«Citizen Queer»: Το ΛΟΑΤΚΙ+ αφιέρωμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Ντοκιμαντέρ που υμνούν την ομορφιά της απελευθερωτικής πράξης του αυτοπροσδιορισμού και σφράγισαν το παγκόσμιο queer σινεμά πρωταγωνιστούν στο μεγάλο αφιέρωμα του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (7-17/3/2024) με τίτλο «Citizen Queer».

Ιστορίες της διπλανής πόρτας, αλλά και πολύτιμες ιστορικές καταγραφές για τις απαρχές και την εξέλιξη του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος, ιστορίες προσωπικές και οικουμενικές, με πρωταγωνιστές τους ανθρώπους γύρω μας, τα αγαπημένα μας πρόσωπα, εμάς τους ίδιους, εξερευνούν ό,τι μάς ορίζει και μας περιβάλλει, και μας υπενθυμίζουν ότι ολοκληρωμένοι

Το Φεστιβάλ προτείνει ταινίες που αντανακλούν τη ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της: τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, την περιπέτεια του έρωτα, τις προκλήσεις της καθημερινότητας, τα καίρια ζητήματα ταυτότητας, τις γενναίες διεκδικήσεις, τις ελπιδοφόρες μεταμορφώσεις που έχουν συντελεστεί στην κοινωνία, τις αναγκαίες αλλαγές που θα γίνουν πραγματικότητα στο μέλλον.

Ειδικοί σύμβουλοι στο μεγάλο αφιέρωμα του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ είναι η Maria Cyber (Ελλάδα), μια από τις πρώτες λεσβίες ακτιβίστριες στην ελληνική ΛΟΑΤΚΙ+ σκηνή, ιδρύτρια και για χρόνια διευθύντρια του εμβληματικού φεστιβάλ Outview Festival, ο Ρίκο Τζόνσον-Σινκλέρ (Hνωμένο Βασίλειο), ιδρυτής του διάσημου queer φεστιβάλ CineQ και ειδικός συμπερίληψης σε φεστιβάλ όπως του Βερολίνου και των Καννών, και το Σιμόν(ε) φαν Σάαρλοος (Ολλανδία), συγγραφέα, curator και εικαστικό.

Περισσότερες από 25 ταινίες θα προβληθούν στο πλαίσιο του αφιερώματος. Μετά το τέλος κάθε προβολής αγαπημένοι καλλιτέχνες, ακτιβιστές και σημαντικές προσωπικότητες του κινηματογράφου και του πολιτισμού, πανεπιστημιακοί και επιστήμονες θα συζητούν με το κοινό. Τα ονόματά τους θα ανακοινωθούν σύντομα.

Χαρακτηριστική του αφιερώματος είναι η ταινία The Homosexual Century (Race D’Ep, 1979) των Λιονέλ Σουκάζ και Γκι Οκενγκέμ, μία από τις πιο ριζοσπαστικές και ευρηματικές απεικονίσεις της queer ταυτότητας. Η ταινία ανατρέχει μέσα από τέσσερα ευδιάκριτα κεφάλαια στις απαρχές και στις ρίζες της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και των διεκδικήσεών της, φτάνοντας μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, με σκοπό να φέρει στο φως όσα παραλείφθηκαν από τα επίσημα κιτάπια της Ιστορίας.

Η εμβληματική Μπέττυ (1979) του Δημήτρη Σταύρακα αφηγείται το 24ωρο της Μπέττυς Βακαλίδου. Με αναμνήσεις από την προηγούμενη ζωή της, αλλά και εικόνες από την τωρινή, καθώς η μέρα βαδίζει προς το τέλος της, το παρελθόν και το παρόν τέμνονται. Σε αμφότερα, όμως, ένα είναι το αίσθημα που κυριαρχεί: η αναπόφευκτη μοναξιά του προσώπου.

Το The Celluloid Closet (1996) των Ρομπ Επστάιν και Τζέφρι Φρίντμαν, μία από τις πιο λεπτομερείς, αναλυτικές και διασκεδαστικές καταγραφές της απεικόνισης των gay και transgender χαρακτήρων στο Χόλιγουντ, δείχνει πώς γνωστοί σεναριογράφοι και σκηνοθέτες της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας έκρυβαν τα μηνύματά τους ακόμα και μέσα σε διάσημες, mainstream ταινίες.

Το πρωτοποριακό Gendernauts (1999) της Μόνικα Τρόιτ, μία από τις πρώτες ταινίες που διερεύνησαν το θέμα της φυλομετάβασης με συγκλονιστικές μαρτυρίες τρανς, μας προσκαλεί σε ένα αντισυμβατικό ταξίδι αναθεώρησης της έννοιας της σεξουαλικής ταυτότητας, όπου η αυτο-υπονόμευση λειτουργεί ως το πιο αποτελεσματικό γιατρικό απέναντι στην ηθικολογία, την πολιτική ορθότητα και τη δογματική στράτευση.

To Queer Japan (2019) του Γκρέιαμ Κόλμπεϊνς, ένα πολύχρωμο και συναρπαστικό κολάζ από περισσότερες από εκατό συνεντεύξεις, μας συστήνει καλλιτέχνες, ακαδημαϊκούς και ακτιβιστές της ιαπωνικής ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, οι οποίοι περιγράφουν τη μετάβαση της ιαπωνικής κοινωνίας από τη σιωπή στην ορατότητα.

Πιο επίκαιρο από ποτέ, το ντοκιμαντέρ Οι γάμοι της Τήλου (2022) του Παναγιώτη Ευαγγελίδη, που επικεντρώνεται στους πρώτους γκέι και λεσβιακούς γάμους που τελέστηκαν στην Ελλάδα, το 2008, στην Τήλο, θα προβληθεί με όρους καθολικής προσβασιμότητας, με την υποστήριξη της Alpha Bank, χορηγού προσβασιμότητας του Φεστιβάλ.

Επιπλέον, ο ΑΚατάλογος του Φεστιβάλ θα συμπληρώσει το αφιέρωμα, φιλοξενώντας κείμενα που εξερευνούν τις θεματικές, συνιστώσες και καταβολές του queer ντοκιμαντέρ. Τα κείμενα για τον ΑΚατάλογο υπογράφουν: Πολ Πρεθιάδο, Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Λήδα Γαλανού, Δημήτρης Παπανικολάου, ΝΙΟΝΙΑ φιλμς, Σήφης Βαρδάκης, Γιώργος Κρασσακόπουλος, Σιμόν(ε) φαν Σάαρλος, Ορέστης Ανδρεαδάκης.

Το Φεστιβάλ πραγματοποιεί αφιέρωμα στο θαρραλέο και πρωτοποριακό σινεμά του Παναγιώτη Ευαγγελίδη, που θέτει την ορατότητα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας σε πρώτο πλάνο, συνδυάζοντας το προσωπικό στοιχείο με την κοινωνική πραγματικότητα και την αναγκαιότητα της αλλαγής. Εκτός από το αφιέρωμα στις ταινίες του, θα απονείμει Χρυσό Αλέξανδρο στον σκηνοθέτη, σεναριογράφο, συγγραφέα και μεταφραστή για τη συνολική του προσφορά στον κινηματογράφο και στον πολιτισμό.

«Για μένα; Χρυσός Αλέξανδρος; Τι να πω, αισθάνομαι λίγο περίεργα, δεν είμαι συνηθισμένος σε τέτοιες διακρίσεις “συνολικής προσφοράς” και μάλιστα χρυσές. Σας ευχαριστώ πολύ», σημειώνει ο δημιουργός.

Ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης γεννήθηκε στην Αθήνα όπου ζει και εργάζεται. Ανάμεσα σε άλλα είναι σκηνοθέτης του κινηματογράφου, σεναριογράφος, συγγραφέας, μεταφραστής λογοτεχνίας και ταξιδιώτης, για να αναφέρουμε αυτά που λέγονται.

Έχει εκδώσει τέσσερα μυθιστορήματα (Το χέρι κάτω απ′ το ρούχο, Κωνσταντίνος, Τα γυρίσματα του κεραυνού, Άρρωστος σε ταξίδι). Μεταφράζει κυρίως από τα ιαπωνικά και τα ισπανικά (Η εφεύρεση του Μορέλ του Αντόλφο Κασάρες, Ο παράμεσος της Γιόκο Ογκάουα, Η Μαρκησία ντε Σαντ του Γιούκιο Μισίμα κ.ά).

Κατά καιρούς δίνει διαλέξεις για την ιαπωνική τέχνη, ποίηση και κουλτούρα. Έχει, επίσης, γράψει σενάρια για τον ελληνικό κινηματογράφο, έχοντας συνεργαστεί με τον σκηνοθέτη Πάνο Κούτρα στα σενάρια των ταινιών Αληθινή Ζωή, Στρέλλα και Ξενία. Γυρίζει κατά κύριο λόγο ντοκιμαντέρ παρατήρησης, ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα. Πορτρέτα ανθρώπων, ταινίες που συνήθως διαδραματίζονται σε δωμάτια πίσω από κλειστές πόρτες, με ανθρώπους όμως που ανοίγουν την ψυχή τους.

Στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα προβληθούν επτά ντοκιμαντέρ του Παναγιώτη Ευαγγελίδη -μαζί με τους Γάμους της Τήλου.

Στο ντοκιμαντέρ Σίλβια Ρόμπυν (2024), αντιλαμβανόμαστε πως υπάρχει αρχή, αλλά όχι μέση και τέλος στις διαρκείς μεταμορφώσεις, ανακαλύψεις, αυτοπροσδιορισμούς και επανεφευρέσεις του εαυτού στην πορεία της ανάδυσης και της κατασκευής του τι είμαστε, ποιο είναι το φύλο μας, πώς μπορούμε να επικοινωνήσουμε με το έξω και τους άλλους. Το σώμα και οι επιθυμίες μας μπορούν να χωρέσουν σε λέξεις, και ποιες είναι αυτές κάθε φορά; Για τη Σύλβια το μεγαλύτερο πράγμα θα ήταν να μπορεί να μιλάει και να υπάρχει κάποιος να την ακούει. Τα φώτα μιας μοναχικής παράστασης αναβοσβήνουν και φωτίζουν τα σκοτάδια.

Το Πορτρέτο του συλλέκτη σε ώριμη ηλικία (2023) μάς συστήνει τον συλλέκτη Δημήτρη Πυρομάλλη. Στα τέσσερά του χρόνια, η Μαρία Κάλλας τον πήρε και τον χόρεψε στην αγκαλιά της. Στα είκοσί του, και αφού εκείνη είχε πια «φύγει», άρχισε να την ανακαλύπτει και να εκστασιάζεται. Δεν πήγε ποτέ του διακοπές, κάθε δραχμή και ευρώ ήταν για να αγοράζει ηχογραφήσεις, βιβλία, φωτογραφίες, αφίσες, προγράμματα εκείνης, μιας και τα λεφτά δεν περίσσευαν. Παράλληλα με τη ζωή του, με τις διπλές δουλειές για να τα βγάλει πέρα, με τις ατυχίες, τις ερωτικές απογοητεύσεις, τους ζηλόφθονους φίλους, το ατύχημα που του στοίχισε δέκα εγχειρήσεις και μια αναπηρία, η συλλογή μεγάλωνε. Στοιχειωμένος από τις δύο γυναίκες της ζωής του, την πρόωρα χαμένη μητέρα του και την Ντίβα, διαρκή αναφορά και δόξα του, μεγάλωσε και ολοκληρώθηκε κι αυτός μαζί με την συλλογή του. Τώρα είναι ήρεμος και με πολλές χαρές και μνήμες από τη ζωή του και ονειρεύεται ένα απογευματάκι να του χτυπήσει την πόρτα η μάνα του και να πιουν ένα καφέ μαζί. Θα τα θυσίαζε όλα για αυτό ακόμα και τη συλλογή του…

Στο Ίρβινγκ Παρκ (2019) παρακολουθούμε την ιστορία τεσσάρων γκέι ανδρών μεταξύ 60 και 70 ετών, που ζουν ως Κύριοι και Σκλάβοι στο σημερινό Σικάγο. Τέσσερις εποχές του χρόνου στη ζωή μιας, χωρίς δεσμούς αίματος αλλά από ελεύθερη επιλογή, οικογένειας, βασισμένης στο συμβόλαιο της συναίνεσης στην απώλεια της προσωπικής ελευθερίας προς χάριν της επιθυμίας του άλλου. Το ντοκιμαντέρ κέρδισε το βραβείο Mermaid στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Το Λάμπουν στο σκοτάδι (2012) είναι ένα συγκινητικό πορτρέτο της ζωής δύο μεσήλικων γκέι φίλων και πρώην εραστών, του Τζιμ και του Μάικλ, οι οποίοι απένταροι και οροθετικοί με πολλά προβλήματα υγείας, ξαναβρίσκονται ύστερα από είκοσι χρόνια και αποφασίζουν να ενώσουν τις ζωές τους. Φτάνουν στη Νέα Ορλεάνη αμέσως μετά τον τυφώνα Κατρίνα και προσπαθούν να επιβιώσουν φτιάχνοντας και πουλώντας κουκλάκια που φωσφορίζουν στο σκοτάδι. Κουβαλάνε και οι δύο ένα παρελθόν που τους πονάει και μαζί τους βοηθάει να συνεχίζουν, ζώντας μέρα με τη μέρα, κομήτες που λάμπουν για μερικές στιγμές καθώς πέφτουν απ’ το στερέωμα. Η ταινία γυρίστηκε τον Ιούνιο του 2010 στη Νέα Ορλεάνη. Το ντοκιμαντέρ απέσπασε βραβείο της επιτροπής FIPRESCI για ελληνική ταινία στο 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Το ντοκιμαντέρ Η ζωή και ο θάνατος του Σέλσο Τζούνιορ (2012) αναρωτιέται τι είναι πιο σημαντικό; Οι μπότες ή ο άντρας που τις φοράει; Σε μια αποθήκη στη Βραζιλία, ένα ζευγάρι δερμάτινες μπότες τραβάει το βλέμμα του μικρού Σέλσο. Νιώθει δέος. Μια σφραγίδα μπαίνει στο μυαλό του για πάντα. Σήμερα είναι καλλιτέχνης που ζει στην Ελβετία. Η ζωή, οι σκέψεις, η τέχνη και οι πολλοί θάνατοι ενός φετιχιστή.

Στο ντοκιμαντέρ Τσιπ και Όβι (2006), ο Τσιπ και ο Όβι γνωρίστηκαν σε ένα ορφανοτροφείο κοντά στην πόλη Κλουζ-Ναπόκα της Ρουμανίας όταν ήταν έφηβοι. Ο Όβι γεννήθηκε με αναπηρία στα χέρια, ενώ ο Τσιπ έχει ένα κατεστραμμένο πόδι από πολιομυελίτιδα. Εδώ και ενάμιση χρόνο είναι ζευγάρι και προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα αντιμετωπίζοντας φτώχεια, κοινωνικές διακρίσεις και κουβαλώντας όνειρα και τους δικούς τους δαίμονες.

Το Φεστιβάλ, μέσα από το μεγάλο αφιέρωμα του 26ου ΦΝΘ, αλλά και ποικίλες άλλες δράσεις και ενέργειες, υποστηρίζει το EuroPride 2024, το οποίο θα διεξαχθεί στη Θεσσαλονίκη από τις 21 έως τις 29 Ιουνίου 2024. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Τζούλιαν Μουρ με Τίλντα Σουίντον στην πρώτη αγγλόφωνη μεγάλου μήκους ταινία του Αλμοδόβαρ

Νέες ταινίες: Τα Παιδιά του Χειμώνα, Ferrari με Άνταμ Ντράιβερ, Τι Συνέβη Μετά με Μεγκ Ράιαν