Δέκα νάρκες στο δρόμο του Αλέξη Τσίπρα…

Πριν τρία χρόνια αυτές τις μέρες το πολιτικό θερμόμετρο χτυπούσε κόκκινο. Η Βουλή δεν κατάφερε στις 29 Δεκεμβρίου 2014 να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Την επομένη ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς πήγε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια και ζήτησε, ως προβλέπει το Σύνταγμα, την προκήρυξη εκλογών. Την μεθεπομένη, παραμονή της Πρωτοχρονιάς,

εξεδόθη το Προεδρικό Διάταγμα 173/2014 που όριζε ότι οι εκλογές θα γίνουν στις 25 Ιανουαρίου. Η συνέχεια είναι γνωστή. Φέτος η αρχή του του νέου χρόνου δεν θα βρει τον Αλέξη Τσίπρα να εκφωνεί πύρινους λόγους πάνω σε καρότσες τρακτέρ, αλλά να σχεδιάζει για το τι θα κάνει, μετά τον αγιασμό των υδάτων, με τα νερά της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ. Θα αποκρατικοποιήσει τις δύο δημόσιες εταιρείες ύδρευσης, όπως προβλέπει η μνημονιακή υποχρέωση την οποίαν έχει αναλάβει; Δύσκολο. Τους ελιγμούς που θα χρειαστεί να γίνουν, ειδικά σ’ αυτό το θέμα για να μην πέσει η κυβέρνηση, μόνον δεινοί σκιέρ μπορούν να τους κάνουν. Και όχι μόνον για τα νερά, αλλά και για το ρεύμα. Η πώληση των τεσσάρων λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ είναι επίσης ένα σκληρό αγκάθι, το οποίο θα πρέπει να βγάλει ο πρωθυπουργός χωρίς να ματώσει η κυβερνητική πλειοψηφία. Στο διάστημα Μαρτίου- Ιουνίου θα πρέπει να ολοκληρωθούν 82 προαπαιτούμενα, μεταξύ των οποίων και τα προαναφερόμενα, για να κλείσει η τέταρτη και τελευταία -πριν την έξοδο από τα μνημόνια- αξιολόγηση.

Πριν την τέταρτη υπάρχει όμως η τρίτη αξιολόγηση, για την οποία επετεύχθη μεν τεχνική συμφωνία στις 4 Δεκεμβρίου, αλλά για να ολοκληρωθεί θα πρέπει η Βουλή να ψηφίσει τα προαπαιτούμενα που έχουν συμφωνηθεί. Το πιθανότερο είναι αυτό να συμβεί τη δεύτερη εβδομάδα του Ιανουαρίου ώστε το Euro Working Group στις 11 Ιανουαρίου -το πρώτο της χρονιάς και το τελευταίο υπό την προεδρία του Τόμας Βίζερ- να πει το «έχει καλώς» με τα 110 προαπαιτούμενα της τρίτης αξιολόγησης. Το οικονομικό επιτελείο θέλει το πολυνομοσχέδιο, που ετοιμάζεται, να ψηφιστεί εγκαίρως ώστε το Eurogroup της 22ας Ιανουαρίου να δώσει την έγκριση για την εκταμίευση της δόσης των 5 ενδεχομένως και 8 δις.

Αν οι αποκρατικοποιήσεις της ΕΥΔΑΠ και της ΔΕΗ ισοδυναμεί με νάρκη στην κυβερνητική συνοχή, η ψήφιση των προαπαιτουμένων των αξιολογήσεων τόσο τον Ιανουάριο όσο κυρίως τον Μάϊο είναι σίγουρα η δεύτερη νάρκη που πρέπει να μην πατήσει ο Τσίπρας για να μακροημερεύσει η κυβέρνησή του μέχρι το 2019. Η τρίτη νάρκη είναι ο ανασχηματισμός. Μέχρι πρότινος οι στενοί συνεργάτες του πρωθυπουργού έλεγαν ότι αυτός θα πραγματοποιηθεί αμέσως μετά το κλείσιμο της τρίτης αξιολόγησης. Μάλιστα κάποιοι θεωρούσαν ότι για λόγους πολιτικού συμβολισμού η 25η Ιανουαρίου, όταν και συμπληρώνονται τρία χρόνια από τη νίκη στις εκλογές του 2015, είναι η καλύτερη ημερομηνία. Ανεξαρτήτως συμβολισμών οι κυβερνητικές αλλαγές για πολλούς στον ΣΥΡΙΖΑ επιβάλλεται να γίνουν σύντομα και, όπως λένε, το νέο κυβερνητικό σχήμα θα πρέπει εκτός από την «αυγουστιάτικη έξοδο» να είναι προσανατολισμένο και προς τις κάλπες, αφού αυτές, μετά τη συμπλήρωση τριων χρόνων διακυβέρνησης, μπορεί να στηθούν ανά πάσα στιγμή. Αυτό σημαίνει πως στα κριτήρια του ανασχηματισμού εκτός από τα τεχνοκρατικά (της αποτελεσματικής διακυβέρνησης) και τα πολιτικά (της διεύρυνσης των συμμαχιών) θα πρέπει να επισέλθουν και γεωγραφικά (εκπροσώπηση των περιοχών όπου ο ΣΥΡΙΖΑ θα ρίξει ιδιαίτερο βάρος εν όψει των εκλογών), αλλά και εσωκομματικα.

Οι εσωκομματικές ισορροπίες είναι η τέταρτη νάρκη που πρέπει να αποφύγει ο Τσίπρας. Οι πιέσεις που δέχεται είναι αρκετές. Όχι μόνον από τους «53» ή τους επιφανείς του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και από απλούς βουλευτές και όσους άλλους θα ήθελαν να αποκτήσουν την υπουργική ιδιότητα. Οι πιέσεις δεν είναι μόνο για είσοδο στην κυβέρνηση ή για μη έξοδο από αυτή ή μετακίνηση σε άλλο πόστο, αλλά και για το χρόνο των εκλογών. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο τάσεις. Η προεδρική -του Τσίπρα και των συν αυτώ- που θέλει να καθυστερήσει η προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία και αν δεν είναι δυνατόν να εξαντληθεί η τετραετία να γίνουν μαζί με τις ευρωεκλογές τον Μάϊο του 2019. Και η κομματική, στην οποίαν περιλαμβάνονται όσοι δεν θεωρούν ως πρώτη προτεραιότητα την παραμονή στην εξουσία και την άσκηση κυβερνητικών καθηκόντων, αλλά την παγίωση του ΣΥΡΙΖΑ ως της δεύτερης μεγάλης πολιτικής δύναμης του νέου δικομματισμού. Γι’ αυτούς προέχει η κατοχύρωση του ΣΥΡΙΖΑ ως πρωταγωνιστική δύναμη στο πολιτικό παιχνίδι παρά η παραμονή για επιπλέον έξι μήνες στην κυβέρνηση. Προτιμούν να λάβουν ένα ποσοστό της τάξεως του 20-25%, που στρατηγικά θα τους δώσει πλεονέκτημα έναντι του ΠΑΣΟΚ στο χώρο της Κεντροαριστεράς, παρά να συνεχίσουν να κυβερνάνε με τους ΑΝΕΛ του Καμμένου, που τους αποδομεί, πολιτικά και ιδεολογικά, στον ευρύτερο χώρο της αριστεράς. Επιπροσθέτως, οι κομματικοί αισθάνονται άβολα με τον αρχηγισμό του Τσίπρα καθώς ακυρώνεται η φυσιογνωμία του κόμματος ως συλλογικού υποκειμένου, με την οποίαν οι ίδιοι είναι ταυτισμένοι από την εποχή της ανανεωτικής αριστεράς και του 3%.

Η πέμπτη νάρκη είναι οι πολιτικές συμμαχίες. Η άνοδος του Κινήματος Αλλαγής προκαλεί ισχυρούς πονοκεφάλους στον πρωθυπουργό και τους συνεργάτες του. Η συσπείρωση που έφερε στο χώρο της Κεντροαριστεράς η συνεργασία ΠΑΣΟΚ, Ποταμιού, ΚΙΔΗΣΟ, ΔΗΜΑΡ και λοιπών δημοκρατικών δυνάμεων και η μαζική συμμετοχή στην εκλογή ηγεσίας τροποποιεί τους όρους του πολιτικού παιχνιδιού. Η μετακίνηση από τον ΣΥΡΙΖΑ απευθείας στη ΝΔ πολιτικά ήταν δύσκολη, όχι όμως και προς τον χώρο του πρώην ΠΑΣΟΚ, από όπου άλλωστε προέρχεται και η πλειοψηφία των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ. Εκτός όμως από την κεντρώα απειλή υπάρχει και η εξ αριστερών. Λαφαζάνης, Ζωή, Βαρουφάκης συν το ΚΚΕ, τον ΑΝΤΑΡΣΥΑ, αλλά και τον Ρουβίκωνα ορθώνουν αριστερά τείχη που αφήνουν απ’ έξω τον ΣΥΡΙΖΑ. Πλέον ο μόνος σύμμαχος που απέμεινε στον Αλέξη Τσίπρα είναι ο Πάνος Καμμένος. Η τριπλή αιμορραγία που υφίσταται είναι μεγάλη. Χάνει, σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις, 10% της δύναμής του προς τη ΝΔ, πιθανώς ίδιο ποσοστό θα χάσει και προς το Κίνημα Αλλαγής (αυτή τη στιγμή οι απώλειες είναι 6-7%) και τουλάχιστον άλλο τόσο προς τα αριστερά. Αν ένα ποσοστό 5% των ψηφοφόρων του επιλέξει την αποχή ή τη λευκή και άκυρη ψήφο τότε θα χρειαστεί υπεράνθρωπη προσπάθεια και πολλές θετικές ειδήσεις για να προσεγγίσει ο ΣΥΡΙΖΑ έστω το ποσοστό (26%) του Ιουνίου 2012.

Η έκτη νάρκη είναι αναμφίβολα οι πλειστηριασμοί. Το 2018 η κυβέρνηση θα δοκιμαστεί σκληρά καθώς το λιγότερο 40.000 κατοικίες θα βρεθούν στα πινάκια των ειρηνοδικείων και τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες των συμβολαιογράφων. Η προσπάθεια της κυβέρνησης να περιορίσει ή και να απαγορεύσει, μέσω των ποινικών κυρώσεων που νομοθέτησε, τις διαμαρτυρίες το πιθανότερο είναι να κάνει πιο εκρηκτικό το κλίμα. Ζωή, Λαφαζάνης και λοιποί δεν πρόκειται να αναστείλουν τις κινητοποιήσεις ή τις συγκρούσεις επιδιώκοντας, εφόσον συλληφθούν, να γίνουν λαϊκοί ήρωες. Το πλέον δυσάρεστο για την κυβέρνηση θα ήταν να εκπλειστηριαστούν πρώτες και λαϊκές κατοικίες, ενώ τα πράγματα, όπως συνομολογεί και κυβερνητικό στέλεχος, μπορεί να τεθούν και εκτός ελέγχου σε περίπτωση που χυθεί αίμα είτε ανθρώπου που χάνει το σπίτι του είτε διαδηλωτή.

Η έβδομη νάρκη είναι το προσφυγικό. Ουδείς μπορεί να προβλέψει πως θα εξελιχθούν οι προσφυγικές ροές και ποια τελικά θα είναι η στάση της Τουρκίας όταν στην Ευρώπη σημειώνονται υπαναχωρήσεις από τα αρχικώς συμφωνηθέντα, η ρητορική του Ερντογάν για αναθεώρηση της συνθήκης της Λωζάννης αυξάνεται και ο Κιλιντσάρογλου δηλώνει ότι η Άγκυρα θα διεκδικήσει, ακόμη και με πόλεμο, 17 ελληνικά νησιά στο Αιγαίο. Η κατάσταση που επικρατεί στους καταυλισμούς ειδικά στα νησιά θυμίζει μπαρουταποθήκη και ουδείς μπορεί να προβλέψει αν οι ταραχές θα είναι περιορισμένες στη Μόρια ή θα επεκταθούν και άλλου και μάλιστα με βίαιο τρόπο. Ούτε είναι σίγουρο ότι η Τουρκία δεν θα επιχειρήσει να οξύνει τα πράγματα αυξάνοντας τις ροές και υποδαυλίζοντας αναταραχή σε σημεία που θεωρεί σημαντικά για τα δικά της ζωτικά συμφέροντα. Η αποναρκοθέτηση του προσφυγικού – μεταναστευτικού, μοιάζει απίθανη χωρίς να προκαλέσει σοβαρές καταστροφές.

Η όγδοη νάρκη είναι το «Μακεδονικό». Η πίεση του ΝΑΤΟ, των Αμερικανών, αλλά και Ευρωπαίων να λυθεί σύντομα το θέμα είναι μεγάλη. Δέκα χρόνια μετά το Βουκουρέστι η Ελλάδα είναι δύσκολο να αποτρέψει και πάλι την είσοδο των Σκοπίων στην ατλαντική συμμαχία ή να εγείρει εμπόδια στην προοπτική ένταξης ενός κράτους των δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ. Ο Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχουν κανένα πρόβλημα με τον συμβιβασμό στο θέμα της ονομασίας της γείτονος, κάθε άλλο. Ανέκαθεν ήταν υπέρ της εξεύρεσης λύσης και της σύνθετης ονομασίας. Το πρόβλημα είναι ο Καμμένος, ο οποίος δεν συμφωνεί με τη λύση της σύνθετης ονομασίας, που προωθείται. Η πιθανότητα να δοκιμαστεί σκληρά ακόμη και να πέσει η κυβέρνηση δεν είναι μικρή εάν ο υπουργός Άμυνας επιμείνει στην άρνηση και η ΝΔ, εκμεταλλευόμενη το γεγονός, δεν δώσει θετική ψήφο στη Βουλή. Σίγουρα πιέσεις θα ασκηθούν και στην αξιωματική αντιπολίτευση από τους Αμερικανούς, οι οποίοι θέλουν τον Ιούλιο τα Σκόπια να γίνουν μέλος του ΝΑΤΟ στο πλαίσιο ανάσχεσης της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια. Σανίδα σωτηρίας στον Τσίπρα ενδεχομένως να δώσει το ΚΚΕ ή το Κίνημα Αλλαγής είτε δια της αποχής το πρώτο είτε δια της θετικής ψήφου το δεύτερο καθώς από το Πολιτικό Συμβούλιο Παπανδρέου, Θεοδωράκης, Θεοχαρόπουλος και Καμίνης είναι υπέρ της επίλυσης του προβλήματος με συνθέτη ονομασία γεωγραφικού προσδιορισμού και να ισχύει έναντι όλων (erga omnes).

Και φυσικά η μεγαλύτερη νάρκη, η ένατη, για τον πρωθυπουργό είναι η επιθυμία του για «καθαρή» έξοδος από την ασφυκτική μνημονιακή επιτροπεία τον Αύγουστο κάτι που πολλοί εντός και εκτός στης χώρας αμφισβητούν αφού δεν πιστεύουν πως η κυβέρνηση θα μπορέσει σε πέντε μήνες να πείσει, με στοιχεία, τους εταίρους-δανειστές ότι η επιστροφή της Ελλάδας στην κανονικότητα είναι γεγονός, οι μεταρρυθμίσεις για τις οποίες έχει δεσμευθεί θα υλοποιηθούν, οι αποκρατικοποιήσεις θα ολοκληρωθούν, οι επενδυτές θα έλθουν και το κυριότερο η ανάπτυξη και το συμφωνηθέν για το 2018 πλεόνασμα θα επιτευχθεί. Και λέμε σε πέντε μήνες γιατί ο προϋπολογισμός του 2019 ουσιαστικά θα κλειδώσει τον Μάϊο μαζί με την τέταρτη αξιολόγηση και τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ για το ελληνικό Πρόγραμμα Διάσωσης. Μόνον έτσι η τρόϊκα θα συμφωνήσει να μην υπάρξει ένα μίνι τέταρτο μνημόνιο και να συζητηθούν τα της διευθέτησης του χρέους. Σημειώνουμε απλώς πως το 2018 έχουμε τα στρες τεστ των τραπεζών, που δεν ξέρεις τι «φασούλι» μπορεί να βγάλουν, ενώ για να μπορέσει του χρόνου η κυβέρνηση να διαθέσει κοινωνικό μέρισμα αντίστοιχο με το φετεινό θα πρέπει το πλεόνασμα να ξεπεράσει τα 7 δις ευρώ!

Πάντως, και εν κατακλείδι, ακόμη και αν είναι να κάνει εκλογές το ’19 όλοι θα ετοιμάζονται και κυρίως ο κρατικός μηχανισμός για τις κάλπες. Ουσιαστικά μετά τον Αύγουστο η χώρα θα εισέλθει σε προεκλογική χρονιά και θα είναι δύσκολα αυτή να διαρκέσει δώδεκα μήνες χωρίς να εκτροχιαστεί ο προϋπολογισμός. Ακόμη και οι αναθέσεις έργων θ’ αρχίσουν να «κολλάνε» αφού δύσκολα οι υπηρεσιακοί παράγοντες θα βάζουν υπογραφές όταν πιθανολογείται, και μάλιστα βασίμως κυβερνητική αλλαγή. Ενδέχεται δηλαδή οι εκλογές όσο κι αν ο πρωθυπουργός δεν τις θέλει να του επιβληθούν εκ των πραγμάτων. Κι αυτή είναι η τελευταία νάρκη: Η αίσθηση του απερχόμενου και μάλιστα ενός που παρά τα όσα αντίθετα έλεγε απεδείχθη «ίδιος με τους άλλους». Αυτή η αίσθηση σε συνδυασμό με την απώλεια του ηθικού πλεονεκτήματος, λόγω των πολλών κυβιστήσεων, είναι ίσως η χειρότερη νάρκη κι αυτή που πρέπει να προσπαθήσει περισσότερο για να την αφοπλίσει ο Τσίπρας. Αν το καταφέρει έχει ελπίδες αν όχι θα εκραγεί, όπως και οι μνημονιακοί προκάτοχοί του…

Γράφει ο Νίκος Φελέκης