Η επιχείρηση «Μάννα» και ο ηρωϊκός θάνατος των ναρκαλιευτικών

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στις ελληνικές θάλασσες άρχισε ένας επικίνδυνος «πόλεμος» εναντίον των αθέατων φονικών όπλων που καιροφυλακτούσαν να σπείρουν τον θάνατο!

Στις 22 Σεπτεμβρίου του 1945, δημιουργήθηκε ένας διεθνής οργανισμός, ο International Central Mine Clearance Board (ICMCB), του οποίου αποστολή ήταν η εκκαθάριση των ναρκών που υπήρχαν στα ευρωπαϊκά ύδατα.

Η ναρκαλιεία όμως στα πελάγη, τους κόλπους, τις ακτές και τους διαύλους, είχε ήδη αρχίσει αμέσως

Με την κωδική ονομασία ΜΑΝΝΑ, όπως έτσι είχε ονομαστεί η όλη επιχείρηση επανόδου του Ελληνικού Στόλου στην Ελλάδα, τα πρώτα πλοία που στις 15 Οκτωβρίου 1944 κατέπλευσαν στον Σαρωνικό, ήταν τα ελληνικά ναρκαλιευτικά.

Με την συνδρομή των βρετανικών, άνοιξαν γρήγορα, μέσα από τα πυκνά ναρκοπέδια του Σαρωνικού, τους πρώτους διαδρόμους ασφαλούς ναυσιπλοΐας.

Με τον τρόπο αυτό, εξασφαλίστηκε ο ασφαλής κατάπλους στον ναύσταθμο Σαλαμίνας και των υπόλοιπων πλοίων που ακολουθούσαν.

Στη συνέχεια, σε συνεργασία πάντα με τα αγγλικά ναρκαλιευτικά, ανοίχτηκαν και οι πρώτοι δίαυλοι στις κυριότερες από τις προσβάσεις των άλλων ελληνικών κόλπων.

Τα στοιχεία για τα ναρκοπέδια δόθηκαν από τα επιτελεία των Γερμανών και Ιταλών, που είχαν προβεί στις ναρκοθετήσεις.

Οι Ιταλοί συγκεκριμένα, τον Οκτώβριο του 1943, με μια βιαστική ενέργεια ναρκοθέτησαν τον Πατραϊκό, χωρίς όμως να γίνει ποτέ γνωστός ο αριθμός των ναρκών που έπεσαν όσο και τα στίγματά τους.

Στον υπόλοιπο θαλάσσιο χώρο, τα μισά από τα ναρκοπέδια που ποντίστηκαν, διαπιστώθηκε ότι ποντίστηκαν το πρώτο εξάμηνο του 1944, όταν δηλαδή οι Γερμανοί άλλαξαν την πολεμική τους τακτική και από επιτιθέμενοι έγιναν αμυνόμενοι.

Δυστυχώς όμως, αυτά δεν ήταν πάντα σωστά, γιατί όπως φάνηκε από τις επιχειρήσεις ναρκαλιείας που ακολούθησαν, άλλα τα διέταζαν και άλλα εκτελούσαν.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ Ν/Α  H.M.S. «REGULUS»

Το H.M.S. REGULUS ήταν ένα ναρκαλιευτικό κλάσης «ALGERINE» το οποίο παραγγέλθηκε τον Ιούλιο του 1942 για το Βασιλικό Καναδικό Ναυτικό (Royal Canadian Navy) στα ναυπηγεία Redfern Construction Co. (Toronto Dry Dock) στο Τορόντο του Καναδά.

Η ναυπήγηση του ξεκίνησε στις 15 Απριλίου 1943 με αριθμό ναυπήγησης 49 και αποπερατώθηκε στις 30 Μαΐου 1944.

Τον Δεκέμβρη του ΄44 στάλθηκε με άλλα πλοία της 8ης Ναρκαλιευτικής Μοίρας στο Taranto της Ιταλίας με σκοπό την εκτέλεση ναρκογριπίσεων στην Αδριατική.

Στις 4 Ιανουαρίου 1945 το H.M.S. REGULUS αναχώρησε μαζί με τα H.M.S. THISBE (J302), H.M.S. ROWENA (J384), H.M.S. MARYROSE (J360) και H.M.S. FLUELLEN (T157) για την Κέρκυρα όπου συμμετείχε στον καθαρισμό της θαλάσσιας περιοχής του Ιονίου Πελάγους από τα γερμανικά, ιταλικά και ελληνικά ναρκοπέδια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Από την 5η έως και την 7η Ιανουαρίου 1945, τα προαναφερόμενα πλοία της 8th MSF κατάφεραν να εξουδετερώσουν 30 νάρκες και να απελευθερώσουν την είσοδο του λιμένα της Κέρκυρας.

Στις 12 Ιανουαρίου 1945 το H.M.S. REGULUS βρισκόταν μαζί με άλλα πλοία της μοίρας στα νοτιοανατολικά της Κέρκυρας, στην περιοχή του γερμανικού ναρκοφράγματος του Μούρτου , όπου πραγματοποιούσαν γρίπιση.

Μέχρι το μεσημέρι είχαν εξουδετερωθεί 20 νάρκες όταν κατά την διάρκεια χειρισμού το H.M.S. REGULUS προσέκρουσε σε νάρκη, η οποία προκάλεσε σημαντικές ζημιές στην πρύμνη και δημιούργησε ρήγμα στην γάστρα με αποτέλεσμα την μαζική εισροή υδάτων, η οποία σύντομα οδήγησε στην ημιβύθιση του πρυμναίου τμήματος.

Ταυτόχρονα δημιουργήθηκαν από την έκρηξη ζημιές στην προπέλα και τον άξονά της καθιστώντας το πλοίο ακυβέρνητο και ανίκανο για χειρισμούς.

Το H.M.S. REGULUS ρυμουλκήθηκε με σκοπό την διάσωσή του, αλλά καθώς η εισροή υδατών εξακολουθούσε διατάχθηκε η εγκατάλειψή του με αποτέλεσμα να βυθιστεί μετά από 45 λεπτά της ώρας από την έκρηξη της νάρκης.

Υπήρξε μια μόνο απώλεια από το πλήρωμα αλλά αρκετοί τραυματισμοί.

ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ

Το ναυάγιο του H.M.S. REGULUS βρίσκεται όρθιο σε αμμώδη βυθό με μέγιστο βάθος τα 63 και ελάχιστο τα 50 μέτρα.

Ο νοητός άξονας πρύμνης-πλώρης έχει κατεύθυνση 270 μοίρες.

Αν και η πρύμνη του είναι κατεστραμμένη, το ναυάγιο παραμένει ως ένα κομμάτι χωρίς να έχει ρήγματα στο συνολικό μήκος της γάστρας.

Το εξωτερικό τμήμα της γέφυρας, η γέφυρα καθ΄αυτή, καθώς και τμήμα των κυρίων υπερκατασκευών, είναι καλυμμένα από ένα μεγάλο δίχτυ τράτας.

Το 102 χιλ. κανόνι της πλώρης είναι απόλυτα ορατό και δεν φέρει αλιευτικά εργαλεία.

Στο μεσοκάραβο και στην περιοχή της πρύμνης είναι απόλυτα διακριτά τα δυο δίδυμα αντιαεροπορικά Oerlikon των 20 χιλ. με τους γεμιστήρες τους, βρισκόμενα τοποθετημένα σε σταθερούς κιλλίβαντες. Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και είναι διακριτό το βίντσι ρυμούλκησης του γρίπου αποκοπής ναρκών, με το συρματόσχοινο να βρίσκεται τυλιγμένο στην θέση του.

Οι δυο άγκυρες της πλώρης βρίσκονται ακέραιες στα όκια τους και πολλά στοιχεία της κατασκευής, αν και έντονα καλυμμένα από βένθος, παραμένουν διακριτά.

Οι προπέλες του πλοίου δεν είναι εμφανείς καθώς βρίσκονται προφανώς χωμένες στον αμμώδη βυθό.

Το H.M.S. REGULUS αν και δεν αποτελεί άμεση πολεμική απώλεια, λόγω του ότι κατά την διάρκεια της βύθισής του δεν υπήρχε εχθρικός στρατός στην Ελλάδα, συγκαταλέγεται δικαίως στις πολεμικές απώλειες καθώς η βύθισή του προήλθε από πολεμική ενέργεια η οποία έλαβε χώρα σε μορφή πόντισης και διατήρησης εχθρικών ναρκοφραγμάτων στον ελλαδικό θαλάσσιο χώρο.

Όπως και να το εκτιμήσει κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι το H.M.S. REGULUS ανήκει στα ιστορικά ναυάγια των ελληνικών θαλασσών, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα από τα σημαντικότερα δείγματα βρετανικής ναυπηγικής τα οποία βρίσκονται βυθισμένα στην ελληνική επικράτεια.

Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΜΕ 22 ΝΕΚΡΟΥΣ ΤΟΥ «ΠΗΝΕΙΟΣ»

Η μεγάλη όμως επιτυχία των ελληνικών και βρετανικών ναρκαλιευτικών, δυστυχώς δεν έμελλε να τελειώσει αναίμακτη.

Στο Ιόνιο πέλαγος σημειώθηκε μια ακόμα τραγωδία.

Συγκεκριμένα, στις 24 Οκτωβρίου του 1945, δυτικά της Πρέβεζας, μια ομάδα ναρκαλιευτικών, καθάριζε το ναρκοπέδιο «Φέρετρο», όπως το αποκαλούσαν λόγω του σχήματος του.

Τις πρώτες πρωινές ώρες της ημέρας εκείνης, είχαν ήδη αποκοπεί και επέπλεαν αρκετές αγκυροβολημένες νάρκες.

Στο σημείο αυτό, ο διοικητής της μοίρας διέταξε το «Πηνειός» να τις καταστρέψει με το πυροβόλο του.

Ατυχώς όμως, ο κυβερνήτης του δεν αντιλήφθηκε από τις ενδείξεις των σημαντήρων ότι ευρισκόταν μέσα σε ναρκοθετημένη περιοχή.

Το λάθος του όμως το πρόσεξε ο διοικητής του, ο οποίος προσπάθησε με τον προβολέα να του στείλει σήμα για να απομακρυνθεί.

Τη στιγμή όμως που διάβαζαν στο «Πηνειός» το σήμα, ακούστηκε μια τρομερή έκρηξη. Το άτυχο ναρκαλιευτικό βυθίστηκε αμέσως, παρασύροντας μαζί του, τους 22 από τους 23 άνδρες του πληρώματός του.

Στο ατύχημα αυτό, μόνον ένας υπαξιωματικός του φάνηκε τυχερός.

Την ίδια περίοδο δύο αγγλικά Ν/Α (HMS «Lord» και HMS «Clinton»), έπαθαν σοβαρές ζημίες, ενώ ένα άλλο του τύπου «ML», βυθίστηκε.

Αναφέρεται επίσης, ότι και τα ελληνικά ναρκαλιευτικά «ΚΩΣ» και «ΚΑΣΟΣ» βυθίστηκαν  στις 15 Οκτωβρίου 1944 στο Σαρωνικό, κατά τη γρίπιση του διαύλου με κατεύθυνση το λιμάνι του Πειραιά.

Στις 2 Μαΐου του 1945, 5 ναυτικά μίλια βόρεια του ακρωτηρίου Ζούρβα της Ύδρας, λόγω σφοδρής θαλασσοταραχής βυθίστηκε ένα ακόμα.

Στο ναυάγιο του «Σπερχειός» πνίγηκαν περισσότερα από 50 άτομα επιβάτες και πλήρωμα.

Το πλοίο είχε αναχωρήσει υπερφορτωμένο από τον Πειραιά και κατευθυνόταν προς Σύρο, Χίο, Μυτιλήνη, και Σάμο.

Μετά από αυτές τις απώλειες, το 1945 οι Άγγλοι μας παραχώρησαν επί δανεισμώ, 8 Ν/Α του τύπου «MMS» (Motor Mine Sweeper).

Ήταν ξύλινα σκάφη με δυνατότητες μαγνητικής αλιείας.

Γενικότερα πάντως στα χρόνια που ακολούθησαν, 6.200 θαλάσσιες νάρκες καταστράφηκαν από τη δράση των ελληνικών ναρκαλιευτικών.

Ως παράδειγμα αναφέρεται ότι στην ευρύτερη περιοχή του Σαρωνικού και του νότιου Ευβοϊκού κόλπου υπήρχαν 1.290αγκυροβολημένες νάρκες επαφής σε βάθος δύο έως είκοσι μέτρων και 278 μαγνητικές νάρκες βυθού.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1949 έγινε εκκαθάριση του στενού Καλύμνου, σε συνεργασία με το Τουρκικό Ναυτικό και το 1958 του στενού Κέρκυρας σε συνεργασία με το Αλβανικό Ναυτικό.

Από τις 17.419 νάρκες διαφόρων τύπων (αγκυροβολημένες, βυθού), καθώς επίσης αντιναρκικά εμπόδια, ψευδονάρκες και ανθυποβρυχιακά φράγματα που προαναφέρθηκε ότι υπήρχαν στα ελληνικά ύδατα, εξουδετερώθηκαν οι 6.225.

Μέχρι το τέλος του 1956 είχαν αλιευθεί από τα ναρκαλιευτικά, 3.299 νάρκες και 225 ομοιώματα ναρκών, ενώ η ΟΕΒΝ, η οποία ήταν υπεύθυνη για τις νάρκες που υπήρχαν σε ρηχά νερά, είχε εξουδετερώσει 1.695 νάρκες και ομοιώματα.

Οι υπόλοιπες νάρκες που δεν έγινε δυνατόν να αλιευτούν, αχρηστεύτηκαν από την πάροδο του χρόνου.

Πληροφορίες

Θεόδωρος Γιούργας, υποναυάρχος ΠΝ ε.α.

grafasdiving.gr

The post Η επιχείρηση «Μάννα» και ο ηρωϊκός θάνατος των ναρκαλιευτικών appeared first on Militaire.gr.