Νέο «Εξοικονομώ»: Προβληματισμοί και ερωτήματα από μηχανικούς και πολίτες

του Θοδωρή Καραουλάνη

Λίγες ώρες πριν την ενεργοποίηση του ηλεκτρονικού συστήματος υποβολής προτάσεων για το νέο «Eξοικονομώ κατ’ Oίκον», αναστάτωση και προβληματισμοί επικρατούν στην αγορά. Δεκάδες ερωτήματα, παρατηρήσεις και σχόλια από πολίτες και μηχανικούς έχουν κατακλύσει τη Greenagenda, ενώ το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται σε πολλές ειδικές ιστοσελίδες που ασχολούνται με θέματα μηχανικών. Η επιλογή της σταδιακής ενημέρωσης επί των λεπτομερειών του προγράμματος δεν φαίνεται να αποδίδει και δημιουργεί ήδη δυσλειτουργίες.

Ο βασικός προβληματισμός που εκφράζεται

από όλους, πολίτες και μηχανικούς, είναι αν με τη διαδικασία της χρονικής προτεραιότητας στην αίτηση υποβολής, χωρίς δηλαδή να υπάρχει αξιολόγηση επίτευξης στόχων αλλά μόνο χρονική σειρά, θα μπορέσουν και θα προλάβουν να υποβάλλον τις προτάσεις τους οι ενδιαφερόμενοι. Και αυτό γιατί σε πολλές περιπτώσεις (όπως στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας) ο εγκεκριμένος ήδη προϋπολογισμός φαίνεται εξαιρετικά μικρός για να καλύψει τις ανάγκες.

Ο δεύτερος προβληματισμός που μας μεταφέρεται είναι αν το ηλεκτρονικό πληροφοριακό σύστημα που θα υποδεχθεί τις αιτήσεις είναι προετοιμασμένο για τον φόρτο που θα έχει τις πρώτες ώρες και τις πρώτες ημέρες λειτουργίας, λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος. Η πολύμηνη προετοιμασία και οι πολλαπλές ανακοινώσεις του ΥΠΕΝ έχουν δημιουργήσει προσδοκίες στην αγορά και εκατοντάδες ενδιαφερόμενοι είναι «με το χέρι στο ποντίκι και το πληκτρολόγιο» προκειμένου να ξεκινήσουν την υποβολή πρότασης.

Ερωτηματικά προκαλεί επίσης η έλλειψη εξοικείωσης με την ηλεκτρονική πλατφόρμα και τις διαδικασίες που αυτή υποστηρίζει. Είναι χαρακτηριστικό ότι κανείς από τους ενδιαφερόμενους πολίτες και μηχανικούς δεν έχει δει στην πράξη το πληροφοριακό σύστημα ενώ οι οδηγίες για τη χρήση αναρτήθηκαν μόλις χθες από το ΥΠΕΝ – χωρίς αν υπάρχει πρόσβαση στο σύστημα. Εκφράζονται ερωτηματικά από την αγορά πάνω στο γεγονός ότι δεν επιλέχθηκε η λύση της δοκιμαστικής λειτουργίας για την εξοικείωση των χρηστών και την επίλυση προβλημάτων.

Ένα ακόμη συναφές πρόβλημα που αναφέρουν δεκάδες μηχανικοί είναι η δυνατότητα του άλλου απαραίτητου για το πρόγραμμα πληροφοριακού συστήματος, του buildingcert.gr, μέσω του οποίου εκδίδονται τα Πιστοποιητικά Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) να υποδεχθεί τον αυξημένο φόρτο. Ήδη το τελευταίο διάστημα, ενόψει της έναρξης του νέου Εξοικονομώ και της δυνατότητας να εκδοθεί ακόμη και πριν την έναρξη του προγράμματος το σχετικό ΠΕΑ, το πληροφοριακό σύστημα της ενεργειακής επιθεώρησης «κολλάει», σύμφωνα με μαρτυρίες μηχανικών, και δημιουργούνται ερωτηματικά για τον μεγαλύτερο φόρτο των επόμενων ημερών.

Πέρα όμως από τις τεχνικές επιφυλάξεις και προβληματισμούς, έντονη είναι στην αγορά η αμφισβήτηση σε επιστημονικό και ουσιαστικό – πρακτικό επίπεδο της επιλογής του ΥΠΕΝ το νέο πρόγραμμα να εφαρμοσθεί με βάση την αρχή της χρονικής προτεραιότητας. Σχεδόν το σύνολο των φορέων που έχουν τοποθετηθεί σημειώνουν ότι για την επίτευξη των στόχων ενεργειακής εξοικονόμησης της χώρας αλλά και για τη βέλτιστη χρήση των πόρων του ΕΣΠΑ θα έπρεπε να υπάρχει διαδικασία αξιολόγησης και κατάρτισης των αιτήσεων, ειδικά που το ίδιο το κράτος υπολογίζει ότι θα ενισχύσει περίπου 40.000 ιδιοκτησίες, ενώ η ζήτηση είναι πολύ μεγαλύτερη. Το ΥΠΕΝ βέβαια υποστηρίζει ότι η διαδικασία αυτή διασφαλίζει ότι δεν θα υπάρξει το βασικό πρόβλημα του προηγούμενου προγράμματος, δηλαδή η εξάντληση του προϋπολογισμού χωρίς την κάλυψη όλων των εγκεκριμένων αιτήσεων.

Παράλληλα, χωρίς ακόμη να το λένε επισήμως, τα συναρμόδια Υπουργεία, αναλόγως της επιτυχίας του προγράμματος στην επίτευξη των στόχων, δεν αποκλείουν αύξηση της χρηματοδότησης στο μέλλον, καθώς υπάρχουν ήδη τα θεσμικά εργαλεία – ενώ και από τις ευρωπαϊκές αρχές δεν αναμένεται ιδιαίτερη αντίρρηση, αναλόγως φυσικά της εξέλιξης του ΕΣΠΑ συνολικά.

Συναφής προβληματισμός είναι και το εύρος του προϋπολογισμού ανά περιοχή. Ήδη επισήμως το Τμήμα Δυτικής Μακεδονίας του ΤΕΕ θεωρεί ότι ο εγκεκριμένος προϋπολογισμός δεν έχει καμία σχέση με τις πραγματικές ανάγκες της (ορεινής) Περιφέρειας και δεν καλύπτει το πραγματικό ενδιαφέρον. Αντίστοιχοι προβληματισμοί εκφράζονται από πολλές άλλες περιοχές, φορείς και μηχανικούς, επιτείνοντας μέσω συζητήσεων το «άγχος» να κατατεθούν γρήγορα αιτήσεις για να «προλάβουν» οι ενδιαφερόμενοι την εξάντληση του προϋπολογισμού. Ήδη αυτή η τάση έχει οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση του φόρτου εργασίας σε γραφεία μηχανικών, οι οποίοι ωστόσο δεν έχουν τη δυνατότητα μέχρι σήμερα να ανταποκριθούν πλήρως,. Καθώς εκκρεμούν διευκρινίσεις και λεπτομέρειες ουσίας για την εφαρμογή του προγράμματος.

Πολλές συζητήσεις γίνονται τις τελευταίες 15 ημέρες επίσης, κυρίως από ενδιαφερόμενους, σχετικά με τα θέματα συνιδιοκτησίας ακινήτων και τα θέματα ένταξης στο πρόγραμμα πολυκατοικιών – με ή χωρίς όλα τα διαμερίσματα. Δυστυχώς, ενώ το Υπουργείο στο συγκεκριμένο ζήτημα δημιούργησε ένα σοβαρό πλαίσιο με τη νομοθεσία γιθα τις ενεργειακές κοινότητες, όπου θα μπορούσαν να γίνει μία τέτοια από τους ιδιοκτήτες μίας πολυκατοικίας, για ένταξη στο νέο εξοικονομώ και παράλληλα για την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, λόγω των χρονικών περιορισμών και επιλογών αυτό δεν έχει καταστεί ακόμη εφικτό. Παράγοντες της αγοράς αλλά και στελέχη του ΥΠΕΝ συζητούν όμως το ενδεχόμενο να προταθεί ξεχωριστή δράση μέσω ΕΣΠΑ (ή αναπτυξιακού νόμου) για ενεργειακές κοινότητες και εξοικονόμηση ενέργειας.

Συζητήσεις και ερωτηματικά προκαλούν ακόμη τα δικαιολογητικά για τη νομιμότητα του κτηρίου, θέμα που έχει καλύψει αναλυτικά η Greenagenda. Όμως ακόμη και σήμερα υπάρχουν πολλές ερωτήσεις από μηχανικούς που ζητούν διευκρινίσεις από το Υπουργείο – το οποίο δεν έχει παράσχει ακόμη, ενώ και το υποτυπώδες helpdesk του ΕΤΕΑΝ για το πρόγραμμα έχει φθάσει στα όριά του.

Ανταλλαγές απόψεων γίνονται ακόμη (και θα συνεχιστούν μάλλον για καιρό) μεταξύ μηχανικών όσον αφορά τις ορθές προτεινόμενες παρεμβάσεις στα ΠΕΑ, καθώς από τη μία υπάρχουν αλλαγές στον ΚΕΝΑΚ κυρίως στα συστήματα ψύξης – θέρμανσης, ενώ από την άλλη για πρώτη φορά στο νέο Eξοικονομώ εντάσεται και η προμήθεια aircondition. Αυτό δημιουργεί αφενός πίεση στους μηχανικούς για συγκεκριμένες προτάσεις από τους ιδιοκτήτες (οι οποίοι πολλές φορές δεν γνωρίζουν ότι υπάρχει «μπούσουλας», το κτίριο αναφοράς) και αφετέρου συζητήσεις για την επιλογή των πλέον αποδοτικών αλλά και οικονομικών λύσεων.

Τον «θόρυβο» επιτείνουν οι προωθητικές ενέργειες πολλών προμηθευτών που ήδη προσπαθούν να «κερδίσουν» ενδιαφέρον πελατών για ένταξη στο νέο Εξοικονομώ με τα προϊόντα τους, ακόμη και αν αυτά δεν είναι απαραίτητα ή προτεινόμενα από την ενεργειακή επιθεώρηση. Τέλος πολλές συζητήσιες γίνονται ήδη με ενδιαφερόμενους από τις τράπεζες, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις δεν μεταφέρουν τη σωστή πληροφορία στους ενδιαφερόμενους (πχ σε σχέση με τα αναγκαία δικαιολογητικά) δημιουργώντας εντάσεις και παρεξηγήσεις στην αγορά. Όλα αυτά θα είχαν σε μεγάλο βαθμό αποφευχθεί αν το αρμόδιο Υπουργείο είχε δώσει συνολικά στη δημοσιότητα εγκαίρως όλα τα σχετικά περιεχόμενα του προγράμματος και του πληροφοριακού συστήματος, είχε αφήσει μία περίοδο εκμάθησης, ενημέρωσης και προσαρμογής και είχε επιλύσει απορίες και προβλήματα προ της έναρξης υποβολής. Αλλά δυστυχώς δεν ήταν αυτή η επιλογή του ΥΠΕΝ, του ΥΠΟΙΑΝ και του ΕΤΕΑΝ…