Ανάλυση: Το στρατηγικό αδιέξοδο του νεοφιλελεύθερου μπλοκ

Γράφει ο Κωνσταντίνος Ταχτσίδης

Η πρόσφατη παρουσία του Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΔΕΘ και οι απροκάλυπτες αναφορές του στις “φυσιολογικές” κοινωνικές ανισότητες, σηματοδοτούν και την ολοκλήρωση ενός κύκλου αφήγησης που άρχισε το 2009, με την είσοδο της Ελλάδας στο μνημονιακό “τούνελ“. Μιας προσεκτικά μελετημένης ρητορικής που είχε ως στόχο την εμπέδωση της συλλογικής ευθύνης για τη χρεοκοπία

και της προσπάθειας ηγεμονίας του νεοφιλελεύθερου μπλοκ. Μιας προσπάθειας, δηλαδή, να αποτυπωθεί στην κοινωνική συνείδηση, πως η διάλυση του κοινωνικού κράτους και η φτωχοποίηση της μνημονιακής περιόδου, δεν είναι απλά αναπόδραστη αλλά και ένα απόλυτα φυσιολογικό αποτέλεσμα.

Είναι προφανές πως ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που έκανε το σύστημα που κυβέρνησε τη χώρα για δεκαετίες και την οδήγησε στα βράχια της χρεοκοπίας, δεν ήταν απλά ότι παρέδωσε την εξιστόρηση αυτού του αφηγήματος, στην ακροδεξιά και νεοφιλελεύθερη κλίκα που ηγεμονεύει τα τελευταία χρόνια στη συντηρητική παράταξη. Ήταν κυρίως η λάθος εκτίμηση πως οι υγιείς δυνάμεις της κοινωνίας, (σοκαρισμένες από την βίαιη προσαρμογή του ΣΥΡΙΖΑ), θα αφομοίωναν χωρίς αντιστάσεις, τον κοινωνικό δαρβινισμό της “αριστείας”.

Η προσπάθεια ηγεμονίας του νεοφιλελεύθερου μπλοκ, βέβαια, είχε αρχίσει να επιχειρείται από την αρχή της εισόδου της ώρας στα μνημόνια, το 2009 και γιγαντώθηκε με την είσοδο του προπομπού της Χρυσής Αυγής, του ΛΑΟΣ, στην κυβέρνηση Παπαδήμου.

Συστημικός λαϊκισμός, κοινωνικός αυτοματισμός και συλλογική ευθύνη

Τα πρώτα χρόνια της κρίσης και αμέσως μετά την ένταξη της χώρας στο μηχανισμό “διάσωσης”, άλλαξαν πολλά… έπρεπε να αλλάξει και η ρητορική. Κάπως έτσι γεννήθηκε ο “συστημικός λαϊκισμός” και έγινε αναπόσπαστο κομμάτι του δημόσιου λόγου μιας καθημερινότητας που ζούμε από το 2009. Πολιτικοί και κόμματα που είχαν κυβερνήσει τα τελευταία 40 χρόνια, μαζί με “καταρτισμένους” στον κοινωνικό αυτοματισμό, δημοσιογράφους και ΜΜΕ, άρχισαν να προσαρμόζουν τη ρητορική τους στα νέα δεδομένα. Από εξειδικευμένη, η απόδοση ευθυνών έπρεπε να γενικευθεί. Γρήγορα και αποδοτικά.

Δομικό στοιχείο αυτού του “μετα-λαϊκισμού” ήταν το αξίωμα πως “λαϊκισμός” είναι κάθε αναφορά στη λαϊκή διεκδίκηση, η υπεράσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων και η αντισυστημική διαμαρτυρία, ενώ για τα αίτια της κρίσης, δεν προέβαλλε πολιτικές και οικονομικές αιτίες, αλλά ηθικές και κοινωνικές νόρμες (“μαζί τα φάγαμε”, “τεμπέληδες Έλληνες”).

Σε δεύτερο στάδιο, βασικός στόχος ήταν η ενοχοποίηση της αριστεράς για τη χρεοκοπία, μέσω της «ιδεολογικής της ηγεμονίας» στη μεταπολίτευση. Προνομιακό πεδίο του Άδωνη Γεωργιάδη και του Μάκη Βορίδη οι οποίοι αναβαπτισμένοι, με την αντι-αριστερή και αντι-κομμουνιστική τους προπαγάνδα αναδείχθηκαν, από γραφικοί ακροδεξιοί, ως ηγετική ομάδα στη ΝΔ, έχοντας μάλιστα αποκτήσει και ισχυρό εσωκομματικό μηχανισμό.

Τα συστημικά ΜΜΕ στήριξαν απροκάλυπτα το παλιό πολιτικό σύστημα και τις αποτυχημένες μνημονιακές πολιτικές που φτωχοποίησαν την κοινωνία, χάνοντας στο κομβικό σημείο του δημοψηφίσματος του 2015 κάθε ψήγμα αντικειμενικότητας και αξιοπρέπειας. Στηρίχθηκαν στην πεποίθηση πως όσο μεγαλύτερο και απροκάλυπτο είναι το ψέμα τόσο μειώνεται η πιθανότητα να αμφισβητηθεί από έναν παραδομένο κοινωνικό ιστό. Ένα επικοινωνιακό “Σοκ και Δέος”.

Μετά το καλοκαίρι του 2015 και την εξάμηνη (συν 17 ώρες) διαπραγμάτευση, η σχέση του ΣΥΡΙΖΑ με το πλειοψηφικό ρεύμα της κοινωνίας που τον ανέδειξε, δε γύρισε ποτέ στην πρότερη κατάσταση. Το αντίθετο. Η κυριαρχία, παρόλα αυτά, του Αλέξη Τσίπρα το 2015, με αποκορύφωμα τις δεύτερες εκλογές μέσα στο ίδιο έτος, οδήγησε τα κέντρα αποφάσεων, σε μια σειρά από στρατηγικές αστοχίες, φτάνοντας στο σημείο πρόσφατα να επενδύσουν στους ακροδεξιούς της ΝΔ, τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τις συνιστώσες Ποτάμι και ΠΑΣΟΚ.

Φτάνοντας στο “Βατερλώ” του Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΔΕΘ

Οι απροκάλυπτα ταξικές αναφορές του Κυριάκου Μητσοτάκη, το σαββατοκύριακο που μας πέρασε, στη ΔΕΘ, με αποκορύφωμα τη φράση πως «Η κοινωνική ισότητα είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση», έμοιαζε -περισσότερο από νεοφιλελεύθερη κατήχηση- ως μια απέλπιδα προσπάθεια αναβάθμισης του συστημικού, ρητορικού μοντέλου της κρίσης.

(Χαρακτηριστική της αγωνίας του προέδρου της ΝΔ, ήταν η πρωτοφανής γκάφα του σε ερώτηση δημοσιογράφου για το αν θα διατηρήσει το πρωθυπουργικό γραφείο στη Θεσσαλονίκη, όταν και παραδέχθηκε, επί λέξη: “Με ενδιαφέρει η επικοινωνία, όχι η ουσία“).

Τεκτονικές αλλαγές στην κεντροδεξιά

Όσον αφορά στο άμεσο μέλλον της συντηρητικής παράταξης, μετά το εφιαλτικό διήμερο στη ΔΕΘ, είναι σχεδόν προφανές πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει ημερομηνία λήξης. Κανείς δεν πρόκειται να επενδύσει πάνω του σε ορίζοντα διετίας, μέχρι τις επόμενες εκλογές, ενώ και το κεντροδεξιό ακροατήριο της ΝΔ έχει παγώσει από την ακραιφνώς “θατσερική” στροφή του κόμματος.

Ούτε το ανεπτυγμένο ένστικτο επιβίωσης της ΝΔ λοιπόν, ούτε οι διαπλεκόμενοι καναλάρχες που βλέπουν τον -αναγκαστικά- εκλεκτό τους να βάζει το ένα αυτογκολ μετά το άλλο, δεν είναι διατεθειμένοι να καθυστερούν μπροστά στο ενδεχόμενο ο Αλέξης Τσίπρας να μπει σε τροχιά δεύτερης τετραετίας.

Την ίδια στιγμή, ο ενδοοικογενειακός δελφίνος, ο Κώστας Μπακογιάννης, επενδύει σε μια πιο μετριοπαθή, σχεδόν απολιτίκ, στρατηγική, δείχνοντας έτοιμος για τη μεγάλη σύγκρουση. Χαρακτηριστική είναι η δημοσίευσή του στο Facebook σχετικά με τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, όπου υπογραμμίζει: “Ξεχάστε τις ιδεολογίες και την πολιτική“. Ένα μήνυμα με πολλαπλούς αποδέκτες.

Είναι αλήθεια, πως ο πραγματικά προοδευτικός κόσμος χρωστάει πολλά στον Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Άδωνη Γεωργιάδη και τον Άρη Πορτοσάλτε (τα ονόματα εξυπηρετούν την σχηματική οικονομία της συζήτησης) για αυτή τη βίαιη επιχείρηση επιβολής του αφηγήματος της νεοφιλελεύθερης ακροδεξιάς.

Μα πάνω απ’ όλα, τους χρωστάει την επιβεβαίωση πως το αντίθετο του νεοφιλελεύθερου δεξιού δεν είναι ο αριστερός… είναι ο ανθρωπιστής.