Τραγουδώντας με την Τζόνι Μίτσελ για τα «Πλυντήρια της Μαγδαληνής»

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ sxorets630.jpg 16.07.2017, 16:29 | Ετικέτες: blues, τραγουδιστές Συντάκτης: Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης

Η Μονή της Αγίας Μαρίας της Βηθλεέμ, η οποία αργότερα έγινε γνωστή περισσότερο ως φρενοκομείο, ιδρύθηκε το 1247. Στις αρχές του δέκατου πέμπτου αιώνα στέγαζε μόλις έξι τρελλούς άντρες. Το Βασιλικό Νοσοκομείο Βηθλεέμ (Bethlem Royal Hospital) είναι ακόμα και σήμερα πολύ γνωστό Νοσοκομείο στο Λονδίνο για τη θεραπεία των ψυχικών

νοσημάτων. Έχει μακραίωνα ιστορία, αφού μετακινήθηκε τρεις φορές από την αρχική του θέση, και είναι το πρώτο και παλαιότερο της Ευρώπης ειδικευμένο σε ψυχικές ασθένειες.

Κατά καιρούς ήταν γνωστό με διάφορα ονόματα, συμπεριλαμβανομένων των St Mary Bethlem, Νοσοκομείο Bethlem, και ανεπίσημα και ίσως λίγο ειρωνικά και περιπαικτικά, ‘Bedlam’, που στην καθομιλουμένη παραπέμπει σε φρενοκομείο! Το νοσοκομείο είναι στενά συνδεδεμένο με το Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου (King's College London) και σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Ψυχιατρικής, της Ψυχολογίας και των Νευροεπιστημών, αποτελεί σημαντικότατο κέντρο ψυχιατρικής έρευνας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Στη μακραίωνα ιστορία του, οι επισκέψεις από φίλους και συγγενείς όχι μόνο ήταν επιτρεπτές, αλλά και ήταν αναμενόμενο ότι η οικογένεια και οι φίλοι των φτωχών τροφίμων θα έφερναν τρόφιμα και άλλα απαραίτητα πράγματα για την επιβίωσή τους. Το νοσοκομείο Bethlem, όμως, ήταν και είναι περισσότερο γνωστό για το γεγονός ότι επέτρεπε επίσης την επίσκεψη σε όλους τους ενδιαφερόμενους, είτε είχαν συγγενείς και φίλους νοσηλευόμενους εκεί, είτε όχι. Η δημόσια έκθεση και επίδειξη της τρέλλας και των φρενοβλαβών, συχνά θεωρήθηκε ένα από τα πιο σκανδαλώδη χαρακτηριστικά του ιστορικού φρενοκομείου.

Με βάση κάποιες ενδείξεις, εικάζεται ότι οι διοικητές ίσως να είχαν αποφασίσει από το 1598 να επιτρέψουν τις δημόσιες επισκέψεις ως ένα μέσο για την αύξηση των εσόδων του νοσοκομείου! Μια ενδιαφέρουσα αναφορά επίσκεψης στο συγκεκριμένο μέρος, στο δέκατο έκτο αιώνα, παρέχεται σε ένα σχόλιο της πραγματείας ‘The Four Last Things’ (1522) του Τόμας Μορ (Thomas More, 1478-1535), όπου ο συγκεκριμένος άγγλος πολιτικός, φιλόσοφος και άγιος της καθολικής εκκλησίας, παρατήρησε ότι μπορείς να δεις κάποιον να χτυπάει το κεφάλι του σε μια κολόνα γελώντας και τόσα άλλα αξιοπερίεργα! Άλλωστε έζησε γύρω από το νοσοκομείο και γνώριζε τις συνθήκες από πρώτο χέρι, κι έτσι η αναφορά του ότι η δημόσια επίσκεψη του χώρου ήταν διαδεδομένη κατά τη διάρκεια του δέκατου έκτου αιώνα, είναι αρκούντως αξιόπιστη.

Η πρώτη τεκμηριωμένη δημόσια επίσκεψη του φρενοκομείου, αναφέρθηκε στα 1610, όταν ο Λόρδος Percy πλήρωσε δέκα σελίνια για να του επιτραπεί η πεζοπορία μέσα από το νοσοκομείο και η θέα των διαταραγμένων τροφίμων του. Μετά από αυτό, ο αριθμός των επισκεπτών που έρχονταν να δουν από κοντά τους φρενοβλαβείς, αυξανόταν σταδιακά. Οκτώ χρόνια αργότερα, ο άγγλος έμπορος και συγγραφέας Thomas Tryon (1634 -1703), παρατήρησε και σημείωσε με έκδηλη αποδοκιμασία τις ορδές των ανθρώπων που έρχονταν και πήγαιναν στο Bethlem, ειδικά κατά τη διάρκεια των αργιών. Στα μέσα του δέκατου όγδοου αιώνα, ένας δημοσιογράφος τοπικού περιοδικού σημείωνε ότι μια φορά κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, τουλάχιστον εκατό άνθρωποι επισκέφτηκαν τους τρελλούς στο ψυχιατρείο Bethlem. Προφανώς είχε εξελιχτεί σε ένα δημοφιλές αξιοθέατο της περιοχής αυτής του Λονδίνου, αλλά δεν υπάρχει καμία αξιόπιστη βάση για τον υπολογισμό του ετήσιου αριθμού των επισκεπτών του. Κάποιοι ισχυρίζονταν ότι ο ετήσιος αριθμός εκείνων που επισκέπτονταν το Νοσοκομείο για να δουν τους τρελούς ανερχόταν σε εκατό χιλιάδες. Παρ’ όλα αυτά, είναι τεκμηριωμένο ότι το μοτίβο της επίσκεψης ήταν η έντονη εποχικότητα η οποία μάλλον επικεντρωνόταν γύρω από τις περιόδους διακοπών και αργιών των Χριστουγέννων, του Πάσχα και της Πεντηκοστής.

Σε μια έκδοση του 1735 στην τελευταία σκηνή του πίνακα του Ουίλλιαμ Χόγκαρθ ‘Πρόοδος μιας τσουγκράνας’ (A Rake's Progress), παρουσιάζεται η ιστορία του γιου ενός πλούσιου εμπόρου, του Tom Rakewell, του οποίου η ανήθικη διαβίωση τον αναγκάζει τελικώς να καταλήξει στο ψυχιατρείο Bethlem. Ένα ξυρισμένο κεφάλι του σχεδόν γυμνού Rakewell, απεικονίζεται σε μία από τις στοές του Bethlem. Κάθεται στο πάτωμα, ενώ το δεξί του πόδι είναι δεμένο με κάποια σιδερένια δεσμά από έναν υπάλληλο. Από πάνω του, στέκεται ένας γιατρός που φορά περούκα. Αριστερά και πίσω από τον Rakewell, βρίσκεται η αρραβωνιαστικιά του γονατισμένη να κλαίει. Οι τρόφιμοι του ψυχιατρείου παρουσιάζουν διάφορες στερεοτυπικές μορφές της τρέλλας και απεικονίζονται στα ανοικτά κελιά τους και στο διάδρομο. Δύο μοντέρνα ντυμένες κυρίες επισκέπτριες, στέκονται δίπλα από το κελί ενός από τρελλού μονάρχη που κατουράει και φαίνεται να διασκεδάζουν από την παράσταση. Η μια από αυτές κρατά μια βεντάλια με το αριστερό της χέρι και γελάει, ενώ η άλλη δείχνει πως κάτι της ψιθυρίζει στο αυτί.

Ο Ουίλλιαμ Χόγκαρθ έγινε κυβερνήτης του Bethlem το 1752. Ήταν μεγάλος Άγγλος ζωγράφος, σχεδιαστής χαρακτικών, δημιουργός εικονογραφημένης σάτιρας και γελοιογραφιών, και κοινωνικός κριτικός. Το έργο του εκτείνεται από την δημιουργία ρεαλιστικών πορτραίτων ως μια σειρά γελοιογραφικών εικόνων, που απεκλήθησαν ‘σύγχρονα ηθικά θέματα’, και είχε γίνει τόσο γνωστό, ώστε οι σατιρικές πολιτικές εικονογραφήσεις συχνά αναφέρονται ως ‘Hogarthian’ (δηλαδή του Χόγκαρθ).

Οι διοικητές πάντως του Νοσοκομείου, αναζητούσαν και έκαναν ότι μπορούσαν να προσελκύσουν επισκέπτες πλούσιους, καλά μορφωμένους και γνωστούς στην κοινωνία. Κι αυτό γιατί η παρουσίαση των τρελλών στο πλατύ κοινό, το εξιδανικευμένο μοντέλο της φιλανθρωπίας και της ηθικής καλοκαγαθίας που έδειχναν ότι ακολουθούσαν, η αναγκαιότητα αντιμετώπισης και θεραπείας του τρελλού, ίσως ήταν αρκετά ώστε να διεγείρουν το αίσθημα συμπόνιας ειδικά των πλούσιων, με τελικό σκοπό την εκμαίευση δωρεών, ευεργεσιών και κληροδοτημάτων. Βεβαίως δεν ήταν κάτι καινούργιο για την εποχή του και για τη χώρα. Παρόμοια θεάματα ασθενών και άτυχων συνανθρώπων, δυστυχώς γίνονταν κι αλλού, σε άλλα ιδρύματα και νοσοκομεία!

Το Βρεφοκομείο, για παράδειγμα, του Λονδίνου, ιδρύθηκε το 1741 από τον φιλάνθρωπο Thomas Coram. Ήταν το σπίτι που είχε ιδρυθεί για τα παιδιά, με σκοπό την εκπαίδευση και την υποστήριξη των εκτεθειμένων σε κίνδυνο και των μοναχικών μικρών παιδιών. Μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες της διοικητικής επιτροπής στο βρεφοκομείο ήταν η υγεία των μικρών ασθενών, η καταπολέμηση της ευλογιάς, του πυρετού διαφόρου αιτιολογίας, η χορήγηση τροφής, η δυσεντερία, ακόμα και μολύνσεις από τις καθημερινές δραστηριότητες, όπως της οδοντοφυΐας που οδήγησε τα ποσοστά θνησιμότητας πολύ ψηλά σε βαθμό επιδημίας, η διασφάλιση καθαρού περιβάλλοντος, η παροχή καθαρών ρούχων, καταστάσεις που απαιτούσαν σίγουρα κονδύλια υψηλά, με τελικό αντίκτυπο η επιτροπή να δείχνει λιγότερη προσοχή και να ξοδεύει λιγότερα για την εκπαίδευση των παιδιών.

Στο Νοσοκομείο της Μαγδαληνής (Magdalen Hospital), επίσης, ίσχυαν περίπου τα ίδια. Τα άσυλα της Μαγδαληνής, επίσης γνωστά ως ‘πλυντήρια’ της Μαγδαληνής, ήταν ιδρύματα από τον 18ο έως τον 20ο αιώνα, τα οποία κατά τα λεγόμενά τους είχαν σκοπό την προστασία των γυναικών που ‘υπέπεσαν’ σε αμαρτίες, αλλά στη συνέχεια μετάνιωσαν. Ο όρος ‘fallen women’ ήταν συχνός όρος της εποχής, τον οποίο χρησιμοποιούσαν για να αποδώσουν τη γυναικεία σεξουαλική ασυδοσία ή το επάγγελμα της πορνείας. Τέτοια άσυλα, λειτουργούσαν σε όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική για το μεγαλύτερο μέρος του δέκατου ένατου, αλλά και στον εικοστό αιώνα, με το τελευταίο από αυτά να κλείνει το 1996. Φυσικά το όνομά τους παρέπεμπε στη βιβλική φιγούρα της Μαρίας Μαγδαληνής.

Σε ένα από ιδρύματα της Μαγδαληνής στο Δουβλίνο, στα τέλη του 19ου αιώνα.

Οι δωρεές που αναμένονταν από τους επισκέπτες στο Bethlem, ακολουθούσαν το μοναστικό έθιμο της ελεημοσύνης προς στους φτωχούς, και φυσικά ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των χρημάτων βρήκαν αναμφίβολα το δρόμο τους προς τα χέρια των υπαλλήλων και όχι στο ταμείο του νοσοκομείου! Το Bethlem πάντως, επωφελήθηκε σημαντικά από τέτοιες φιλανθρωπίες, και συνέλεγε κατά μέσο όρο μεταξύ £ 300 και £ 350 το χρόνο, μέχρι την μείωση των επισκεπτών το 1770.

Η μεγάλη Καναδή τραγουδίστρια, συνθέτρια της φολκ και της ροκ μουσικής, ζωγράφος και φωτογράφος, Τζόνι Μίτσελ (Joni Mitchell, 1943-) δεν θα μπορούσε φυσικά να μείνει ανεπηρέαστη από τις καταστάσεις που βίωσαν αναρίθμητα κορίτσια σε κείνα τα ιδρύματα.

Στο τραγούδι της ‘Πλυντήρια της Μαγδαληνής’ (Magdalene Laundries), μας εξομολογείται ότι ήταν ένα απάντρευτο κορίτσι που μόλις είχε κλείσει τα είκοσι επτά χρόνια της ζωής της όταν την έστειλαν στις αδελφές. Εκεί όπου ήξερε από την αρχή ότι δεν επρόκειτο να πάει στον Παράδεισο, ενώ καταλάβαινε πολλά από τον τρόπο που την κοιτούσαν οι άντρες. Τα περισσότερα κορίτσια έρχονταν σε εκείνο το ίδρυμα σε κατάσταση εγκυμοσύνης και τα πιο πολλά τα έφερναν οι πατεράδες τους.

Σκίτσο από τις καθημερινές εργασίες σ’ ένα πλυντήριο της Μαγδαληνής από κάποια παλιά τρόφιμο. |

«Ήταν πόρνες, φτωχές και ξεμυαλίστρες σαν εμένα’, γυναίκες λέει, που ξέπεσαν στη ζωή τους χαμηλά, καταδικασμένες σε απίστευτες αγγαρείες, κι αναρωτιέται, η τραγουδίστρια, πως είναι δυνατόν αυτό το άκαρδο μέρος να το ονομάζουν ‘Η Παναγία του Ελέους’; Και στο τέλος καταλήγει ότι σήμερα πέθανε ένα αναιδές κορίτσι και το έθαψαν απλώς σε μια τρύπα, και ότι κάποιες καμπάνες θα ηχήσουν σίγουρα στον ουρανό. Η ίδια ξέρει ότι κάποια μέρα θα πεθάνει εδώ κι αυτή και θα τη φυτέψουν στο χώμα και ότι κάποιος χαλασμένος βολβός δεν θα ανθίσει ποτέ! Όχι, μοιρολογεί, δεν θα έρθει η άνοιξη ποτέ!»

I was an unmarried girl/I'd just turned twenty-seven/When they sent me to the sisters/For the way men looked at me/Branded as a Jezebel/I knew I was not bound for Heaven/I'd be cast in shame/Into the Magdalene laundries

Most girls come here pregnant/Some by their own fathers/Bridget got that belly/By her parish priest/We're trying to get things white as snow/All of us woe-begotten-daughters/In the streaming stains/Of the Magdalene laundries

Prostitutes and destitutes/And temptresses like me/Fallen women/Sentenced into dreamless drudgery/ Why do they call this heartless place/Our Lady of Charity?/Oh charity!

These bloodless brides of Jesus/If they had just once glimpsed their groom/Then they'd know, and they'd drop the stones/Concealed behind their rosaries/They wilt the grass they walk upon/They leech the light out of a room/They'd like to drive us down the drain/At the Magdalene laundries

Peg O'Connell died today/She was a cheeky girl/A flirt/They just stuffed her in a hole!/Surely to God you'd think at least some bells should ring!/One day I'm going to die here too/And they'll plant me in the dirt/Like some lame bulb/That never blooms come any spring/Not any spring/No, not any spring/Not any spring

[ad-slot]

[related-articles]

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αφήνω το Φορτ Γουόρθ, το Τέξας, κι είμαι στο δρόμο για Σικάγο Τα ξενιτεμένα μαύρα κοτσύφια του Νότου και ο Λόνι Τζόνσον Μαύρη μετανάστευση και μουσική