Timothy Snyder: «Η δική μας ασθένεια»

Ένα βιβλίο από τα πιο αποκαλυπτικά και ανατρεπτικά των λίγο-πολύ παγιωμένων αντιλήψεων για το αμερικανικό κράτος και για τον τρόπο με τον οποίο αυτό είναι δομημένο και λειτουργεί, είναι το πρόσφατο πόνημα του Τίμοθι Σνάιντερ, πανεπιστημιακού καθηγητή ιστορίας και βραβευμένου –επανειλημμένα– συγγραφέα, τα ενδιαφέροντα του οποίου στρέφονται στην ιστορία της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης και του Ολοκαυτώματος. Στο βιβλίο του αυτό, που φέρει τον τίτλο Η δική μας ασθένεια και τον κατατοπιστικό υπότιτλο Μαθήματα ελευθερίας από ένα ημερολόγιο

νοσηλείας, ο συγγραφέας επιχειρεί μια καταβύθιση στον τρόπο λειτουργίας του συστήματος υγείας στη σύγχρονη Αμερική, προκειμένου να αναδειχθούν οι παθογένειες και οι αδυναμίες του. Με αφορμή την προσωπική του περιπέτεια υγείας το 2019, μια ξαφνική και εξαιρετικά σοβαρή αρρώστια, ο Σνάιντερ είχε τη δυνατότητα να διαπιστώσει από κοντά και σε επίπεδο που τον αφορούσε άμεσα τον βαθμό στον οποίο το σύστημα και οι δομές υγείας ενός κράτους αποτελούν τη σημαντικότερη, ίσως, παράμετρο και προϋπόθεση για τη σωστή, απρόσκοπτη και αποτελεσματική λειτουργία του. Πρόκειται για ένα ζήτημα που διερευνάται και θίγεται συχνά παράπλευρα, περιστασιακά, παρεμπιπτόντως, επειδή ακριβώς θεωρείται πως δεν άπτεται ή δεν σχετίζεται με τις βασικές δημοκρατικές αξίες και ζητούμενα.

Είναι γεγονός ότι το θέμα της υγείας, έτσι όπως έχει συνδεθεί με την πρακτική πλευρά της ζωής και με τον τρόπο που αφορά τους ανθρώπους όχι συνεχόμενα και σταθερά, αλλά με αφορμή μονάχα προσωπικές τους περιπέτειες, αρρώστιες δηλαδή ή ατυχήματα που συμβαίνουν ανά διαστήματα, δεν έτυχε της προσοχής που του άξιζε. Η εμπειρία της πανδημίας, όμως, καθώς έφτασε στο σημείο να αφορά όλη την ανθρωπότητα έθεσε σε άλλες βάσεις τον προβληματισμό. Έδειξε, και μάλιστα ιδιαίτερα καθαρά, τον βαθμό στον οποίο η υγεία αποτελεί πρώτιστο αγαθό και, για τον λόγο αυτό, η διαφύλαξή της θα πρέπει να αποτελεί μέγιστη προτεραιότητα. Η εξύψωσή της στην υψηλότερη θέση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ως εκ τούτου, και η θεώρησή της υπό το πρίσμα αυτό αποτελεί μια από τις βασικότερες προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου και ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα της ανθρωπότητας. Ο Σνάιντερ επιδιώκοντας να αποκαλύψει όλες τις διαστάσεις του προβλήματος φτάνει στον πυρήνα του, για να ανακαλύψει εκεί τον καίριο και καταλυτικό ρόλο του χρήματος που οδήγησε στη λογική της εμπορευματοποιημένης ιατρικής, του ιδιωτικού δηλαδή συστήματος υγείας, που απέτυχε να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να εξασφαλίζει στον άνθρωπο την απρόσκοπτη και αποτελεσματική πρόσβαση στις δομές υγείας, την περίθαλψη που του αξίζει μόνο και μόνο επειδή είναι άνθρωπος. Επειδή είναι πολίτης ενός κόσμου που θέλει να λέγεται σύγχρονος και ανεπτυγμένος.

{jb_quote} Ένα βιβλίο από τα πιο αποκαλυπτικά και ανατρεπτικά των λίγο-πολύ παγιωμένων αντιλήψεων για το αμερικανικό κράτος και για τον τρόπο με τον οποίο αυτό είναι δομημένο και λειτουργεί. {/jb_quote}

Με γνώμονα, λοιπόν, και απώτερο στόχο τον φωτισμό της αμερικάνικης περίπτωσης και του σαθρού υγειονομικού της συστήματος, που έχει στον πυρήνα του την επιδίωξη του κέρδους, θέτοντας τον άνθρωπο σε δεύτερη ή και τρίτη μοίρα, ο συγγραφέας εξακτινώνεται σε μια σειρά από επιμέρους ζητήματα που σχετίζονται με την υγεία, όπως είναι το ζήτημα των αισθημάτων μειονεξίας και μοναξιάς που βιώνει ο άνθρωπος, το θέμα της αλληλεγγύης ως ζητούμενο και κατάκτηση μαζί, το θέμα της περίθαλψης των παιδιών και του τρόπου με τον οποίο αυτή, όταν εξασφαλίζεται και υπάρχει ως προοπτική, λειτουργεί ενθαρρυντικά του αισθήματος ασφάλειας και ελευθερίας που συνέχει κάθε οικογένεια, το θέμα της ευθύνης και της πρωτοβουλίας των γιατρών, που είναι και οι φορείς της «δράσης» στη συγκεκριμένη περίπτωση. Περιλαμβάνει, επίσης, αναφορές και σε δύο άλλα συναισθήματα, αυτό της οργής και αυτό της ενσυναίσθησης ως απότοκα της δικής του εμπειρίας που τον άλλαξε ως άνθρωπο αλλά και ως στοχαστή. Γιατί αυτή ακριβώς είναι η πτυχή του βιβλίου που παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Ο τρόπος που ένα προσωπικό πρόβλημα αντί να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της παθητικοποίησης του υποκειμένου, της απόσυρσης και του εγκλεισμού του, λειτούργησε αφυπνιστικά και διεγερτικά του στοχασμού του και των διανοητικών του δυνάμεων και δυνατοτήτων. Εδώ ακριβώς έγκειται και το μεγάλο μάθημα που μπορεί να πάρει κάποιος από τον Σνάιντερ, ώστε να δει στον ατομικό του χώρο και στα συμβάντα της προσωπικής του ζωής τον άνθρωπο γενικά, καθιστώντας έτσι τον αλτρουισμό κέντρο και πυρήνα του ανθρώπινου βίου.

Το πέρας της ανάγνωσης του βιβλίου αφήνει τον αναγνώστη με ένα ερώτημα, ένα δίλημμα. Θέτει ο Σνάιντερ, τελικά, στον πυρήνα του προβληματισμού του την υγεία ή μήπως αυτό που τον απασχολεί, ουσιαστικά, είναι η ίδια η δημοκρατία; Η απάντηση δεν είναι τόσο προφανής όσο φαίνεται. Γιατί εύκολα θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι το ζήτημα της υγείας είναι αυτό που κυριαρχεί τόσο στην επιφάνεια όσο και στο βάθος. Στην πραγματικότητα, όμως, αν υπεισέλθει κάποιος βαθύτερα στη λογική και τη στόχευση του συγγραφέα θα διαπιστώσει ότι η υγεία είναι, βασικά, η αφορμή. Κι αυτό γιατί το βλέμμα του είναι σταθερά στραμμένο στη δημοκρατία όχι μόνο ως πολίτευμα αλλά και ως τρόπο ζωής. Ένας τρόπος ζωής που θα διασφαλίζει την πρόσβαση όλων των ανθρώπων στα βασικά αγαθά μέσα σε συνθήκες ισότητας, ισονομίας και, το κυριότερο, ενότητας. Η περίπτωση της υγείας αποτελεί, λοιπόν, μια άριστη αφορμή για να μπορέσει ο αναγνώστης να έρθει κοντά σε μια πραγματικότητα που γνωρίζει και βιώνει για να αντιληφθεί, να κατανοήσει και να εκτιμήσει καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο η κατίσχυση του δημοκρατικού ήθους σε κάθε πλευρά του δημόσιου και του ιδιωτικού βίου αποτελεί τη λύση σε κάθε εξέλιξη που μπορεί να απειλεί την αξιοπρέπεια και την αξία του ανθρώπου.

Η δική μας ασθένεια
Μαθήματα ελευθερίας από ένα ημερολόγιο νοσηλείας
Timothy Snyder
μετάφραση: Γιώργος Μπολιεράκης
Στερέωμα
160 σελ.
ISBN 978-618-5617-13-4
Τιμή €16,00