Έτσι μοιάζει το τέλος της δημοκρατίας στην Ευρώπη

Πίσω από το ερώτημα εάν μεσούσης της οικονομικής κρίσης οι Ευρωπαίοι ηγέτες και η ελληνική κυβέρνηση θα καταφέρουν να συμφωνήσουν, κρύβεται ένα ακόμα βασικότερο: Υπάρχει στην Ευρώπη χώρος για τη δημοκρατία;

Τον Ιανουάριο οι Έλληνες ψηφοφόροι εξέλεξαν μία κυβέρνηση με ένα πρόγραμμα κατά της λιτότητας, ένα πρόγραμμα που ισχυριζόταν ότι περαιτέρω περικοπές δε θα ήταν απλά απάνθρωπες για ένα λαό που ήδη αντιμετώπιζε ανεργία της τάξης του 25 τοις εκατό, αλλά και οικονομικά επιβλαβείς. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ξόδεψαν έκτοτε πέντε μήνες κάνοντας ό,τι μπορούν ώστε να εκπαραθυρώσουν αυτή την ελληνική κυβέρνηση από την εξουσία.

Το σύγχρονο ευρωπαϊκό πείραμα δημοκρατίας ξεκίνησε με πολλά βήματα εμπρός και πίσω αλλά τα τελευταία χρόνια φαινόταν να εγκαθίσταται στέρεα. Μοιάζει να ήταν οφθαλμαπάτη.

Greek Depression vs Great Depression pic.twitter.com/zyWts1lpcn

— ian bremmer (@ianbremmer) July 2, 2015

Εάν η τρόικα όσων επιβάλουν τις οικονομικές πολιτικές καταφέρει να εκδιώξει την ελληνική κυβέρνηση, θα στείλει ένα σαφές μήνυμα στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες: έχετε το δικαίωμα να κάνετε εκλογές, αλλά η κυβέρνηση που θα εκλέγετε θα κάνει ό,τι της πούμε εμείς.

Αναγκάζοντας την Ελλάδα είτε να αποδεχτεί τους όρους τους είτε να εγκαταλείψει το ευρώ, οι ηγέτες των πλούσιων χωρών της ευρωζώνης θέλουν να εμποδίσουν τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες να εγκαταλείψουν την πολιτική της λιτότητας, εκτιμούν οι αναλυτές. Βάσει αυτής της ερμηνείας, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποσκοπούν στο να δημιουργήσουν μιια πολιτική κρίση η οποία θα απομακρύνει την αριστερή ελληνική κυβέρνηση από την εξουσία, κάνοντας έτσι γνωστό από την Ισπανία ως την Ιρλανδία ότι η αντίσταση είναι μάταιη.

Η επιθυμία της Ευρώπης για κυβερνητική αλλαγή στην Ελλάδα έχει γίνει ιδιαίτερα εμφανής τις τελευταίες ημέρες. Ο πρόεδρος του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς δήλωσε στη γερμανική εφημερίδα Handelsblatt ότι η εμπιστοσύνη του στην ελληνική κυβέρνηση έχει φτάσει στο ναδίρ και ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να παραιτηθεί εάν ο λαός ψηφίσει "ναι" στο δημοψήφισμα της Κυριακής για το αν θα δεχτεί ή όχι τη συμφωνία διάσωσης που πρότειναν οι δανειστές. Ο Σουλτς εξέφρασε την άποψη ότι οι δανειστές θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν τις τελικές λεπτομέρειες μιας συμφωνίας με μία μεταβατική, μη εκλεγμένη κυβέρνηση τεχνοκρατών στην Ελλάδα, στην ενδιάμεση περίοδο μέχρι τις νέες εκλογές.

Ανώνυμος έμπειρος Γερμανός συντηρητικός πολιτικός προχώρησε ένα βήμα παραπέρα δηλώνοντας ότι πολλοί Γερμανοί βουλευτές δε θα συγκατέθεταν σε μία νέα συμφωνία διάσωσης έως ότου η παρούσα αριστερή-λαϊκιστική κυβέρνηση εγκαταλείψει την εξουσία. Μεταξύ των μελών της συντηρητικής Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης, "θα υπήρχαν πολλοί συνάδελφοι που θα ψήφιζαν 'όχι' εάν τη ζητούσαν ο [Έλληνας υπουργός οικονομικών] Βαρουφάκης και ο [Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης] Τσίπρας. Σίγουρα. Επειδή απλά δεν υπάρχει πια εμπιστοσύνη. Λένε, δε θα δώσω τα χρήματα των φορολογουμένων στην Ελλάδα χωρίς έναν αξιόπιστο συνομιλητή" δήλωσε την Τετάρτη στους Times του Λονδίνου.

Αποκαλώντας τους Τσίπρα και Βαρουφάκη "κομμουνιστές", ο βουλευτής είπε ότι αντί για τον ΣΥΡΙΖΑ, "χρειαζόμαστε έναν αξιόπιστο συνομιλητή που να θέλει να εκτελέσει το έργο." Παρόλο που η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ έχει αφήσει την πόρτα των περαιτέρω διαπραγματεύσεων ανοιχτή, ανεξαρτήτως του ποια ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται στην εξουσία, χρειάζεται τις ψήφους των συντηρητικών συναδέλφων της προκειμένου να επιτύχει μία συμφωνία διάσωσης στο γερμανικό κοινοβούλιο -- ένας στόχος που σε καμία περίπτωση δε θα ήταν εύκολος.

Ο Σουλτς και ο ανώνυμος Γερμανός βουλευτής ισχυρίζονται ότι έφτασαν σε αυτά τα συμπεράσματα μόνον αφότου έχασαν την εμπιστοσύνη τους στον ΣΥΡΙΖΑ. Πολλοί αναλυτές ωστόσο ισχυρίζονται, με ενδείξεις που ισχυροποιούν τους ισχυρισμούς τους, ότι αυτές οι τελευταίες δηλώσεις φανερώνουν απλά αυτό που αποτέλεσε εξ αρχής τη στρατηγική των δανειστών: να αναγκάσουν τη δημοκρατικά εκλεγμένη ελληνική κυβέρνηση να αποδεχτεί τους όρους τους, ή να βρουν μία άλλη που θα το έκανε. Το διέπραξαν ασκώντας συνεχή οικονομική και πολιτική πίεση στην κυβέρνηση της Ελλάδας μέσω διαπραγματεύσεων, αλλάζοντας τις ισορροπίες εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ και υπέρ άλλης μιας συμφωνίας διάσωσης βασισμένης στη λιτότητα.

Το Grexit είναι απειλή, όχι επιλογή.

Κατ'αρχάς, η ίδια η απειλή του "Grexit", άλλως της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, υπάρχει απλά και μόνο επειδή έτσι θέλουν οι δανειστές. Δεν υπάρχει κάποιος ευρωπαϊκός κανόνας που να επιτάσσει ότι μία χώρα που χρεοκοπεί δε δικαιούται να χρησιμοποιεί το κοινό νόμισμα. Απεναντίας, ο πιο πιθανός δρόμος προς ένα Grexit θα ήταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία παρέχει στις ελληνικές τράπεζες ρευστότητα μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ELA), να κινήσει τις διαδικασίες εξόδου μέσω της διακοπής του δανεισμού προς τις ελληνικές τράπεζες. Αυτό θα εξανάγκαζε την Ελλάδα να επιβάλει περιορισμούς κεφαλαίων ώστε να αποτρέψει τη χρεοκοπία των τραπεζών και να εκδόσει ένα νέο νόμισμα άγνωστης αξίας - είτε έναντι του ευρώ είτε παράλληλα με αυτό - με σκοπό να επαναφέρει τη ρευστότητα στην οικονομία της χώρας.

Ωστόσο, όπως οι σε μεγάλο βαθμό ασαφείς συνθήκες αποβολής μίας χώρας, η ΕΚΤ δεν έχει ξεκάθαρες οδηγίες ώστε να καταστήσει διαθέσιμο τον επείγοντα δανεισμό. Σε μία μελέτη του Νοεμβρίου του 2014 που παραγγέλθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Καρλ Γουέλαν, οικονομολόγος στο University College του Δουβλίνου και πρών οικονομολόγος της Κεντρικής Τράπεζας της Ιρλανδίας, προειδοποίησε ότι "οι κανόνες παροχής πίστωσης μέσω του ELA" δεν είναι "καθόλου σαφείς" και "μοιάζουν να είναι εξ ολοκλήρου κατά παραγγελία."

Ο Γουέλαν και άλλοι οικονομολόγοι, όπως ο πρώην ανώτερος διευθυντής του ΔΝΤ Πήτερ Ντόιλ και ο Μαρκ Βάισμπροτ, συνδιευθύνων του Κέντρου Οικονομικών και Πολιτικών Ερευνών, υποστηρίζουν ότι αυτό έχει επιτρέψει στην ΕΚΤ να διακόπτει και να επανεκκινεί τον δανεισμό με τρόπο που να προωθεί τις πολιτικές που προτιμά. Για παράδειγμα, υποπτεύονται ότι η απόφαση που πήρε η ΕΚΤ το Φεβρουάριο -- λίγο αφότου ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε την εξουσία - να σταματήσει να επιτρέπει στην Ελλάδα να χρησιμοποιεί το δημόσιο χρέος της, το οποίο είχε ενταχθεί στην κατηγορία junk (σκουπίδι), ως εγγύηση για δάνεια, αυξάνοντας έτσι το κόστος δανεισμού. Έχουμε δει τα πολιτικά κριτήρια της ΕΚΤ σε δράση την προηγούμενη εβδομάδα, όταν η ΕΚΤ διέκοψε τη μεταφορά πόρων του ELA μέχρι το δημοψήφισμα της πέμπτης Ιουλίου και οι ελληνικές αρχές έκλεισαν τις τράπεζες και περιόρισαν τις ημερήσιες αναλήψεις.

Ως αποτέλεσμα, οι οικονομολόγοι αυτοί περιγράφουν ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο η ΕΚΤ, με το να προειδοποιεί διαρκώς για μια ελληνική χρεοκοπία και ένα Grexit, τις καθιστά αυτοεκπληρούμενες προφητείες με σκοπό να αυξήσει την πίεση προς την ελληνική κυβέρνηση. Οι προειδοποιήσεις της ΕΚΤ για Grexit προκαλούν πανικό και αποσύρσεις καταθέσεων, αναγκάζοντας τις ελληνικές τράπεζες να στηρίζονται στον ELA για ρευστότητα. Τότε, η ΕΚΤ κάνει σαφή την πρόθεσή της να διακόψει τη ρευστότητα σε μία κρίσιμη στιγμή, κάτι που φανερώνει την πρόθεσή της να επιτρέψει στην Ελλάδα να ξεμείνει από χρήματα, εντείνοντας τη νευρικότητα των καταθετών και μεγαλώνοντας την εξάρτηση της χώρας στα δάνεια του ELA.

Κάνοντας έτσι πιστευτό το φόβο για Grexit, η ΕΚΤ μπορεί να διαλέξει μεταξύ του να συνεχίσει μέχρι τέλους ή να τον χρησιμοποιήσει ως μαστίγιο για να εξαναγκάσει την Ελλάδα σε νέες παραχωρήσεις. Η Ντανιέλα Γκάμπορ, ειδικός στην παγκόσμια οικονομία στη Σχολή Επιχειρήσεων του University of the West of England με έδρα το Μπρίστολ, υποστηρίζει ότι αυτή η τακτική δεν ήταν ποτέ τόσο ξεκάθαρη όσο την προηγούμενη εβδομάδα όταν η ΕΚΤ πάγωσε τον ELA και ανάγκασε την Ελλάδα να επιβάλει περιορισμούς στην κίνηση των κεφαλαίων έως ότου ξαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις με τους δανειστές.

Η Γκάμπορ πιστεύει ότι το πάγωμα έγινε εν καιρώ ώστε να τρομοκρατήσει τους Έλληνες πολίτες για να ψηφίσουν "ναι" στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου επί της τελευταίας προσφοράς διάσωσης εκ μέρους των δανειστών.

"Είναι η στρατηγική να αναγκάσουν την κυβέρνηση να οργανώσει το δημοψήφισμα εν μέσω περιορισμών στις κινήσεις κεφαλαίων", δήλωσε η Γκάμπορ. "Βασικό κομμάτι αυτής της τρατηγικής είναι να δοκιμάσουν οποιονδήποτε τρόπο για να αναμειχθούν στις πολιτικές διεργασίες και να δημιουργήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο πανικό και φόβο ανάμεσα στους Έλληνες ώστε να ψηφίσουν 'ναι'."

"Βάζει την ελληνική κυβέρνηση σε πολύ δύσκολη θέση", εξηγεί η Γκάμπορ. "Ξέρουν ότι αυτό καθιστά την πολιτική νομιμοποίηση πολύ πιο πολύπλοκη."

Το παραπάνω γράφημα αποτυπώνει τη σύγκριση μεταξύ των προβλέψεων των δανειστών για τις επιπτώσεις που θα είχαν οι μεταρρυθμιστικές τους πολιτικές στο ελληνικό ΑΕΠ το 2010 και το 2012, και της πραγματικής επίδοσης της ελληνικής οικονομίας.

Εντάξει αλλά τουλάχιστον οι Έλληνες πολίτες θα έχουν την ευκαιρία να ψηφίσουν επί της πρότασης των δανειστών, σωστά;

Όχι ακριβώς. Οι δανειστές της Ελλάδας αρνούνται να επιτρέψουν στην ελληνική κυβέρνηση να διαμορφώσει το ερώτημα που θα κατατεθεί προς ψήφιση στο δημοψήφισμα. Η ελληνική κυβέρνηση παρουσιάζει το δημοψήφισμα ως ψήφο επί της πλέον πρόσφατης πρότασης των δανειστών για διάσωση με αντάλλαγμα λιτότητα. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έχει δηλώσει ότι αρνητική ψήφος στο δημοψήφισμα, δε θα δηλώσει επιθυμία εξόδου από τη νομισματική ένωση αλλά θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική ισχύ της Ελλάδας. Αλλά κορυφαίοι ηγέτες της ευρωζώνης όπως ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο Ολλανδός υπουργός οικονομικών και πρόεδρος του Eurogroup, και ο Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιμένουν ότι τυχόν αρνητική ψήφος θα θέσει την ελληνική συμμετοχή στην ευρωζώνη σε κίνδυνο. Εφόσον τα κράτη της ευρωζώνης μέσω της ΕΚΤ ελέγχουν τη θέση της Ελλάδας στη νομισματική ένωση, αυτό αποτελεί μία ελάχιστα συγκεκαλυμμένη απειλή.

Αυτό σημαίνει ότι οι Έλληνες ψηφοφόροι που θα προσέλθουν στις κάλπες την Κυριακή, δεν πρέπει να συνυπολογίσουν μόνο τα πλεονεκτήματα της τελικής πρότασης των Ευρωπαίων δανειστών, αλλά και να μαντέψουν πώς η ευρωζώνη θα ερμηνεύσει τις ψήφους τους. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Έλληνες αντιτίθενται στη λιτότητα και υποστηρίζουν το ΣΥΡΙΖΑ αλλά επίσης στηρίζουν μια συμφωνία που θα τους κρατήσει στο ευρώ. Εάν όμως οι Έλληνες πιστέψουν ότι καλούνται να διαλέξουν μεταξύ του ευρώ με τους όρους των δανειστών και της εξόδου από το ευρώ, ίσως τείνουν στο να διαλέξουν το πρώτο.

Με τι θα έμοιαζε μία συμφωνία που σέβεται την ελληνική δημοκρατία;

Μία συμφωνία που σέβεται τη δημοκρατία στην Ελλάδα θα επέτρεπε στην κυβέρνηση υπό τον ΣΥΡΙΖΑ να εκπληρώσει, έστω τμηματικά, τις εξαγγελίες επί των οποίων εξελέγη: να θέσει τέλος στις πολιτικές λιτότητας που βλάπτουν οικονομικά την Ελλάδα, διατηρώντας παράλληλα τη θέση της στην ευρωζώνη. Πρακτικά αυτό σημαίνει μείωση του πρωτογενούς ελληνικού πλεονάσματος του προϋπολογισμού προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο στην Ελλάδα την δυνατότητα να αποκαταστήσει την οικονομική δραστηριότητα που απώλεσε στα πέντε χρόνια της λιτότητας. Η ελληνική οικονομία έχει συρρικνωθεί περισσότερο από το έν τέταρτο από το 2008. Οικονομολόγοι όλων των ιδεολογικών τάσεων συμφωνούν ότι αυτή η συρρίκνωση μπορεί να αποδοθεί σε ένα συνδυασμό δραματικών περικοπών στα έξοδα και αυξήσεων των φόρων, που η Ελλάδα πραγματοποίησε ως προϋποθέσεις για τους πόρους της διάσωσης. Για να μπορεί όμως η Ελλάδα να έχει χαμηλότερους χρηματοοικονομικούς στόχους και να παραμείνει σε μία σταθερή τροχιά χρέους, πρέπει πρώτα να λάβει σημαντική ελάφρυνση χρέους εκ μέρους των δανειστών της.

Αυτό παραδέχθηκε ο ίδιος ο βασικός οικονομολόγος του ΔΝΤ. Και αναμφίβολα η Ελλάδα δε θα μπορέσει ποτέ να αποπληρώσει όλο της το χρέος (το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ισούται με 177 τοις εκατό του ΑΕΠ της). Πράγματι, αρχεία που υπεκλάπηκαν από την NSA και δημοσιεύθηκαν από το Wikileaks την Τετάρτη φανερώνουν ότι η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ ομολόγησε τον Οκτώβριο του 2011 ότι η διάσωση επιβάρυνε την Ελλάδα με μη βιώσιμα μεγέθη χρέους.

Πηγή: tradingeconomics.com

Oι δανειστές όμως της Ελλάδας ουδέποτε δεσμεύθηκαν να ελαφρύνουν το χρέος της Ελλάδας, ως μέρος των διαπραγματεύσεων για το ξεκλείδωμα της τελευταίας δόσης των πακέτων βοήθειας που η Ελλάδα χρειάζεται για να πραγματοποιήσει τις επικείμενες αποπληρωμές του χρέους της. Μετά την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος από τον Τσίπρα το Σάββατο, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ, έκανε μια προσφορά της τελευταίας στιγμής, που μετέθετε τη συζήτηση για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους για το φθινόπωρο, μετά την εφαρμογή εκ μέρους της Ελλάδας άλλου ενός γύρου μεταρρυθμίσεων λιτότητας. Η Ελλάδα όμως έχει τους λόγους της για να αμφισβητεί τις υποσχέσεις των δανειστών ότι θα ασχοληθούν με το θέμα της ελάφρυνσης του χρέους. Το 2012 υποσχέθηκαν να συζητήσουν την ελάφρυνση του χρέους εάν η Ελλάδα εφάρμοζε τις μεταρρυθμίσεις που ζητούσαν, κάτι που δεν έκαναν όταν η Ελλάδα έπραξε όσα της είπαν.

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.