μας φύση. Με μια ατμόσφαιρα και ένα ύφος χαλαρό και μια γλωσσική εκφορά η οποία θα μπορούσε να καταναλωθεί ακόμα και από μικρότερης ηλικίας αναγνώστες, καθώς δεν υπάρχει η παραμικρή παραφωνία, τόσο σε ηθικό, όσο και σε έντιμο πεδίο. Άρα (και για να φιλτράρουμε περισσότερο το αφήγημα) έχουμε ένα κράμα από φράσεις, λέξεις και γλώσσα, που συνάδει στο γεγονός μιας υπερπολύτιμης παρακαταθήκης, η οποία θα μπορούσε όχι μόνο να είναι χρήσιμη αλλά, πολύ περισσότερο, να καθορίζει το μέλλον μας, να γυρίσουμε πίσω για να δούμε μπροστά, να επανέλθουμε στο βίωμα για να υπάρξει προοπτική.

{jb_quote} Πράγματι, είναι απίστευτες οι λεπτομέρειες που το μυαλό της έχει διαφυλάξει προκειμένου να μας τις προσφέρει και για να γίνουν κτήμα συλλογικό. {/jb_quote}

Ένα άλλο σημείο –για να μη μακρηγορούμε– το οποίο μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στο πεζό της Μαντά είναι η αστείρευτη μνήμη της. Πράγματι, είναι απίστευτες οι λεπτομέρειες που το μυαλό της έχει διαφυλάξει προκειμένου να μας τις προσφέρει και για να γίνουν κτήμα συλλογικό. Και αυτό διότι δεν είναι μόνο συγγραφέας, αλλά και σκηνοθέτιδα. Πέρα από τις δικές της καταθέσεις στο σινεμά συνεργάστηκε με τον τεράστιο Θόδωρο Αγγελόπουλο σε τέσσερις ταινίες. Αυτό σημαίνει πολύ απλά πως στον λόγο της τοποθετούνται εικόνες, το όλο κείμενο γίνεται παραστατικό, λειτουργεί δηλαδή ως παραμυθάς (και καθώς μιλάει για παιδιά αυτό έχει μεγάλη σημασία), τέλος, είναι μια δημιουργία την οποία εμείς ως αναγνώστες έχουμε την ιδέα πως δεν τη «διαβάζουμε» αλλά τη «βλέπουμε». Έτσι, και χωρίς υπερβολή, η γραφή της Μαντά είναι μια μείξη λογοτεχνίας και κινηματογράφου, λόγου και εικόνας, λέξης και πλάνου, τοποθετώντας την πλέον σε μια ειδική κατηγορία δημιουργών, που δέχεται ερεθίσματα και αντλεί έμπνευση από συγκεκριμένες μορφές τέχνης, άκρως συνδεδεμένες μεταξύ τους.

Τα υλικά του χρόνου
Μαργαρίτα Μαντά
Βιβλιοπωλείον της Εστίας
σ. 152
ISBN: 978-960-05-1819-1
Τιμή: 14,00€