Τεχνητή νοημοσύνη: Εχθρός ή σύμμαχος; Καταστροφέας ή φρουρός;

Σχεδόν «παραδοσιακά», θα έλεγα κανείς, η φιγούρα της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Επιστημονική Φαντασία είναι συνήθως απειλητική: Η εξέγερση μιας διανόησης διαφορετικής από την δική μας, η οποία κάποια στιγμή αντιλαμβάνεται ότι είναι ανώτερη από τον δημιουργό της και σπεύδει να εφαρμόσει τον νόμο της εξέλιξης, εξοντώνοντάς τον.

Από την εποχή της λατρείας του θεού Ηφαίστου (του μόνου θεού της τεχνολογίας στην ιστορία) ακόμα, την ανθρωπότητα γοήτευε η προοπτική της δημιουργίας νέας, τεχνητής ζωής από ανθρώπινα χέρια. Όχι αδίκως, καθώς η δημιουργία ενός τεχνητού όντος με συνείδηση και διανοητικές δυνατότητες θα αποτελούσε ίσως το αποκορύφωμα της ανθρώπινης διανόησης και ικανότητας- τη στιγμή που ο ίδιος ο άνθρωπος αποκτά την ιδιότητα του θεού- δημιουργού.

Ωστόσο, η ανθρωπότητα έχει και άλλες μακρές παραδόσεις- και μία εξ αυτών είναι η αντιπαλότητα ανάμεσα στο παλιό και στο νέο, ο «φόβος» (αρχαίος, υποσυνείδητος, ζωώδης, αλλά πάντα παρών) του «πατέρα» ότι κάποια στιγμή θα «εκθρονιστεί» από τα παιδιά του. «Παντρεύοντας» αυτά τα δύο, συναντά κανείς την κυρίαρχη αντίληψη/ προβληματισμό που υπάρχει σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής: ο φόβος ότι η πρόοδός μας μπορεί να γίνει συνάμα και η καταστροφή μας, ότι οι νοημοσύνες που δημιουργήσαμε κάποια στιγμή θα θεωρήσουν ότι είναι ανώτερες/ ικανότερες από εμάς και θα μας καταστρέψουν.

Το μοτίβο αυτό έχει εμφανιστεί πολλάκις στην επιστημονική φαντασία, σε σειρές, ταινίες, βιβλία και videogames. Πολύ συχνά, η τεχνητή νοημοσύνη εμφανίζεται ως ο εχθρός, η απειλή- κάποιες άλλες όμως, φαίνεται σαν αχτίδα αισιοδοξίας, μία υπενθύμιση του τι σημαίνει η έννοια του ανθρώπου.

Με αφορμή το Extant, με πρωταγωνίστρια τη Χάλι Μπέρι και σε σκηνοθεσία Στήβεν Σπίλμπεργκ, που προβάλλεται κάθε Τετάρτη στις 23:00 στο OTE CINEMA 4HD, και το μικρό ρομπότ- αγόρι Ίθαν, που εξερευνά την ίδια του την ύπαρξη, αξίζει να εξετάσει κανείς κάποιες από τις εμβληματικότερες φυσιογνωμίες ρομπότ/ τεχνητών νοημοσυνών που έχουν περάσει από την οθόνη, προερχόμενες από κάθε κατηγορία. Για παράδειγμα, ο χαρακτηριστικός «Εξολοθρευτής» με τη μορφή του Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ σημάδεψε τη μεγάλη οθόνη ως ο ψυχρός ρομποτικός εφιαλτικός εκτελεστής από ένα μέλλον όπου έχουν κυριαρχήσει ο μηχανές (υπό την ηγεσία του υπερυπολογιστή Skynet) - και εξελίχθηκε μετά την πρώτη ταινία σε φύλακα-άγγελο/ σωματοφύλακα, χαρίζοντας στο κοινό ένα από τα ρομπότ-σύμβολα της Επιστημονικής Φαντασίας: Φονιάς αλλά και ήρωας, καταστροφέας, αλλά και προστάτης.

Από την άλλη, ο HAL παρέμεινε «απειλητικός», ως ένας από τους πρώτους υπολογιστές- επαναστάτες που εμφανίστηκαν επί της οθόνης, αλλά και της λογοτεχνίας ΕΦ, στο «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος» - αυτό όμως δεν ίσχυε εν τέλει για τον Joshua, τον υπερυπολογιστής- βασικός ανταγωνιστής του «War Games» που κρατά την τύχη της ανθρωπότητας στα χέρια του, έχοντας την επιλογή να ξεκινήσει ή όχι έναν πυρηνικό πόλεμο (το τελικό του συμπέρασμα για το νόημα του «παιχνιδιού» είναι θρυλικό).

Οι Μηχανές του «Matrix» πάλι, είτε με τη μορφή του «Πράκτορα Σμιθ» είτε των τρομακτικών Sentinels, δεν χαρίζονται και αποτελούν μια από τις τρομακτικότερες ενσαρκώσεις της εχθρικής Τεχνητής Νοημοσύνης που έχουν εμφανιστεί επί της οθόνης.

Τα δεδομένα αλλάζουν όμως για τον πλωτάρχη Data, του Star Trek: Next Generation, πολύ συχνά χρησιμοποιείται ως «όχημα» για μαθήματα ηθικής και ανθρωπιάς, αλλά και φιλοσοφικά ερωτήματα, σε μια από τις κορυφαίες σειρές επιστημονικής φαντασίας στην ιστορία.Η Σαμάνθα του «Her» πάλι, με τη φωνή της Σκάρλετ Γιόχανσον, κινείται σε άλλα επίπεδα, με τάσεις αποπλάνησης, σε μια «σχολή» στην οποία συναντά κανείς και τη γοητευτική Κέιτι Λοτζ, που στο «The Machine» παίζει την «Εύα» μιας νέας εποχής, σε ένα πραγματικό low budget διαμάντι επιστημονικής φαντασίας- από τις καλύτερες ταινίες που έχουν βγει πάνω στο θέμα τα τελευταία χρόνια. Παρεμφερές είναι και το πλαίσιο στο οποίο κινείται η Ava (Αλίσια Βίκαντερ) του «Ex Machina».

Από την άλλη, τα ρομπότ του «Automata» με τον Αντόνιο Μπαντέρας είναι σαφώς πιο «σεμνά»: Μιλούν ελάχιστα, και το πώς απέκτησαν συνείδηση είναι άγνωστο, αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως, όπως κάθε ζωντανός οργανισμός, θέλουν να ζήσουν.

Ακριβώς όπως και ο Ίθαν του «Extant», ο πρώτος των «Humanichs». Ένα παιδί- ρομπότ, που μεγαλώνει με κανονικούς γονείς, με στόχο να διαμορφωθεί/ μεγαλώσει διανοητικά όπως θα μεγάλωνε ένας άνθρωπος. Ο μικρός Ίθαν είναι αναμφίβολα ένας από τους σημαντικότερους πρωταγωνιστές του «Extant». Απειλή για την ανθρωπότητα, σωτήρας της απέναντι σε μια εξωγήινη απειλή, ή απλά ένα παιδί;

Η λίστα έχει και άλλα τέτοια «παιδιά»: Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο μικρός πρωταγωνιστής του «Α.Ι: Artificial Intelligence» (Χάλει Τζόελ Όσμεντ) που, με σύντροφο τον Τζουντ Λο, πραγματοποιεί ένα φιλοσοφικά φορτισμένο και συνάμα συγκινητικό ταξίδι στον παράξενο κόσμο των ανθρώπων. Ένα ταξίδι παρόμοιο με αυτό του Ρόμπιν Γουΐλιαμς σε έναν από τους καλύτερους ρόλους του στο «Bicentennial Man», αυτό τουν «Άντριου Μάρτιν»: Η ιστορία του ρομπότ που έγινε ο μακροβιότερος άνθρωπος του κόσμου. Επίσης, ο Gerty (με τη φωνή του Κέβιν Σπέισι) του «Μoon» και τα ρομπότ/ τεχνητές νοημοσύνες του «Interstellar» αναλαμβάνουν επίσης τον ρόλο των πιστών συντρόφων, που συμπαραστέκονται στους ανθρώπους με τους οποίους η μοίρα τα έχει δέσει μέχρι τέλους- αντίθετα, αλλά και παρόμοια με τους τρομερούς Cylons του «Battlestar Galactica», τους μηχανικούς εχθρούς/ καταστροφείς, αλλά ταυτόχρονα παιδιά και συνοδοιπόρους της ανθρωπότητας.

Και φυσικά δεν γίνεται να παραλειφθούν οι πραγματικοί πρωταγωνιστές του «Person of Interest»: Η «Μηχανή» και ο «Σαμαρείτης», με ή χωρίς τους ηθικούς φραγμούς τους- πραγματικές υπερ-νοημοσύνες, πέρα από κάθε όριο ανθρώπινης αντίληψης, και με διαφορετικούς σκοπούς.

Η λίστα είναι τεράστια, και σε αυτήν μπορεί να συμπεριλάβει κανείς και πολλά άλλα μέλη, από τον συμπαθέστατο «Wall-E» μέχρι τους φοβερούς και τρομερούς «Transformers», τα ρομπότ του «I, Robot», τα «ζωντανά» προγράμματα του «Tron/Tron Legacy», τον R2/D2 και τον C3PO του «StarWars», τους (όχι ακριβώς μηχανικούς, είναι η αλήθεια) Replicants του «Blade Runner» και τα ανδροειδή του «Alien», τον απειλητικό Gunslinger του «Westworld» και πολλά πολλά άλλα, χωρίς να πάμε καν προς βιβλία και videogames. Φίλοι, εχθροί, σύντροφοι, υπηρέτες, συνεργάτες, σύμβουλοι, ακόμα και εραστές: Οι τεχνητές νοημοσύνες και τα ρομπότ θεωρούνται ικανά να καλύψουν όλες αυτές τις απαιτήσεις, με την φαντασία να τους προσδίδει τις περισσότερες φορές ανθρώπινα χαρακτηριστικά- κάτι το οποίο, αν το καλοσκεφτεί κανείς, ίσως να είναι το ίδιο «αυθαίρετο» με το να θεωρήσει κανείς ότι μια εξωγήινη νοημοσύνη θα έχει επίσης ανθρώπινες τάσεις όσον αφορά στον τρόπο σκέψης της. Ακόμα και ένα σύστημα το οποίο έχει φτιαχτεί βάσει των ανθρώπινων λογικών, από ένα σημείο και μετά είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι θα ξεφύγει, με τον τρόπο σκέψης του να κινείται πιθανότατα σε τελείως διαφορετικά μονοπάτια. Κάποια από αυτά, θα μπορεί να οδηγούν στην καταστροφή μας. Κάποια άλλα όμως, ίσως να οδηγούν στη σωτηρία της Ανθρωπότητας- όπως ακριβώς τα παιδιά μιας οικογένειας διασφαλίζουν τη συνέχιση του ανθρωπίνου είδους στο μέλλον.

Το Extant προβάλλεται κάθε Τετάρτη στις 23:00 στο OTE CINEMA 4HD.

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.