Διεθνές Δίκαιο και Γεωπολιτική για σχεδιαστές Εξωτερικής Πολιτικής-Ιωάννης Μάζης

Γράφει ο

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΖΗΣ

από την ΕΣΤΙΑ

Στίς 24 Μαΐου 2012, ό -τότε- πρόεδρος των ΗΠΑ, Barack Obama, προσεκλήθη ως τιμώμενον πρόσωπο και ενεφανίσθη διαδικτυακώς στόν έτήσιο εθνικό (αμερικανικό) μαθητικό διαγωνισμό (The National Geographic GeoBee), που διοργάνωσε ή Εθνική Γεωγραφική Εταιρεία (National Geographic Society) των ΗΠΑ.

Κατά την διάρκεια της εμφανίσεώς του στόν διαγωνισμό, ό δημοφιλής Αμερικανός Πρόεδρος προσδιόρισε την έννοιαν της Γεωγραφίας και επεσήμανε την ευρύ- τητά της ώς ενός σημαντικού εργαλείου γιά νά κατανοήσουμε τόν κόσμο γύρω μας. Μία άνάγκη πού έρχεται άπό τούς αρχαίους χρόνους, αφορά κάθε πολιτισμό, αλλά απασχολεί ειδικά όσους εργάζονται με τα κοινά και, ειδικά στην εποχή μας, τους διεθνολόγους και αναλυτές κάθε ειδικότητος και επιστημονικής ελευθερίας.
Είπε, λοιπόν, ό Πρόεδρος τά έξης:
"The study of geography is about more than just memorizing places on a map. It's about understanding the complexity of our world, appreciating the diversity of cultures that exist across continents. And in the end,it's about using all that knowledge to help bridge divides and bring people together.'"

1'2 («Ή μελέτη της Γεωγραφίας αφορά περισσότερα από την άπομνημόνευση περιοχών σε έναν χάρτη. Αφορά στήν κατανόηση της πολυπλοκότητας του κόσμου μας, στην ανάγκη μας να εκτιμήσουμε την διαφορετικότητα των πολιτισμών που υφίστανται σε κάθε [γεωγραφική] ήπειρο. Και, τελικά, πρόκειται για την ανάγκη μας να χρησιμοποιήσουμε όλη αυτήν την γνώση/πληροφορία, ωστε να μπορέσουμε να γεφυρώσουμε τα σημεία που μας χωρίζουν και να φέρουμε τους ανθρώπους κοντά, τον έναν με τον άλλον.»)
Ή Γεωγραφία, συνεπώς, είναι ένας...αμείλικτος παράγοντας. Όχι μόνον διότι άναφέρεται στην διαμόρφωση του φυσικού μας κόσμου, αλλά ως πολιτική - οικονομική - πολιτισμική Γεωγραφία μελετά την αποτύπωση των πολιτικών δεδομένων (κρατών, οικονομιών, οδών εμπορίου, οδών μετακίνησης πληθυσμών κ.λπ.). Ως τέτοια είναι αδυσώπητη . . . Αδυσώπητα κυνική καί αντι- κειμενική. Είδικά, ως aima mater της Γεωπολιτικής Αναλύσεως. Διότι όλα τα υπόλοιπα στοιχεία μιας γεωπολιτικής αναλύσεως λίγο έως πολύ εκτίθενται ή υπόκεινται σε μεταβολές. Φυσικές ή μη. Η Γεωγραφία,όμως, όχι.... Τουλάχιστον όχι με φυσικό τρόπο. Τουλάχιστον κατά τεκμήριο. Μπορείς, βέβαια, να δημιουργήσεις μία διώρυγα, να αποξηράνεις μία λίμνη ή να δημιουργήσεις μία τεχνητή, ή ακόμη και να χτίσεις ένα τεχνητό νησί. Ολα αυτά, όμως, εκτός από την κατασκευαστική και στενή οικονομική ή και δικαιϊκή διάσταση, δημιουργούν και νέα δεδομένα και στο γεωπολιτικό (και κατόπιν στο γεωστρατηγικό) πεδίο.

Η διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ ή του Παναμά δεν ήταν μόνον θαύματα της παγκόσμιας μηχανικής ή της ναυπηγικής του 19ου αιώνα. Μετέβαλαν άρδην και την Παγκόσμια Γεωγραφία. Οπως ακριβώς και η προοδευτική τήξη των πάγων της Αρκτικής. Άρα, μοιραίως και την επιστημονική γεωπολιτική αναλυτική θέαση στα Συστήματα που περιλαμβάνουν γεωγραφικά τα έν λόγω έργα.

Βάσει αυτής της παραδοχής, ότι η Γεωγραφία είναι το θεμελιώδες και γενεσιουργό στοιχείο μιας σύγχρονης Γεωπολιτικής Ανάλυσης, ξεκινάμε να μελετουμε «είδο- λογικώς» τους συνιστώντες επιστημονικούς τομείς, να αξιολογουμε και να σταθμίζουμε και όλους τους αντίστοιχους πυλώνες γεωπολιτικής ισχύος, όπως και τους ποιοτικο- ποσοτικούς γεωπολιτικούς δείκτες και παράγοντες, με τον τρόπο που τους έχει οργανώσει η Συστημική Γεωπολιτική Ανάλυση (ΣΓΑ), που είχα την τιμή να εισηγηθώ παγκοσμίως πριν κάποια χρόνια και που με την ομάδα μου στο ΕΚΠΑ έχουμε εξελίξει και αναπτύξει ως προτεινόμενη μεθοδολογία καταρτίσεως μίας αξιόπιστης Γεωπολιτικής Αναλύσεως. Βάσει αυτής και για την κατάρτιση ενός μοντέλου αποτυπώσεως της ανακατανομής ισχύος των διαφόρων δρώντων στο υπό μελέτη Σύμπλοκο Σύστημα, επιμερίζουμε την μελετώμενη ύλη σε 4 βασικούς πυλώνες: α. Άμυνα - Ασφάλεια, β. Οικονομία, γ. Πολιτική και δ. τον πυλώνα που αποτυπώνει τα δεδομένα πολιτισμικού χαρακτήρα, όπως επίσης και τα σχετικα με την δομή και την οργάνωση της κατοχής και παροχής των πληροφοριακών δεδομένων.

(Πολιτισμός - Πληροφορία).
Μέσα σε αυτούς, περίοπτη θέση κατέχει το Διεθνές Δίκαιο. Ειτε κυρίως και άμεσα, στον 3ο πυλώνα «Πολιτικής», εϊτε καί σέ άλλους πυλώνες, με έμμεσο ή δευτερεύοντα λόγο.
Για μας, λοιπόν, το Διεθνές Δίκαιο είναι εργαλείο και μάλιστα σημαντικότατο στην ανάλυση μας, όπως ακριβώς και άλλες επιστήμες δανείζονται κι αυτές σημαντικά εργαλεία ανάλυσης. Ο φυσικός, ο χημικός, ο μηχανικός, όπως και ο οικονομολόγος, χρειάζονται τα Μαθηματικά. Ο οικονομολόγος, όμως, π.χ. χρειάζεται την Στατιστική, αλλά και κοινωνιολογικά ή άλλα εργαλεία άλλων επιστημών, για να δουλέψει ολοκληρωμένα και αποτελεσματικά. Κανείς μαθηματικός δεν σκέφτηκε να αμφισβητήσει την ανάγκη χρήσης των Μαθηματικών από άλλες επιστήμες. Όπως και το ανάποδο. Είναι γνωστή και Ιστορική, πλέον, η σχέση εξαιρετικά αποδοτικής συνεργασίας, που στηρίχθηκε σαφώς στον αμοιβαίο σεβασμό (και προσωπικά όσο και επιστημονικά) μεταξύ του φυσικού Αϊνστάιν και του μαθηματικού Καραθεοδωρή. Μία σχέση υπόδειγμα για την μετέπειτα διεπιστημονική συνεργασία και διεπιστημονική ανάλυση, σε παγκόσμιο μάλιστα έπίπεδο.

Δεν θα αναπτύξω εδώ την θετική πτυχή της διεπιστημονικότητας και την ευεργετική της συμβολή σε επιστήμες που, ούτως ή άλλως, στηρίζονται σε αυτήν, καθόσον την έχουν στο επιστημονικό τους DNA, όπως κατ' έξοχήν η Γεωπολιτική.

Θέλω, όμως, να την υπογραμμίσω μέσω ενός αρνητικού παραδείγματος, ώστε να γίνει περισσότερο γλαφυρή.
Μία ενδεικτική περίπτωση απόπειρας μιας προβληματικής Γεωπολιτικής Αναλύσεως, με συνοδό μια αντίστοιχα εσφαλμένη Γεωστρατηγικής Συνθέσεως εκτίμηση, λόγω ελλιπούς γνώσεως των δεδομένων του Διεθνούς Δικαίου στο εξεταζόμενο θέμα, ήταν η πρόσφατη δημόσια τοποθέτηση γνωστού Έλληνα, και μάλιστα ιδιαιτέρως έμπειρου και απολύτως έγκυρου δημοσιογράφου (του Γ. Παπαχρήστου, συμβούλου έκδοσης των «Νέων», τον οποίον παρακολουθώ και εκτιμώ), ο οποίος ανέφερε on camera (3) για τα ελληνοτουρκικά, και δή την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, τα εξής: «Το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη. Αν δεν δεχτούμε ότι και η Τουρκία είναι εδώ, δεν μπορούμε να έχουμε σχέσεις καλής γειτονίας. . . . 500 χιλιόμετρα τουρκικών ακτών βρέχονται από την ίδια θάλασσα. Οι τουρκικές άκτές δεν διαφέρουν από τις ελληνικές ακτές, που βρέχονται από το Αιγαίο.» (4).

Μα, δεν αμφισβήτησε κανείς οτι και η Τουρκία, έχοντας κι αυτή άκτές στο Αιγαίο, έχει κι αυτή δικαίωμα διεκδίκησης κάποιων θαλασσίων ζωνών στην περιοχή. Το θέμα είναι ποιες, πόσες και αν η οριοθέτηση των εκατέρωθεν θα γίνει με την χρήση των εφαρμοστέων κανόνων και του ευρύτερου κανονιστικού πλαισίου πού θέτει το Διεθνές Δίκαιο (και δή το Δίκαιο της Θάλασσας) για αντίστοιχες περιπτώσεις, διεθνώς, ή θα πρέπει να γίνει πέραν και έξω αυτού. Μάλιστα, το γεγονός απασχόλησε ιδιαίτερα και τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης. Συγκεκριμένα, σε δημοσίευμα τής 1ης Αύγ. 2023, στην ίστοσελίδα τής φιλοκυβερνητικής, ισλαμικών κατευθύνσεων, εφημερίδας ευρείας κυκλοφορίας "Sabah", με τίτλο «Μεγάλη εξομολόγηση για την Τουρκία από Έλληνα δημοσιογράφο! Επέστησε την προσοχή στο μεγαλύτερο λάθος της Ελλάδας», επιχειρήθηκε η εν λόγω δήλωση να εργαλειοποιηθεί με όρους εσωτερικής προπαγάνδας στην εσωτερική τουρκική κοινή γνώμη, αλλά και στο έξωτερικό. Αφενός εντός Ελλάδος, αλλά και διεθνώς. Κι αυτό το ζήτημα αποτελεί στοιχείο διαμορφώσεως μιας ολοκληρωμένης γεωπολιτικής αναλύσεως. Και ως προς την ελληνική, αλλά και ως προς την τουρκική της συνιστώσα.

Καθίσταται σαφές, λοιπόν, οτι η Γεωπολιτική Ανάλυση, όσο και η Γεωστρατηγική Σύνθεση, όχι απλά δέν είναι «απέναντι» από τό Διεθνές Δίκαιο, αλλά μεθοδολογικά το σέβονται και το επικαλούνται με ιδιαίτερη προσήλωση και σεβασμό, όπως άλλωστε και τα άλλα μεθοδολογικά εργαλεία που χρησιμοποιούν, όπως η Γεωγραφία, η Χαρτογραφία, η Μαθηματική Ανάλυση, η Στατιστική, η Οικονομία και τόσες άλλες, που για μας ειναι εργαλεία δουλειάς και, άρα, τα τιμούμε ανάλογα και τα σεβόμαστε απολύτως και εξίσου. Όπως, άλλωστε, ένας καλλιτέχνης, π.χ. ένας ζωγράφος, σέβεται και επιμελείται εξίσου τα πινέλα του, ή τον καμβά του, ή τις μπογιές του, ή το καβαλέτο του, ή όλα τα άλλα μέσα που του είναι απαραίτητα για να συνθέσει το έργο του. Το έργο, φυσικά, το ίδιο είναι αποτέλεσμα φιλοσοφικής και ψυχικής ορίζουσας, πνευματικού σχεδιασμού, νοητικής και επιστημολογικώς στιβαρής μεθόδου.

Γι' αυτό ακριβώς, καθώς η έπιστήμη της Γεωπολιτικής Ανάλυσης -δεν θα κουράζομαι να το υπογραμμίζω- απαιτεί με αυστηρό μαθηματικό τρόπο σύνθεση ή συνεκτίμηση όλων των επιμέρους συνιστωσών που δρουν εντός του μελετώμενου συστήματος μέ-εί δυνατόν- τον πλέον αντικειμενικό τρόπο, σε έναν ιδανικό κόσμο, αν καλούσαμε 1.000 γεωπολιτικούς αναλυτές από όλα τα μέρη του κόσμου να αναλύσουν ένα τυχαία καθορισμένο, αλλά πάντως συγκεκριμένο σύστημα στον κόσμο, αν λειτουργούσαν καλόπιστα, θα έπρεπε στην ουσία να καταλήξουν συνυπογράφοντας το ίδιο ακριβώς κείμενο. Βέβαια, στο επόμενο στάδιο, που είναι η Γεωστρατηγική Σύνθεση, η οποία αφορά σε έναν συγκεκριμένο «εντολέα» (κράτος, διεθνή οργανισμό, συνασπισμό κρατών, επιχείρηση,ΜΚΟ κ.λπ.), υπέρ του οποίου αυτή καταρτίζεται, τότε τα πράγματα, φυσικά, θα διαφέρουν και οι γεωστρατηγικές εκτιμήσεις θα διαφοροποιούνται κατά πολύ...

1 https://www.politico.com/blogs/ politico44/2012/05/obama-asks-geography- bee-question-1 24490

2 https://www.socialstudies.com/blog/the- importance-of-geography-in-the-classroom- applications-beyond-k- 1 21
Διαδικτυακό κανάλι Alert TV, στήν έκπομπή τής Βασ. Πολύζου, 14 Ιουλίου

3 .  2023 (https://www.youtube.com/ watch?v=dk3 TcPNqWdM).

4. https://hellasjournal.com/2023/08/i-tourki- ekmetallevonte-dithen-exomologisi- ellina-dimosiografou-an-den-dechtoume- oti-to-egeo-den-ine-elliniki -1 imni-den- boroume-na-echoume-schesis-kalis- gitonias/?fbclid=IwAR2JvPV-v6guw9hHm4 T3QcOORXh6RbQdgveLgmdl7M 1 xNSCRw z4ILmyYzAY.

*Όμοτ. Καθηγητού Οικονομικής Γεωγραφίας καί Γεωπολιτικής, ΕΚΠΑ (FRSA-UK, AMOPA-FR)

The post Διεθνές Δίκαιο και Γεωπολιτική για σχεδιαστές Εξωτερικής Πολιτικής-Ιωάννης Μάζης appeared first on Militaire.gr.