Ενστάσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού για το «δώρο» Καραμανλή στις κατασκευαστικές εταιρείες

Με αφορμή τη συζήτηση του νομοσχεδίου «Πρότυπες προτάσεις για έργα υποδομής» του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, ο πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού Ι. Λιανός κατέστησε σαφές ότι τέτοιες διατάξεις εφαρμόζονται μόνο σε έργα  που το ρίσκο και τη χρηματοδότηση αναλαμβάνει ο ιδιωτικός τομέας και όχι σε έργα που χρηματοδοτούνται από Εθνικούς και Ενωσιακούς Πόρους (Ταμείου Ανάκαμψης). 

Αυτή την περίοδο υπάρχουν αρκετές νομοθετικές πρωτοβουλίες προκειμένου να αξιοποιηθούν γρήγορα τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Το υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών και ο

αρμόδιος υπουργός Κώστας Αχιλλέα Καραμανλής έχει καταθέσει στη βουλή νομοσχέδιο με τίτλο «Πρότυπες Προτάσεις Έργων Υποδομών». Το νομοσχέδιο, το οποίο όπως είπε ο υπουργός ήταν προεκλογική δέσμευση της Νέας Δημοκρατίας, ψηφίστηκε από την Επιτροπή Παραγωγής της Βουλής και οδεύει προς την ολομέλεια (θα συζητηθεί και θα ψηφιστεί σήμερα Πέμπτη 3 Μαρτίου).
Με το νομοσχέδιο επιτρέπεται στις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες να κάνουν προτάσεις για έργα προϋπολογισμού πάνω από 200 εκατ. ευρώ. Δηλαδή εάν μια κατασκευαστική εταιρεία έχει μια ωραία ιδέα για ένα πρότυπο έργο θα μπορεί να κάνει την πρότασή της και το δημόσιο να την εγκρίνει και να την χρηματοδοτήσει. Με άλλα λόγια δεν θα σχεδιάζει το δημόσιο για λογαριασμό των πολιτών αλλά ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος όμως θα αμείβεται από τα χρήματα των φορολογουμένων.
Είναι προφανές και αναφέρεται και στην εισηγητική έκθεση ότι το νομοσχέδιο κατατίθεται για να απορρηφθούν τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης.
Σύμφωνα με τον υπουργό, Κώστα Καραμανλή με το νόμο αυτό «θα τρέξουμε με ταχύτητα κάποια έργα». Ο υπουργός είπε ότι θα γίνεται διαγωνιστική διαδικασία, δηλαδή θα μπορούν και άλλες εταιρείες να διεκδικήσουν το έργο το οποίο θα προτείνει η «Χ κατασκευαστική». Στην περίπτωση που το έργο το πάρει κάποιος τρίτος, τότε η «Χ κατασκευαστική» που έχει κάνει τις μελέτες θα αποζημιωθεί με ποσοστό 3% για τις μελέτες.
Ωραία, τα λέει ο κ. υπουργός, αφού στα χαρτιά θα γίνεται διαγωνισμός. Όμως στην πράξη αυτά τα έργα θα τα μοιραστούν οι ελάχιστες μεγάλες εταιρείες που έχουν απομείνει στη χώρα και μπορούν να κατασκευάσουν έργα άνω των 200 εκατ. ευρώ. Με άλλα λόγια οι συγκεκριμένες κατασκευαστικές θα μπορούν να σχεδιάζουν prοjects τα οποία θα εγκρίνονται από το δημόσιο και θα χρηματοσδοτούν οι πολίτες.
Γι΄αυτό το νομοσχέδιο ακούστηκαν βαριές λέξεις στη Βουλή όπως το ότι μετατρέπει τις κυβερνήσεις σε ντελιβεράδες, που μεταφέρουν χρήματα στα ταμεία ελάχιστων εταιρειών. Αυτά βέβαια τα είπαν ορισμένοι πολιτικοί, είτε γιατί έχουν διαφορετική ιδεολογική στάση από αυτή της Κυβέρνησης, είτε γιατί δεν γνωρίζουν τα εναλλακτικά εργαλεία που υπάρχουν στον κόσμο για την αξιοποίηση πρότυπων προτάσεων έργων.

Πρότυπες προτάσεις μόνο για έργα που χρηματοδότηση και ρίσκο αναλαμβάνει ο ιδιωτικός τομέας

Όμως, κάποιοι άλλοι τεχνοκράτες, που γνωρίζουν καλύτερα από τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών τη διεθνή και τις βέλτιστες πρακτικές και παίζουν στα δάχτυλα το δίκαιο του ανταγωνισμού, όπως ο Ιωάννης Λιανός, πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού, διατύπωσαν σοβαρές ενστάσεις, καταστώντας το νομοσχέδιο του υπουργού ελλιπέστατο και προβληματικό στην εφαρρμογή του, επιβεβαιώνοντας εμμέσως πλην σαφώς ότι μεταφέρονται πόροι από τους φορολοφούμενους στις εταιρείες και μάλιστα με ενδεχόμενο νόθευσης του ανταγωνισμού.
Ο κ. Λιανός ανέφερε τα εξής:
1. Πράγματι υπάρχουν αντίστοιχα νομοθετήματα σε άλλες χώρες που την πρωτοβουλία έχει ο ιδιωτικός τομέας και έχουν εφαρμοστεί π.χ. στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, καθώς και σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες όπως το Περού.
2. Ξεκαθάρισε ότι συμπράξεις μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου τομέα καθώς και αντίστοιχες διατάξεις για πρότυπες και αυτόκλητες προτάσεις αφορούν σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν σημαντικές επενδύσεις από ιδιωτικούς φορείς μέσω επενδυτικών οχημάτων (SPV), τα οποία αντλούν χρήματα από τον ιδιωτικό τομέα και μεταφέρουν τον επενδυτικό κίνδυνο στον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος σύμφωνα με τη θεωρία (σ.σ. αυτό το τόνισε) επιτυγχάνουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην ολοκλήρωση ενός έργου από το εάν το έργο αναλάμβανε να το τρέξει ο δημόσιος τομέας. Ο ιδιωτικός τομέας συνεπώς, χρηματοδοτεί κατασκευάζει και συντηρεί το έργο.
3. Σε κάθε περίπτωση, τονίζει ο κ. Λιανός, «υπόθεση εργασίας είναι πως ο ιδιωτικός τομέας θα επιμεριστεί το συντριπτηικό μέρος του οικονομικού ρίσκου. Όμως, αναφερόμενος στο νομοσχέδιο ο κ. Λιανός επισημαίνει πως «στη σελίδα 33, η συγκεκριμένη διάταξη έχει σκοπό την ταχεία αξιοποίηση των κονδυλίων που θα διατεθούν στη χώρα μέσω του Ταμειου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, δηλαδή δημοσίων πόρων από την ΕΕ, οι οποίοι θα ενισχύσουν το δημόσο πρόγραμμα επενδύσεων.
4. Συνεπώς, λέει ο κ. Λιανός «η χρήση των εργαλείων των πρότυπων προτάσεων έχει νόημα μόνο εφόσον ο ιδιωτικός τομέας επωμιστεί κατά συντριπτηικό μέρος τη χρηματοδότηση του έργου και το ανάλογο οικονομικό ρίσκο».
5. Και συνεχίζει: «Η περίπτωση των πρότυπων προτάσεων μάλλον θα πρέπει να διαχωριστεί από περιπτώσεις όπου τα έργα υποδομής έχουν ενταχθεί στον σχεδιασμό της αναθέτουσας αρχής ή του αναθέτοντος φορέα, δηλαδή αποτελούν πρωτοβουλία του δημοσίου τομέα όπου προβλέπεται ότι μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας μπορεί να καλύπτεται κατά ανώτατο όριο ύψους 50% του συνολικού προϋπολογισμού επιλέξιμου επενδυτικού κόστους των χρηματοδοτούμενων επενδύσεων ενώ η ιδιωτική συμμετοχή να καλύπτει κατ΄ελάχθιστον ποσοστό 20% του συνολικού επιλέξιμου επενδυτικού κόστους ενώ ποσοστό τουλάχιστον 30% του συνολικού επιλέξιμου επενδυτικού κόστους να καλυφθεί μέσω δανείου από τα πιστωτικά ιδρύματα».
6. Είπε επίσης πως «τα εργαλεία αυτά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα προσεκτικά μια και η αποτελεσματικότητα τα έργων αυτών δεν έχει επιβεβαιωθεί πλήρως ιδιαίτερα στην οικονομία της Μεγάλης Βρετανίας, όπου το μοντέλο των συμπράξεων που λειτουργεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ενώ υπάρχουν διάφορες μελέτες που αναφέρουν ότι ενδεχομένως το κόστος να είναι υψηλότερο από αυτό στην περίπτωση που αναλάμβανε το έργο ο δημόσιος τομέας».
7. Ο κ. Λιανός προτείνει τέτοιες πρότυπες προτάσεις να κατατίθενται μόνο στις περιπτώσεις που το κόστος του έργου αναλαμβάνει σε πσοσοτό 90% ο ιδιωτικός τομέας και όχι σε περιπτώσεις που το κόστος καλύπτεται από πόρους Εθνικούς ή Ενωσιακούς.

Διπλός κίνδυνος καρτέλ

Ο κ. Λιανός δε σταμάτησε στην παραπάνω προσέγγιση. Συνέχισε θέτοντας στον προβληματισμό του ότι η επιλογή του εργαλείου των πρότυπων προτάσεων για έργα υποδομών θα πρέπει να λάβει υπόψη την αρχή του ελεύθερου ανταγωνισμού, το άρθρο 5, παράγραφος 1 του Συντάγματος, το νόμο 3959 και τους Ενωσιακούς Κανόνες Ανταγωνισμού.

Οπωςμάλιστα ανέφερε σύμφωνα με μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας για πρότυπες προτάσεις του 2018, οι πρότυπες προτάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποφυγή του ανταγωνισμού σε ορισμένες περιπτώσεις.
Και εξήγησε σε ποιά στάδια της διαδικασίας χρειάζονται σημαντικές βελτιώσεις, καθώς όπως είπε θα πρέπει να ελεγχθούν τυχόν συμπράξεις καρτελοποίησης των διαγωνισμών.
Όπως είπε, προκειμένου να γίνει καλύτερη αξιοποίηση των χρημάτων των φορολογουμένων και να λειτουργήσει ως κατάλληλο εργαλείο για την βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δημοσίου τομέα οι συμβάσεις αυτές θα πρέπει να λαμβάνουν τον ανταγωνισμό στην αγορά του κλάδου και επί της διαδικασίας.
Επίσης θα πρέπει να γίνει ανάλυση των επιπτώσεων στον κλάδο των κατασκευαστικών εταιρειών λαμβάνοντας υπόψη τη συγκέντρωση που υπάρχει στην Ελλάδα στις επιχειρήσεις 7ης τάξης καθώς και τη σημαντική συγκέντρωση του κλάδου τα τελευταία έτη.
Κρίνεται μάλιστα, σημαντικό «να δοθούν κίνητρα σε επιχειρήσεις 6ης τάξης για να συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία».
Πρότεινε να μειωθεί το κατώφλι του προϋπολογισμού των έργων σε 100 εκατ. ευρώ και όχι σε 200 εκατ. ευρώ για τις επιχειρήσεις χαμηλότερης τάξης της 6ης για να έχουν τη δυνατότητα να αναλαμβάνουν σε συνεργασία με άλλες επιχειρήσεις πολύπλοκα έργα.
Τέλος, πρότεινε τη θεσμοθέτηση διαδικασίας διατύπωσης γνώμης από την Επιτροπή Ανταγωνισμού σχετικά με τις επιπτώσεις του κάθε έργου στον ανταγωνισμό και ζήτησε διαφάνεια, με την δημοσίευση των μελετών, καθώς και άλλων πληροφοριών που σχετίζονται με τα προτεινόμενα έργα.

Ενστάσεις διατύπωσε και η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ).

Εδώ το video από την εισήγηση του προέδρου της Επιτροπής Ανταγωνισμού και του εκπροσώπου της ΕΑΑΔΗΣΥ στη διαρκή επιτροπή παραγωγής και εμπορίου της βουλής, το οποίο καλό είναι να δουν όλοι όσοι ενδιαφέρονται για το που θα πάνε τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης...