Ο βιασμός ως όπλο πολέμου

Γράφει η Ιωάννα Δήμα *

Με αφορμή τον πόλεμο και τις σεξουαλικές επιθέσεις στο Τιγκράι, αλλά και την επάνοδο των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για ένα από τα πιο φριχτά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, που διαπράττονται εν καιρώ πολέμου εις βάρος των γυναικών. Το έγκλημα για το οποίο θα μιλήσουμε είναι ο βιασμός. 

Ο βιασμός γυναικών από στρατιώτες κατά την διάρκεια του πολέμου θεωρείται ένα αναπόφευκτο γεγονός. Είναι μια μορφή κακοποίησης, που κάθε φορά εξυπηρετεί έναν διαφορετικό σκοπό και έχει ολέθριες συνέπειες για τα θύματα. Ο μαζικός βιασμός γυναικών, εκτός ότι αποτελεί μέθοδο πολέμου, πολλές φορές, διαπράττεται για λόγους… «ψυχαγωγίας», εθνοκάθαρσης και γενοκτονίας. Επίσης, μπορεί να θεωρηθεί ως «έπαθλο» μετά από μια στρατιωτική νίκη. Συχνό φαινόμενο είναι η σεξουαλική δουλεία γυναικών και κοριτσιών. Σεξουαλική δουλεία έχει παρατηρηθεί από επίσημους στρατούς, όπως για παράδειγμα, την υποδούλωση γυναικών από Κορέα και Κίνα, κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου από τις Ιαπωνικές Δυνάμεις. Έχει, όμως, παρατηρηθεί και από επαναστατικές πολιτοφυλακές. Επί παραδείγματι, στην Σιέρα Λεόνε, γυναίκες και μικρά κορίτσια απαγάγονται με σκοπό να γίνουν «σύζυγοι» των επαναστατών. 

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, διαπράχθηκαν βιασμοί από τις Συμμαχικές Δυνάμεις και τις Δυνάμεις του Άξονα, ώστε να εκφοβίσουν τους εχθρικούς μαχητές, αλλά και τους μη μαχητικούς, με στόχο να τους αποθαρρύνουν να αμυνθούν. Δύο από τα χειρότερα παραδείγματα είναι η σεξουαλική υποδούλωση των γυναικών σε περιοχές, που κατακτήθηκαν από τον Ιαπωνικό Στρατό, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, και οι βιασμοί Γερμανίδων γυναικών από Ρώσους στρατιώτες. 

Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, περιπτώσεις βιασμών καταγράφηκαν σε περισσότερες από 20 στρατιωτικές και παραστρατιωτικές συγκρούσεις. Στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, γίνονταν βιασμοί για λόγους εθνοκάθαρσης. Κατά την διάρκεια του Βοσνιακού Πολέμου 

(1992-1995), Βόσνιες μουσουλμάνες και Κροάτισσες βιάστηκαν μαζικά από Σέρβους στρατιωτικούς, παραστρατιωτικούς και αστυνομικούς. Οι γυναίκες αυτές κρατούνταν σε στρατόπεδα βιασμών υπό άθλιες συνθήκες. Κακοποιούνταν και βιάζονταν με σκοπό την γονιμοποίηση τους από τους Σέρβους, ώστε τα παιδιά αυτά να αναγνωρίζονταν νομικά ως Σέρβοι στο μέλλον. 

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Γιουγκοσλαβία (ICTY) δημιουργήθηκε το 1993 από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (Απόφαση 827) κατά την διάρκεια των Γιουγκοσλαβικών πολέμων. Ιδρύθηκε για να δικάσει άτομα που παραβίασαν συμβάσεις του Διεθνούς Δικαίου, του Δικαίου του Πολέμου και της Σύμβασης της Γενεύης, που διαπράχθηκαν εντός των εδαφών της Πρώην Γιουγκοσλαβίας από το 1991 και εξής. Το ICTY έθεσε τα θεμέλια, ώστε να μπορεί ο βιασμός να παραπεμφθεί σε δίκη βάσει του διεθνούς δικαίου, εφόσον καθόρισε τις αιτίες και τους στόχους της πράξης του βιασμού, που τον καθιστούν όπλο πολέμου. Το ICTY εξέδωσε κατηγορία για τους βιασμούς και για άλλα σεξουαλικά εγκλήματα για την υπόθεση της Φότσα. Επίσης, τιμωρήθηκαν οι άνδρες που ευθύνονταν για αυτά τα εγκλήματα. Τον Ιούνιο του 1996, εκδόθηκε η καταδικαστική απόφαση για την υπόθεση Φότσα (Υπόθεση Kunarac). Ήταν η πρώτη υπόθεση, κατά την οποία εξετάσθηκαν οι σεξουαλικές πράξεις εις βάρος των γυναικών κατά την διάρκεια του Βοσνιακού Πολέμου. Τιμωρήθηκαν 8 άντρες για παραβιάσεις των Συμβάσεων της Γενεύης, όπως και του ομαδικού βιασμού, σεξουαλικής σκλαβιάς και βασανιστηρίων στην Φότσα τα έτη 1992-1993. Στις 22 Φεβρουαρίου 2001, η υπόθεση Kunarac καταδίκασε 3 άνδρες για το αδίκημα του βιασμού και της σεξουαλικής σκλαβιάς γυναικών στην Φότσα. Ο βιασμός θεωρήθηκε έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και έγκλημα πολέμου. Συμπερασματικά, το ICTY ήταν το πρώτο δικαστήριο που αντιμετώπισε με σοβαρότητα την πράξη του βιασμού εν καιρώ πολέμου. Η λειτουργία του σταμάτησε το 2017. 

Στην Ρουάντα, ο βιασμός λειτούργησε ως γενοκτονία. Η γενοκτονία της Ρουάντα ξεκίνησε στις 6 Απριλίου του 1994 έπειτα από πτώση του αεροσκάφους του προέδρου της Ρουάντα, Habyarimana. Ομάδες πολιτοφυλακής Hutu βιαιοπραγούσαν εναντίον των εθνοτικών μειονοτήτων Tutsi, αλλά και άλλων Hutu που πίστευαν στην 

συμπερίληψη Hutu και Tutsi στην κυβέρνηση. Οι στόχοι των πράξεων των βιασμών ήταν παρόμοιοι με αυτούς στην Βοσνία. Η έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έδειξε ότι οι γυναίκες βιάστηκαν ομαδικά, ατομικά, με αιχμηρά αντικείμενα, κρατήθηκαν υπό συνθήκες σεξουαλικής σκλαβιάς, είτε συλλογικά είτε εξαναγκάστηκαν σε γάμο και τέλος, είτε ακρωτηριάστηκαν. Επιπρόσθετα, πολλές γυναίκες σκοπίμως μολύνθηκαν με τον ιό του HIV. Ευρέως διαδεδομένη ήταν η δολοφονία των γυναικών μετά τον βιασμό τους, εφόσον ο κύριος σκοπός ήταν η εξόντωση των Tutsi, και όχι απλώς ο εκτοπισμός τους, όπως συνέβη στην Βοσνία. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι δολοφονήθηκαν όλες οι γυναίκες. Πολλές κρατήθηκαν ως σεξουαλικές σκλάβες. Ένα κοινό με την περίπτωση της Βοσνίας είναι ότι όσες είχαν την δυνατότητα να ζήσουν, είχαν παιδί από πατέρα Hutu, κάτι που θα εξασφάλιζε την κυριαρχία των τελευταίων. 

Τον Νοέμβριο του 1994, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ίδρυσε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Ρουάντα (ICTR). Μέσα από την έκθεση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ διαπιστώθηκε ότι ο βιασμός έγινε για να καταστρέψει μέρος ή και όλο τον πληθυσμό των Tutsi. Ο βιασμός λοιπόν αναγνωρίστηκε ως μέρος της γενοκτονίας. Ο πολιτικός ηγέτης της Ρουάντα και πρώην δήμαρχος της κοινότητας Taba, Jean Paul Akayesu, κατηγορήθηκε από το ICTR την 1η Οκτωβρίου 1995 για 15 υποθέσεις γενοκτονίας. Με την δίκη του Jean Paul Akayesu, ο βιασμός καθιερώθηκε ως πράξη γενοκτονίας. Το Δικαστήριο υποστήριξε ότι οι βιασμοί είχαν ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις στις γυναίκες, αλλά και στις οικογένειές τους και στην κοινότητά τους. Επίσης, ένοχος κρίθηκε από το ICTR, ο Mikaeli Muhimana για γενοκτονία και συμμετοχή σε γενοκτονία, δολοφονία, συμμετοχή και υποκίνηση βιασμών υπό την μορφή εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας. 

Στο τέλος του 20ου αιώνα, μετά τα γεγονότα στα Βαλκάνια και στην Ρουάντα, η διεθνής κοινότητα άρχισε να αναγνωρίζει τον βιασμό ως όπλο και στρατηγική πολέμου και έγιναν προσπάθειες για δίωξη τέτοιων πράξεων με την ύπαρξη ενός διεθνούς νόμου. Ήδη από την Σύμβαση της Γενεύης, στο άρθρο 27 (Περί προστασίας των πολιτών σε καιρό πολέμου), γίνονται αναφορές για την προστασία των γυναικών (Κατά των επιθέσεων προσβολής της τιμής, συγκεκριμένα κατά του βιασμού, 

του εξαναγκασμού στην πορνεία και οποιασδήποτε άλλης απρεπούς πράξης). Αυτό επεκτάθηκε και σε ένα Συμπληρωματικό Πρωτόκολλο, που υιοθετήθηκε το 1977. Το 1993, η Επιτροπή των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, ανακοίνωσε ότι ο συστηματικός βιασμός και η σεξουαλική δουλεία κατά την διάρκεια του πολέμου είναι εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και τιμωρούνται ως παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων των γυναικών. To 1995, το 4ο Παγκόσμιο Συνέδριο του ΟΗΕ για τις γυναίκες όρισε ότι ο βιασμός από οπλισμένες ομάδες κατά την διάρκεια του πολέμου είναι έγκλημα πολέμου. Στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, το οποίο ιδρύθηκε το 1998, παραχωρήθηκε η δικαιοδοσία μιας πληθώρας γυναικείων θεμάτων, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού και της καταναγκαστικής εγκυμοσύνης. Σε ψήφισμα, που υιοθετήθηκε το 2008, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών δήλωσε ότι ο βιασμός, καθώς και άλλες πράξεις σεξουαλικής βίας μπορούν να αποτελέσουν εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ή ως μια πράξη που οδηγεί σε γενοκτονία. Το 2008, η κυβέρνηση του Κονγκό και άλλες διεθνείς οργανώσεις προσπάθησαν να καταπολεμήσουν την κρίση βιασμού, που είχε ξεσπάσει στην χώρα τους κατά την διάρκεια του εμφύλιου πολέμου, που ξεκίνησε το 1998. Η δημιουργία δικαστηρίων, νομικών κλινικών και φυλακών οδήγησε σε συλλήψεις, διώξεις και καταδίκες. Το 2009, λειτουργοί του ΟΗΕ και ορισμένες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η μη κερδοσκοπική οργάνωση Oxfam, κατήγγειλαν έναν μεγάλο αριθμό βιασμών ανδρών στο ανατολικό Κονγκό. Οι επιθέσεις, οι οποίες υπολογίζονται ότι ήταν χιλιάδες, πίστευαν ότι έγιναν για αντίποινα, λόγω των συντονισμένων, από κοινού, στρατιωτικών επιχειρήσεων ανάμεσα στο Κονγκό και στην πρώην αντίπαλη χώρα, Ρουάντα. 

Ανακεφαλαιώνοντας, ο βιασμός χρησιμοποιείται ως μέσο, για να βλάψει, να καταστρέψει ή να εκτοπίσει έναν λαό. Κυρίως όμως γίνεται, επειδή ο δράστης είναι σε θέση ισχύος. Υπάρχει λοιπόν μια σχέση εξουσίας ανάμεσα στον θύτη και στο θύμα. Η δημιουργία νόμων και η αναγνώριση του βιασμού ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και ως έγκλημα πολέμου είναι μια ελπιδοφόρα κίνηση, όμως, πρέπει να επαγρυπνούμε, διότι όπως διαπιστώνουμε, τέτοια εγκλήματα συνεχίζουν να διαπράττονται ακόμα και σήμερα σε πολλά μέρη της γης. 

*Τριτοετής φοιτήτρια του τμήματος Φιλοσοφίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Βιβλιογραφία 

 Encyclopædia Britannica, inc. (n.d.). Rape as a weapon of war. Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/topic/rape-crime/Rape-as-a-weapon-of-war. 

 Χριστακοπούλου, Φ. Ο βιασμός εν καιρώ πολέμου ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, Academia, https://www.academia.edu/44566069/%CE%9F_%CE%B2%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B5%CE%BD_%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%81%CF%8E_%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%AD%CE%BC%CE%BF%CF%85_%CF%89%CF%82_%CE%AD%CE%B3%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CE%BC%CE%B1_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%CF%82 

 Witness 87. (n.d.). Retrieved from https://www.icty.org/en/content/witness-87 

 Intern, C. (n.d.). The rwandan genocide: Rape and hiv used as weapons of war. The Rwandan Genocide: Rape and HIV Used as Weapons of War – Global Justice Center. 

https://globaljusticecenter.net/blog/937-the-rwandan-genocide-rape-and-hiv-used-as-weapons-of-war. 

 Unricgreece. (2019, May 29). ICTY – ΔΙΕΘΝΕΣ Ποινικο Δικαστηριο για Την ΠΡΩΗΝ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ. Περιφερειακό Κέντρο Πληροφόρησης του ΟΗΕ – Greece. https://unric.org/el/icty-%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%B5%CF%83-%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B9%CE%BF-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80-2/. 

 Unricgreece. (2019, May 29). ICTR – Διεθνες πολιτικο Δικαστηριο Για τη ρουαντα. Περιφερειακό Κέντρο Πληροφόρησης του ΟΗΕ – Greece. https://unric.org/el/ictr-%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%B5%CF%83-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE

%BA%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B9%CE%BF-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7-%CF%81-2/. 

The post Ο βιασμός ως όπλο πολέμου appeared first on Militaire.gr.