Στιγμές Ιστορίας: Η Οδύσεια της 5ης Μεραρχίας Κρητών στην Αλβανία και ο ήρωας Ταγματάρχης

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Στον πόλεμο του 40 στα αλβανικά βουνά, δυο ήταν οι ελληνικοί στρατιωτικοί σχηματισμοί που είχαν τις μεγαλύτερες απώλειες.

Τις περισσότερες (πάνω από το 50%)  είχε η 1η Μεραρχία.

Εδώ όμως θα πρέπει να αναφέρουμε ότι σημαντικές απώλειες είχε και η ηρωική Μεραρχία Κρητών.

Ξεκίνησε από το νοτιότερο μέρος της χώρας και έφτασε έξω από τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας.

Ο πηγαιμός ήταν Οδύσσεια.

Η επιστροφή μια τραγωδία!...

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ

Στις 16-11-1940

Ήταν: 19.662 μάχιμοι, 687 υποζύγια και 81 οχήματα.

Τον Γενάρη 1941 ο Αρχιστράτηγος Παπάγος ζητά από το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής να σταλούν και τα τρία τάγματα στην Ηπειρωτική Ελλάδα τα οποία είχαν συγκροτήσει σε αντικατάσταση της 5ης Μεραρχίας.

Στις 5-4-1941 πάλι ο Παπάγος δίνει εντολή να πάνε στην Β. Ελλάδα άλλοι 3.000 Κρητικοί, που μόλις είχαν τελειώσει τη βασική τους εκπαίδευση.

Έτσι οι Κρήτες είχαν φθάσει στον αριθμό 22.228 ψυχές.

Επίσης όπως αναφέρει στην έκθεσή του ο Στρατηγός Σόλων Καφφάτος, Προσωπάρχης του Υπουργείου Στρατιωτικών , «άπαν το εν τη νήσω πολεμικόν υλικόν μέχρι και του τελευταίου κιβωτίου πυρομαχικών και παν μεταφορικόν μέσον μέχρι και του τελευταίου αυτοκινήτου ή ημιόνου, επιταχθέντα εφορτώθησαν διά το Αλβανικόν μέτωπον».

Η Μεραρχία είχε Διοικητή τον Υποστράτηγο Γεώργιο Παπαστεργίου.

Αποβιβάστηκαν στην Θεσσαλονίκη και ξεκίνησαν με τα πόδια για να φθάσουν στο υψίπεδο της Κορυτσά στις 6 Ιανουαρίου 1941, μέσω Πτολεμαϊδας, Άργους Ορεστικού, Καστοριάς.

Στις 10 Ιανουαρίου 1941 μετακινείται από τη βόρεια πτέρυγα του μετώπου στα νότια όπου το Α΄ Σώμα Στρατού έχει διαταχθεί να προετοιμάσει επίθεση για την κατάληψη της Αυλώνας.

Η διαταγή όμως ανακαλείται και η 5η Μεραρχία διατάσσεται να επιστρέψει στον κεντρικό τομέα του μετώπου στις 19 Ιανουαρίου 1941.

Μέχρι εκείνη τη στιγμή τα Κρητικόπουλα είχαν διασχίσει περίπου 450 χλμ.

Προξενεί εντύπωση ότι ο Παπάγος, ενώ περιέφερε την 5η Μεραρχία επί δύο μήνες στα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας και της Αλβανίας, τελικά τη ρίχνει χωρίς προσαρμογή στις πολεμικές συνθήκες του μετώπου σε ένα από τα δυσκολότερα σημεία: στον ορεινό όγκο της Τρεμπεσίνας, πάνω από τη Κλεισούρα.

Έτσι τα Κρητικόπουλα πήραν το βάπτισμα του πυρός στο μέτωπο της Αλβανίας στις 26 Ιανουαρίου 1941.

Ρίχτηκαν στη μάχη με ενθουσιασμό και ηρωισμό μέσα στο χιόνι και την ομίχλη και με ασυνήθιστες για αυτούς κληματολογικές συνθήκες.

Από τις ήπιες συνθήκες του νησιού τους βρέθηκαν ξαφνικά να κάνουν «χειμερινά σπορ», ή μάλλον πειράματα βιολογικής αντοχής, σε χαμηλές θερμοκρασίες.

Οι συνέπειες ήταν τραγικές.

Οι μάχες εξελίσσονταν σε σφαγείο.

Ο μεγαλύτερος εχθρός ήταν το κρύο. Αφόρητο.

Τη νύχτα έπεφτε στους -10 και -20 βαθμούς Κελσίου. Τα κρυοπαγήματα θερίζουν.

Πολλοί στρατιώτες μας έχουν να βγάλουν τα άρβυλά τους για μερικές εβδομάδες.

Άρβυλα, κάλτσες και σάρκα έχουν γίνει ένα.

Τα Κρητικόπουλα στις 29-1-1941 κατορθώνουν να ανεβούν στην κορυφή της Τρεμπεσίνα, η οποία ήταν παγωμένη και να τρέψουν τους Ιταλούς σε φυγή.

Να σημειώσουμε ότι οι Ιταλοί ήταν ντυμένοι με όλα τα απαραίτητα εφόδια για το χιόνι και το κρύο, αλλά και επί πλέον οι μονάδες πάνω στα βουνά αντικαθίσταντο κάθε 1 – 3 μήνες για να αντέξουν στο κρύο.

Οι Κρητικοί διαβιώνουν σε υψόμετρο 1.500 μέτρα με συνεχείς χιονοθύελλες αλλά και βάρβαρες αεροπορικές επιθέσεις.

Τα κρυοπαγήματα συνεχώς αυξάνουν.

ΝΕΑ ΕΠΙΘΕΣΗ ΝΕΑ ΝΙΚΗ

Στην συνεχεια  παίρνουν νέα διαταγή για επίθεση στις 11-2-1941.

Επόμενος στόχος «αυχένας της Μετζγκόρανη» και της κορυφής Πούντα Νορντ υψόμετρο 1647 μέτρα, μέσα σε φοβερή χιονοθύελλα.

Το χιόνι έφθασε και τα δύο μέτρα και οι στρατιώτες μας ξεχώριζαν σαν την μύγα μες στο γάλα.

Οι απώλειες ήταν φοβερές. Η 5η Μεραρχία στο διάστημα από 29 Ιανουαρίου μέχρι 18-2-1941 είχε 3.344 άνδρες, 237 νεκρούς, 1179 τραυματίες, 1058 παγόπληκτους, 160 με διάφορα νοσήματα και 115 αγνοούμενους.

Τελικά κάτω από σκληρές συνθήκες και με αγώνα εκ του συστάδην τα Κρητικόπουλα νίκησαν. Ανέβηκαν στην κορυφή Πούντα Νορντ (1647 μέτρα).

Τον Μάρτη του 1941 έχουμε την εαρινή επίθεση των Ιταλών.

Η 5η Μεραρχία είχε νέες απώλειες σε αξιωματικούς και οπλίτες: 181 νεκροί, 846 τραυματίες, 625 παγόπληκτοι και 434 με διάφορα νοσήματα.

Οι γενικές απώλειες της ξεπέρασαν τους 5.500 άνδρες.

Η 5η Μεραρχία είχε τις μεγαλύτερες από όλες τις άλλες Ελληνικές Μεραρχίες.

Η ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ

Μπαίνουν οι Γερμανοί και ο Ελληνικός Στρατός συνθηκολογεί. 21 – 23 Απριλίου 1941, Η 5η Μεραρχία ΚΡΗΤΩΝ είναι έξω από τα Γιάννενα.

Παραδίδει τον οπλισμό της στις παρακείμενες κοινότητες και οδεύει προς Άρτα – Πρέβεζα – Ναύπακτο.

Το τραγικό είναι ότι ειδικά για τους ΚΡΗΤΙΚΟΥΣ έπρεπε το Γενικό Στρατηγείο στην Αθήνα να λάβει ειδική μέριμνα αφού ήταν βέβαιο ότι ο πόλεμος θα συνεχιζόταν στην ΚΡΗΤΗ.

Όμως το μίσος των καθεστωτικών της 4ης Αυγούστου κατά των ΚΡΗΤΙΚΩΝ, λόγω των κινημάτων του 1935 και 1938, αντιμετώπιζαν την 5η Μεραρχία περισσότερο ως σύνολο πολιτικών ομήρων και καταδίκων, παρά ως στρατιώτες την ΠΑΤΡΙΔΑΣ.

Σχέδιο να επιστρέψουν στην ΚΡΗΤΗ ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ!!!

Γι αυτό αρκετοί Κρητικοί στρατιώτες είχαν αντιληφθεί το παιχνίδι της εξουσίας σε βάρος τους και πολλοί άρχισαν καθ’ οδόν να διαρρέουν.

Τελικά η Μεραρχία συντεταγμένη περνά στις 16 Μαϊου τον Κορινθιακό και μοιράζεται προς Άργος, Τρίπολη και Καλαμάτα.

Όπως διηγήθηκαν οι στρατιώτες, περπατούσαν συνεχώς.

Έβρισκαν ζώα, τα έσφαζαν εν κινήσει, τα έγδερναν εν κινήσει και όταν σταματούσαν για ανάπαυση τα έψηναν, έτρωγαν και συνέχιζαν.

Οι Ήρωες Κρητικοί κουρασμένοι, ψυχή και σώμα ψάχνουν για πλωτά, από καΐκια και πάνω για να επιστρέψουν στην ΚΡΗΤΗ.

Οι Γερμανοί έχουν επιτάξει όλα τα βενζινοκίνητα πλοιάρια για τη θαλάσσια απόβαση στην ΚΡΗΤΗ.

Απαγορεύουν κάθε πλου και βομβαρδίζουν κάθε πλωτό μέσο που κινείται προς Νότο. Τελικά η Δοσίλογη Κυβέρνηση «κατ’ επιταγήν» των Γερμανών θέλει να κρατήσει τους Κρητικούς και να μην κατέβουν στην ΚΡΗΤΗ.

Έτσι εκδίδει το υπ’ αριθμ. 41 Διάταγμα με το οποίο εντέλλονται οι παραλήπτες Δήμαρχοι κ.λ.π. να εξασφαλίσουν στέγη, διατροφή και εργασία στους Νησιώτες.

Ο αριθμός των Κρητικών είναι μεγάλος (10.350) διότι έχουν προστεθεί οι έφεδροι του Απριλίου και όσοι άλλοι Κρητικοί ανήκαν σε άλλες Μεραρχίες.

ΖΗΤΙΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Μερικές χιλιάδες εξαντλημένοι ΚΡΗΤΙΚΟΙ ΜΑΧΗΤΕΣ συρρέουν στην Αθήνα και πιέζουν τις αρχές να ναυλώσουν πλοίο για την μεταφορά τους στην ΚΡΗΤΗ.

Διανυκτερεύουν στο Ζάππειο και τον Εθνικό Κήπο.

Κοιμούνται στο γρασίδι.

Τα παγκάκια θεωρούνται πολύτιμα.

Δεν έχουν ούτε αντίσκηνα ούτε καν κουβέρτες.

Ο απλός κόσμος βλέποντας ότι οι Κρητικοί προδίδονταν από τη στολή τους, αφού δεν είχαν τίποτα άλλο, αρχίζει να τους δίνει Πολιτικά ρούχα και να τους κρύβει.

Οι Κρητικοί τους οποίους μετέφεραν στο στρατόπεδο στη Λάρισα είχαν άθλια συμπεριφορά από τον καταχτητή.

Ρακένδυτοι λιμοκτονούσαν, ενώ οι κατακτητές κατακρατούσαν τα δέματα που τους έστελναν οι δικοί τους, αλλά και τα δέματα του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.

Βλέποντας οι Ιταλοί ότι δεν ήταν δυνατόν πλέον να συνεχίσουν το πρόγραμμα φυσικής εξόντωσης των Κρητικών άφησαν ελεύθερους όσους είχαν επιζήσει (περίπου 500).

Ουδείς όμως γνωρίζει πόσοι τελικά έφτασαν στην Κρήτη.

Ο ΗΡΩΑΣ ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ

Ένας από ηρωικότερους αξιωματικούς της V Μεραρχίας Κρητών, ήταν ο ταγματάρχης Ευάγγελος Κουρής.

Το Μάρτιο του 1917 κατατάχτηκε εθελοντής στον Στρατό.

Το 1917-18 πολέμησε στο Μακεδονικό Μέτωπο.

Από το 1919 – 1921, υπαξιωματικός, πολέμησε στις μάχες που έδωσε ο Ελληνικός Στρατός στη Μικρασία (Αϊδίνιο, Κιόσκη, Νασλή, Τσιβρίλ, Καρά- Μπουγιού, Ύψωμα 1799.

Στην μάχη του Γιαπά Χαμάμ, 28 Αυγούστου 1921, τραυματίστηκε.

Το 1924 μονιμοποιήθηκε με το βαθμό του Ανθυπασπιστή.

Τον Οκτώβριο του 1940, υπηρετούσε με το βαθμό του Ταγματάρχη – διοικητή του 2ου Τάγματος στο 43ο ΣΠ Ηρακλείου της V Μεραρχίας.

Με το Σύνταγμα μεταφέρθηκε στην πρώτη γραμμή του αλβανικού μετώπου κατά τον Ελληνοιταλικό πόλεμο του 1940-41.

Στο «Τάγμα Κουρή», όπως το αποκαλούσαν στο 43ο ΣΠ, οι περισσότεροι στρατιώτες είχαν καταγωγή από το νομό Ηρακλείου.

Τους γνώριζε όλους με το μικρό τους όνομα.

Το «Τάγμα Κουρή», όπως αναφέρουν οι συνάδελφοί του αξιωματικοί, Γεώργιος Κάββος, Ιωάννης Βερνάρδος, αλλά και στρατιώτες του στα απομνημονεύματα και στις προφορικές τους μαρτυρίες, έγραψε χρυσές σελίδες ανδρείας και δόξας το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 1941 στην Τρεμπεσίνα και στο ύψωμα 1178 του όρους Σεντέλι.

Οι συνάδελφοί και οι στρατιώτες του τον περιγράφουν ως διοικητή εμπειροπόλεμο, γενναίο, συμπολεμιστή με τους άνδρες του στην πρώτη γραμμή, συνετό, ακούραστο και υπερήφανο για την Κρητική και Σφακιανή καταγωγή του.

Αγωνιζόταν για την όσο το δυνατόν καλύτερη τροφοδοσία των ανδρών του και φρόντιζε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους τραυματίες.

Αποστρατεύτηκε το 1951 με το βαθμό του Συνταγματάρχη.

Πέθανε στην Αθήνα το 1978.

Πληροφορίες

rethemnosnews.gr

patris.gr

The post Στιγμές Ιστορίας: Η Οδύσεια της 5ης Μεραρχίας Κρητών στην Αλβανία και ο ήρωας Ταγματάρχης appeared first on Militaire.gr.