Ευρωπαϊκό Ταμείο για την προστασία από ρύπανση μεγάλης κλίμακας

του Δημήτρη Διαμαντίδη

Προβλήματα στην εφαρμογή των κοινοτικών οδηγιών σε περιπτώσεις συμβάντων περιβαλλοντικής ζημιάς μεγάλης κλίμακας διαπιστώνονται ιδιαίτερα όταν δεν είναι δυνατός ο εντοπισμός του υπεύθυνου για τη ρύπανση ή όταν ο ρυπαίνων καταστεί αφερέγγυος ή χρεοκοπήσει.

Αυτό μεταξύ άλλων προέκυψε στο πλαίσιο πρόσφατης τοποθέτησης του Ευρωκοινοβουλίου, το οποίο με πλειοψηφία 502 ψήφοι υπέρ, 74 κατά και 35 αποχές ψήφισε στην Ολομέλεια του στις 26 Οκτωβρίου ψήφισμα για την εφαρμογή της οδηγίας 2004/35/ΕΚ σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση

Το ψήφισμα αποσκοπεί να συμβάλλει στη βελτίωση εφαρμογής της εν λόγω οδηγίας, που αφορά το κρίσιμο θέμα της βιώσιμης ισορροπίας ανάμεσα στην ανθρώπινη δραστηριότητα και το περιβάλλον. Στο επίκεντρο της προσοχής βρίσκεται η πρόληψη και αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημίας, που αφορά τους φυσικούς οικότοπους, τα είδη χλωρίδας και πανίδας, τα επιφανειακά, υπόγεια και θαλάσσια ύδατα, καθώς και τη ρύπανση του εδάφους, εφόσον αυτή προκαλεί σοβαρό κίνδυνο δυσμενών συνεπειών για την ανθρώπινη υγεία.

Στο ψήφισμα υπογραμμίστηκαν οι βασικές αδυναμίες της εν λόγω ευρωπαϊκής οδηγίας για την περιβαλλοντική ευθύνη.

Έτσι τονίστηκε ότι λόγω της εκτενούς διακριτικής ευχέρειας που παρέχεται στο πλαίσιο αυτής της οδηγίας και της σημαντικής έλλειψης σαφήνειας και ενιαίας εφαρμογής βασικών εννοιών, καθώς και λόγω ελλιπούς επιστημονικής αξιολόγησης, η μεταφορά της οδηγίας στα κράτη-μέλη δεν έχει οδηγήσει ως τώρα σε ίσους όρους ανταγωνισμού.

Το ψήφισμα θεωρεί ως προβληματικό το γεγονός ότι, στο πλαίσιο της οδηγίας για την περιβαλλοντική ευθύνη, τα συμβάντα που προκαλούν ζημιά, ορίζονται στην οδηγία ως «σοβαρά» μόνο εάν προκαλούν θανάτους ή σοβαρούς τραυματισμούς. Παρά ταύτα φαίνεται ότι αποσιωπάται κάποια αναφορά στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που αυτά επιφέρουν, ακόμη κι αν αυτές οι επιπτώσεις είναι σοβαρές για το φυσικό περιβάλλον.

Για αυτό δημιουργείται το εξής παράδοξο: ενώ ένα συμβάν μπορεί στην πραγματικότητα να έχει σοβαρό αντίκτυπο στο φυσικό περιβάλλον, ακόμα και αν δεν προκαλούνται άμεσα θάνατοι ή σοβαροί τραυματισμοί, π.χ. επειδή επηρεάζει μόνο ακατοίκητες προστατευμένες ζώνες, προστατευμένα είδη ή ευαίσθητους οικοτόπους, αυτό το συμβάν αντιμετωπίζεται στην πράξη ως μη σοβαρό στο πλαίσιο της οδηγίας.

Ένα επιπλέον αξιόλογο σημείο του ψηφίσματος αφορά τη σύσταση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίσει υποχρεωτική ασφάλιση περιβαλλοντικής ευθύνης για τους διάφορους φορείς εκμετάλλευσης. Επιπρόσθετα, καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τη δυνατότητα δημιουργίας Ευρωπαϊκού Ταμείου για την προστασία του περιβάλλοντος από τις ζημιές, οι οποίες οφείλονται σε βιομηχανικές δραστηριότητες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της συγκεκριμένης οδηγίας, χωρίς να υπονομεύεται η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».

Η σύσταση αυτού του Ταμείου οφείλει να στοχεύει στην κάλυψη μόνο από τον κίνδυνο αφερεγγυότητας του εκάστοτε ρυπαίνοντος.

Με τους παραπάνω τρόπους επιχειρείται να διασφαλιστεί η αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζημιών, ακόμη και σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο ρυπαίνων αδυνατεί για διάφορους λόγους να το πράξει.

Ο ανεξάρτητος ευρωβουλευτής Κώστας Χρυσόγονος διαδραμάτισε ρόλο στη διαμόρφωση αυτού του ψηφίσματος, ως σκιώδης εισηγητής της ευρωομάδας της Αριστεράς. Οι τροπολογίες που κατέθεσε στο πλαίσιο της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων έγιναν στο σύνολό τους δεκτές, τόσο στην ψηφοφορία της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων, όσο και στην τελική ψηφοφορία της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοιβοβουλίου.