Ο Γιάγκος Ανδρεάδης αποχαιρετά τον Γιώργο Κωστούλα

Γράφει ο

Γιάγκος Ανδρεάδης*

Μια κατάθεση μνήμης με αφορμή τον πρόσφατο θάνατο του διπλωμάτη που έγινε ευρύτερα γνωστός για την απροσδόκητη εμπλοκή του στην υπόθεση Οτσαλάν το 1999, αλλά η δράση, η κουλτούρα και το ήθος του άφησαν ίχνος πολύ πέρα από αυτήν.

Με τον Γιώργο ήμασταν συμμαθητές σε ιδιωτικό Γυμνάσιο. Σαν τη μύγα κι οι δυο μες στο γάλα στο καθώς πρέπει κλίμα, απ’ όπου ξεχώριζαν ένας-δυο καθηγητές που μας μάθανε να αγαπάμε τα γράμματα, την πατρίδα και τον κόσμο, χωρίς φανφάρες. Με το που πάτησε

στην τάξη, οι συμμαθητές και, κυρίως, οι συμμαθήτριες τον πλησίασαν να τον ανακρίνουν, θέτοντας το βασικό ερώτημα: «Τι δουλειά κάνει ο μπαμπάς σου»; Δεν έμαθαν ποτέ την αλήθεια για τον πατέρα του που είχε κάνει την περιουσία του με σκληρή δουλειά στην Αφρική.

Ο Γιώργος –που πρόφερε το ρ σαν γ– τους αποσβόλωσε με την απάντηση «ανθγακωγύχος» (ανθρακωρύχος), κάνοντας τους ερωτώντες και τις ερωτώσες «να κόβουν λάσπη» από φόβο μη λερωθούν τα σινιέ ρούχα τους από μια αόρατη καρβουνόσκονη. Αυτό ήταν ο φίλος μου: Που όλα τα βήματα της ζωής του σφραγίστηκαν από εντιμότητα, προσφορά και παρρησία.

Ξαναβρεθήκαμε στο Βέλγιο, το 1982. Εγώ να δουλεύω στα «Ευρωπάλια Ελλάς 82», αυτός πρόξενος, στην Αμβέρσα, όπου με προσωπικά έξοδά του είχε νοικιάσει ένα οίκημα που προσέφερε προσωρινό καταφύγιο στους Ελληνες ναυτικούς που περίμεναν να ξαναμπαρκάρουν. Με τον άλλο αγαπημένο φίλο μου, τον καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρο, στήσαμε στο Δημοτικό Θέατρο Αμβέρσας την πρώτη από τις παραστάσεις που δώσαμε στο Βέλγιο, στο πλαίσιο των Ευρωπαλίων. Αγώνας για το πώς να προβάλεις επικοινωνιακά το γεγονός, πώς να μεταμορφώσεις την τεράστια σκηνή του δημοτικού θεάτρου σε μπερντέ και πώς να εξηγήσεις στους Βέλγους τι εστί Μπαρμπαγιώργος και τι ντελάλημα για το καταραμένο φίδι. Ο Γιώργος εκεί, αρωγός σε κάθε βήμα, στήριγμα του πολιτισμού σαν σωστός διπλωμάτης που ήταν.

Ηταν κοντά μας, βράχος, και λίγο μετά, το βράδυ που περιμέναμε να υποδεχτούμε τον Αντρέα Παπανδρέου να επισκεφθεί στις Βρυξέλλες την έκθεση για την Τέχνη επί δικτατορίας με πίνακες, αφίσες της παρανομίας και έργα φυλακισμένων αγωνιστών. Είχα ανάγκη της ηθικής υποστήριξής του, γιατί το ντοκιμαντέρ φιξιόν για την «Κουλτούρα της Χούντας» που προβαλλόταν, σε σκηνοθεσία Παντελή Βούλγαρη, με κείμενό μου στα ελληνικά και τα γαλλικά, είχε τύχει ώς τότε μιας μάλλον παγερής υποδοχής από τους περισσότερους εκπροσώπους του κράτους μας. Δεν το έβρισκαν όσο θα έπρεπε «ηρωικό»!

Με τον Γιώργο ακλόνητο δίπλα μου, είχαμε στηθεί να περιμένουμε τον πρωθυπουργό. Εμφανίστηκε με μια ακολουθία –όπου αναγνώρισα και επικριτές του φιλμ– και άρχισε να περνάει βιαστικά ανάμεσα στα εκθέματα. Οταν όμως έφτασε μπροστά στην οθόνη όπου έτρεχε το ντοκιμαντέρ, στο σημείο όπου προβαλλόταν η κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου, που ο Παντελής είχε φιλμάρει από το 1968, ο Αντρέας καρφώθηκε και παρακολούθησε όρθιος και αμίλητος την ταινία ώς το τέλος. Πίσω του, μέλη της ακολουθίας άρχισαν να αποσπώνται, για να δώσουν συγχαρητήρια, ώσπου και ο σύμβουλος παρά τω πρωθυπουργώ, κύριος Τάδε, πολέμιος ώς τότε του φιλμ, πλησίασε για να μου πει το αμίμητο: «Και άψογα τα… γαλλικά σας, κύριε»! – «Αντε χάσου από δω, Τάδε», τον ξαπόστειλε σε άψογα ελληνικά ο Γιώργος.

Ξαναβρεθήκαμε σε πολύ δύσκολες ώρες, το 1999. Στο σπίτι μας στην Αθήνα, μαζί με περίπου δέκα μέλη της Κίνησης 1ης Μάρτη, στην οποία μετείχαμε με την Πέπη Ρηγοπούλου. Ο Οτσαλάν ήταν πια στα χέρια των Τούρκων, ο κόσμος είχε κατέβει μαζικά στο Σύνταγμα, ανταποκρινόμενος στα κάλεσμα της Κίνησης να καταγγείλει την παράδοση του ικέτη, και ο Γιώργος είχε επιστρέψει στην Αθήνα. Θυμάμαι τον φίλο μου, χλομό και καταϊδρωμένο, να μας ανιστορεί περίπου όσα ξαναθυμηθήκαμε με την έκθεσή του που ήρθε στη δημοσιότητα με τον θάνατό του.

Προσθέτω μόνο λίγα: Οπως και εμείς της 1ης Μάρτη, ο Γιώργος αγνοούσε όλα τα πρόσωπα και τα απίστευτα γεγονότα που είχαν προηγηθεί της προσγείωσης του Οτσαλάν στο Ναϊρόμπι. Αυτό ερμηνεύει και κάποια στοιχεία που, παρά τη δραματικότητά τους, μας τα αφηγήθηκε με το γνωστό του χιούμορ. Μέσα στο αυτοκίνητο με το οποίο μετέφερε τον Κούρδο ικέτη από το αεροδρόμιο στην πρεσβευτική κατοικία, κατάλαβε με έκπληξη ότι ο μυστακοφόρος επιβάτης του δεν ήταν Σερβοβόσνιος ηγέτης, αλλά ο Απο.

Το άλλο στοιχείο ήταν ότι η ιδιαίτερη φροντίδα, με την οποία είχε κινηθεί για να εξυπηρετήσει τον υποτίθεται Βαλκάνιο ταξιδιώτη, είχε κοστίσει τη θέση του στον Κενυάτη φίλο του, τον διευθυντή του αεροδρομίου. Που απολύθηκε αμέσως, διότι, για να ικανοποιήσει τον Γιώργο, είχε περάσει τον Οτσαλάν από την έξοδο των VIPs, ματαιώνοντας εν αγνοία του την προσχεδιασμένη άμεση σύλληψή του από αυτούς που τον περίμεναν στην κανονική έξοδο. Και ακόμη τα όσα μας είπε ότι είχαν μοιραστεί με τον Σάββα Καλεντερίδη, που τον ξέραμε μόνον από τις ειδήσεις. Μεταξύ αυτών, αν θυμάμαι καλά, την κοινή τους σκέψη, για να μην παραδώσουν τον Οτσαλάν στους Κενυάτες, όπως τους πίεζαν από την Ελλάδα, να ρισκάρουν τη ζωή τους οδηγώντας τον αιφνιδιαστικά σε κοντινό κτίριο, όπου συνεδρίαζαν τότε εκπρόσωποι του ΟΗΕ. Συμπληρώνω ότι, αν οι προσπάθειες που μας περιέγραψε είχαν πετύχει, η διαχρονική ζημία για την Ελλάδα θα είχε αποφευχθεί.

Τα επόμενα νέα του μας ήρθαν από την Κούβα, όπου είχε σταλεί πρέσβης. Δεν ξέρω αν του το έκαναν για τιμωρία, αλλά κάτι μου λέει ότι ο Γιώργος, που όπου πήγαινε τον αγαπούσαν, τα βρήκε και με τον Κάστρο. Στην Κούβα αρχικά διαμαρτυρήθηκε, διότι η ακριβή μας φίλη, αντάρτισσα στη Σιέρα στη νεότητά της και εκλεκτή σκηνοθέτιδα Φλόρα Λαόυτεν, με παραχώρηση της κουβανικής κυβέρνησης, ανέβαζε τολμηρά θεατρικά έργα στην πρώην ελληνορθόδοξη εκκλησία. Στεναχωρηθήκαμε για την αντιπαράθεση δύο αγαπημένων μας προσώπων, αλλά στη συνέχεια αυτός, από ό,τι καταλάβαμε, έπεισε τον Φιντέλ να μας φτιάξει στην Αβάνα μια βεριτάμπλ βυζαντινή εκκλησία που εγκαινίασε προς δυσαρέσκεια των ΗΠΑ ο πατριάρχης Βαρθολομαίος. Αθάνατε Γιώργο.

Τα υπόλοιπα από τον Καβάφη: «…Οταν θα θέλουν οι Ελληνες να καυχηθούν/ τέτοιους βγάζει το έθνος μας θα λένε».

*Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, συγγραφέας

Από την εφημερίδα των Συντακτών

The post Ο Γιάγκος Ανδρεάδης αποχαιρετά τον Γιώργο Κωστούλα appeared first on Militaire.gr.