Πώς μπορούν οι BRICS να αποδολαριοποιήσουν την παγκόσμια οικονομία

Οι BRICS, ο όμιλος των ισχυρών αναδυόμενων οικονομιών, πρόκειται να πραγματοποιήσει την 15η Σύνοδο Κορυφής στα τέλη Αυγούστου. Προς συζήτηση αναμένεται να τεθούν η επέκταση του μπλοκ, η δυνατότητα μεγαλύτερης χρήσης των τοπικών νομισμάτων, αλλά και η πιθανότητα δημιουργίας ενός κοινού νομίσματος, το οποίο θα… ταράξει τα νερά στην παγκόσμια οικονομία αμφισβητώντας ευθέως την κυριαρχία του αμερικανικού δολαρίου.

Ο επενδυτικός όμιλος ING δημοσίευσε μία έκθεση που

εξετάζει πώς μια πιθανή επέκταση των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) θα μπορούσε να καθορίσει την ταχύτητα με την οποία το μπλοκ υιοθετεί εμπορικά και χρηματοπιστωτικά συστήματα εκτός της «σφαίρας» του δολαρίου. Συνολικά, λέει η ING, ο όμιλος των χωρών δεν βλέπει κάποια πειστικά στοιχεία ότι το δολάριο βρίσκεται σε τροχιά διαρθρωτικής πτώσης. Ωστόσο, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις που πηγάζουν τόσο από την οικονομία όσο και από τις γεωπολιτικές εξελίξεις.

Τα σενάρια είναι πολλά σχετικά με το πόσες χώρες, αν υπάρχουν, θα ενταχθούν στους BRICS, στην πρώτη πιθανή επέκτασή τους μετά από μια δεκαετία. Προκειμένου να αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο συσχετίζονται οι πολιτικές φιλοδοξίες με τις υποκείμενες οικονομικές τάσεις, η ING εξετάζει στην έκθεσή της τη συνολική εξέλιξη του ρόλου του δολαρίου σε διάφορους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας και των αγορών.

Σύμφωνα με την ING, παρατηρήθηκε μια πτώση στο μερίδιο του δολαρίου όσον αφορά τα αποθεματικά συναλλάγματος των κεντρικών τραπεζών, αλλά η χρήση του νομίσματος έχει διατηρηθεί σε πολύ καλά επίπεδα στο εμπόριο, τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία, την έκδοση χρέους και γενικότερα την παγκόσμια αγορά συναλλάγματος.

Η πρόκληση για το δολάριο

Μεταξύ των πιθανών ανταγωνιστών του δολαρίου, το ευρώ μπορεί να λογίζεται ως δεύτερο, αλλά η κυριαρχία του φαίνεται μόνο στην Ευρώπη. Εξετάζοντας τους BRICS, η ενίσχυση των γραμμών ανταλλαγής γουάν από την Κίνα φαίνεται ότι βοήθησε στην προώθηση της χρήσης του νομίσματός της στο εμπόριο και τα διεθνή αποθέματα και η γεωπολιτική αποστροφή της Ρωσίας για το δολάριο έδωσε επιπλέον ώθηση στο γουάν, ωστόσο τα capital controls της Κίνας και η περιορισμένη έκδοση ομολόγων (panda bonds) παραμένουν εμπόδιο.

Η αυξανόμενη χρήση εναλλακτικών νομισμάτων δε φαίνεται να απειλεί το δολάριο, αλλά μάλλον αυξάνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των περιφερειακών νομισμάτων εν μέσω κατακερματισμού των εμπορικών συναλλαγών και των ροών κεφαλαίου. Κανένα νόμισμα δεν έχει εισχωρήσει στην εξέχουσα θέση του δολαρίου ως νόμισμα επιλογής. Έχοντας αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την αφαίρεση του «στέμματος» της στερλίνας τον περασμένο αιώνα, η αμφισβήτηση της θέσης του δολαρίου στη διεθνή αγορά χρέους πρέπει να αποτελεί κεντρική στρατηγική για τους νέους διεκδικητές.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και το «πάγωμα» των ρωσικών συναλλαγματικών αποθεμάτων το 2022 έχουν προκαλέσει πολλές συζητήσεις για την «οπλοποίηση» του δολαρίου, τη διάσπαση γεωπολιτικών μπλοκ και τελικά την «αδυσώπητη» μείωση της χρήσης του δολαρίου ή «αποδολαριοποίηση», όπως λέει η ING. Αναπόσπαστο μέρος αυτής της συζήτησης δεν θα είναι μόνο ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται αυτές οι γεωπολιτικές ομάδες, αλλά και το κατά πόσο άλλα νομίσματα μπορούν να αμφισβητήσουν τον διεθνή ρόλο του δολαρίου.

Τραβά τα «βλέμματα» το ζήτημα της αποδολαριοποίησης

Το θέμα της αποδολαριοποίησης μπορεί να αποκτήσει έντονο ενδιαφέρον, όταν οι ηγέτες των BRICS συναντηθούν στη Νότια Αφρική στις 22-24 Αυγούστου. Στην κορυφή της ατζέντας της Συνόδου Κορυφής βρίσκεται η προτεινόμενη επέκταση της γεωπολιτικής ομάδας και ίσως κάποιες προτάσεις που σχετίζονται με ένα κοινό σύστημα πληρωμών σε νομίσματα BRICS. Όσον αφορά την επέκταση των BRICS, υπάρχουν πολλές εικασίες για το πόσες χώρες θα ενταχθούν, σε μία πρώτη πιθανή επέκταση μετά από μια δεκαετία. Focus γίνεται σε χώρες που έχουν ήδη ενταχθεί στη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα (NDB) που χρηματοδοτείται από τους BRICS, συμπεριλαμβανομένων χωρών όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και το Μπαγκλαντές.

Όπως αναφέρει η ING, οι υποστηρικτές της επιταχυνόμενης αλλαγής τονίζουν ότι ενδέχεται να συμπεριληφθούν και ορισμένοι από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς πετρελαίου όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν και η Νιγηρία. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η τριβή μεταξύ της Κίνας -υπέρμαχος της επέκτασης- και της πιο επιφυλακτικής Ινδίας καθιστά εξαιρετικά αβέβαιο το συγκεκριμένο εγχείρημα.

Όλα έχουν να κάνουν με την ταχύτητα οποιασδήποτε επέκτασης

Η σημασία της συζήτησης για την αποδολαριοποίηση έγκειται στο γεγονός ότι η ταχύτητα επέκτασης των BRICS θα μπορούσε κάλλιστα να καθορίσει και την ταχύτητα με την οποία το μπλοκ υιοθετεί εμπορικά και χρηματοοικονομικά συστήματα εκτός της «σφαίρας» του δολαρίου. Υπάρχουν επίσης προτάσεις ότι η Σύνοδος Κορυφής θα μπορούσε να επαναφέρει το θέμα του κοινού νομίσματος.

Κρατώντας μία απόσταση από το να εγκαταλείψουν τα δικά τους εθνικά νομίσματα, η ING υποθέτει ότι αυτό το εγχείρημα θα μπορούσε να αποκτήσει σταδιακά μορφή σύμφωνα με τις γραμμές μιας νέας «Λογιστικής Μονάδας», παρόμοιας με τα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα* (Special Drawing Rights - SDR) του ΔΝΤ.

Για παράδειγμα, η NDB ή οποιαδήποτε άλλη εμπορική δραστηριότητα διεξάγεται στους BRICS θα μπορούσε να απαιτήσει από τους χρήστες να κατέχουν περισσότερα από αυτά τα νομίσματα και ενδεχομένως να απομακρύνονται από το δολάριο.

Τέλος, η σύνδεση με την αποδολαριοποίηση στηρίζεται στο ότι η δημιουργία μιας λογιστικής μονάδας από τους BRICS θα μπορούσε να αυξήσει τα μερίδια αυτών των νομισμάτων στα συναλλαγματικά αποθέματα των χρηστών BRICS, με τον ίδιο τρόπο που η είσοδος της Κίνας στο «καλάθι» SDR το 2015 είχε ως στόχο να αυξήσει το ενδιαφέρον για το γουάν.

*Ειδικά τραβηκτικά δικαιώματα είναι ένα διεθνές αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο, το οποίο δημιουργήθηκε από το ΔΝΤ το 1969, ως εναλλακτική μορφή των υφιστάμενων επίσημων συναλλαγματικών διαθεσίμων των χωρών-μελών του. Τα ειδικά τραβηκτικά δικαιώματα δεν είναι νόμισμα και δεν έχουν φυσική παρουσία όπως το χρήμα, αλλά αποτελούν λογιστική καταχώριση και αντιπροσωπεύουν απαίτηση για συναλλαγματικά αποθέματα νομισμάτων των χωρών-μελών του ΔΝΤ (ευρώ, ιαπωνικά γιεν, λίρες, δολάρια, κτλ.) με τα οποία μπορούν να ανταλλαγούν.

BRICSΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣσύνοδος κορυφήςΝότια ΑφρικήδολαριοΚΟΙΝΟ ΝΟΜΙΣΜΑING ΑΠΟΔΟΛΑΡΙΟΠΟΙΗΣΗ