Μια συνάντηση - παρακαταθήκη του Κύρκου με τον Χατζιδάκι προ 29 ετών

Του Σταύρου Παπαντωνίου, εφημερίδα Παραπολιτικά

φωτό: Βαγγέλης Ρασσιάς

Είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι, η παρακαταθήκη του μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ. Ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης άφησε πίσω του μια βαριά κληρονομιά, «κτήμα ες αεί», που όσο περνούν τα χρόνια η αξία της γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Καλλιτέχνης με κεντροδεξιές απόψεις, μακριά όμως από δογματισμούς, έγινε σύμβολο για το ελεύθερο πνεύμα του, που ποτέ δεν μπήκε σε στεγανά. Ξετυλίγοντας το κουβάρι της ζωής του, τα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» σταματούν σε μία συνέντευξη-σταθμό, φέρνοντας παράλληλα

Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ. Μέσα της δεκαετίας του 1980. Σε έναν δρόμο στη Νεάπολη Εξαρχείων θα γινόταν μία ιστορική συνάντηση, από αυτές που μνημονεύονται για χρόνια και η αξία τους Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ. Μέσα της δεκαετίας του 1980. Σε έναν δρόμο στη Νεάπολη Εξαρχείων θα γινόταν μία ιστορική συνάντηση, από αυτές που μνημονεύονται για χρόνια και η αξία τους όσο ο χρόνος κυλά γίνεται όλο και πιο δυνατή, έντονη, συμβολική. Δύο ογκόλιθοι, που ανήκουν σε διαφορετικά πολιτικά στρατόπεδα, ο Λεωνίδας Κύρκος, πρόεδρος του ΚΚΕ Εσωτερικού, και ο Μάνος Χατζιδάκις, θα βρίσκονταν στο σπίτι του πρώτου. Ο Μάνος τότε μόλις έχει αναλάβει τη διεύθυνση του περιοδικού «Το Τέταρτο», που πρωτοκυκλοφορεί τον Μάιο του 1985. Επιδιώκει να ξεκινήσει με συνέντευξη του Λεωνίδα Κύρκου, θέλοντας να στείλει ένα μήνυμα με έντονη σημειολογία. Εκείνος δέχεται και πράγματι στο πρώτο τεύχος υπάρχει η καταγραφή της συνομιλίας τους σε εκείνο το ταπεινό σπίτι του ιστορικού ηγέτη της Αριστεράς. Σήμερα, με την απόσταση του χρόνου που μας χωρίζει, μπορεί κάποιος να αντιληφθεί στο σύνολό του το ανάστημα των ανδρών που συνομίλησαν τότε. Κουβέντες αυθεντικές, αλλά κυρίως επίκαιρες, διαχρονικές, νομίζεις ότι ειπώθηκαν πριν από μία εβδομάδα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι και οι δύο άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους, κάνοντας ένα ιδιαίτερα «εκκωφαντικό» πέρασμα από αυτή τη ζωή.

«ΤΟΝ ΕΧΩ ΑΝΑΓΚΗ». O Kύρκος είναι αφοπλιστικός. Με την απλότητα που τον χαρακτήριζε, ξεκινάει μία συζήτηση που εξελίσσεται σε εκ βαθέων εξομολόγηση.

«Λοιπόν, εμείς λέμε ότι η δημοκρατία με τη σύγχρονή της έννοια σημαίνει μια ευρύτερη συναίνεση των προοδευτικών κομμάτων, αλλά και των κοινωνικών οργανώσεων. Να ακούω τον Μάνο Χατζιδάκι. Διότι ο Μάνος Χατζιδάκις μπορεί θεωρητικά να ψηφίζει - δεν μ’ ενδιαφέρει τι ψηφίζει ο Μάνος Χατζιδάκις,- αλλά τη γνώμη του εγώ την έχω ανάγκη», λέει στον ίδιο τον Μάνο, που τον παρακολουθεί προσεκτικά. Οι αποκλειστικές φωτογραφίες που δημοσιεύονται για πρώτη φορά σήμερα στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», 29 χρόνια μετά τη συνέντευξη, είναι τραβηγμένες από τον νεαρό τότε φωτογράφο Βαγγέλη Ρασσιά. «Μεταξύ τους υπήρχε χημεία», λέει ο ίδιος γυρνώντας τον χρόνο πίσω. Αυτό ήταν εμφανές και αποτυπώθηκε. Μπορεί πολιτικά να διαφωνούσαν, κάτι που ήταν γνωστό σε όλο τον κόσμο, αλλά τους ένωνε μία κοινή πολιτισμική κουλτούρα, δείχνοντας τον δρόμο για το τι θα σημαίνει στην πράξη «εθνική συμφιλίωση».

Ο Μάνος με το γνωστό, ήπιο ύφος του συνεχίζει τον διάλογο. Σε μία συγκέντρωση του ΚΚΕ Εσωτερικού στην Πλατεία Ομονοίας ο Λεωνίδας Κύρκος έχει σιγοσφυρίξει Μπετόβεν, μια μουσική που δεν θεωρείται λαϊκή. «Μπορείς να μου πεις ποια είναι η σχέση των μελών του ΚΚΕ Εσωτερικού με την “Ενάτη” και γενικώς με τη μουσική του Μπετόβεν; Γιατί π.χ. στο ΚΚΕ Εσωτερικού ταιριάζει ο Μπετόβεν κι όχι ο ερωτικός Μότσαρτ;», ρωτάει ο Μάνος. «Είναι και λίγο προσωπικό το θέμα. Πάντως, να σου πω, έχεις δίκιο. Μας αρέσει και από ιδιοσυγκρασία αυτό το ηφαίστειο, αυτή η επαναστατική ρώμη που υπάρχει στη μουσική του Μπετόβεν. Η οποία έχει όμως κι όλα τ’ άλλα στοιχεία», αποφαίνεται ο Λεωνίδας Κύρκος σε μια απάντηση που έμεινε στην Ιστορία.

Η ΝΕΟΛΑΙΑ. Η συζήτηση δεν θα μπορούσε να μην έχει ως θέμα τη νεολαία. Ο τρόπος που προσεγγίζει το θέμα ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης εντυπωσιάζει. «Θαύμασα την ευαισθησία της νεολαίας σας και μ’ όλο που δεν είχα τοποθετηθεί πολιτικά κοντά σας, το δήλωσα και δημοσίως: “Να μία νεολαία που σέβεσαι τον εαυτό σου απευθυνόμενος σ’ αυτήν”. Αλλά έχετε δει τις υπόλοιπες νεολαίες, με τις οποίες αναγκαστικά η δική σας θα δώσει μάχη; Είναι μεγάλο πανηγύρι. Εχουν όλη τη θρασύτητα του νεοφώτιστου και του υπανάπτυκτου. Παρ’ όλο που δεν είμαι αυτή τη στιγμή αντιδεξιός -από μια αστική θέση δίνω τις μάχες μου-, δεν μπορώ να μην επισημάνω τη χρεωκοπία της αστικής νεολαίας... Εκείνο που λείπει είναι ό,τι αποκαλεί ο Ελύτης “ποιητική νοημοσύνη”. Στην περίπτωσή μας, θα ‘λεγα αντίστοιχα “πολιτική νοημοσύνη” με την ευρύτερη έννοια. Τέτοια νοημοσύνη δεν έχει ποτέ καλλιεργηθεί μέχρι τώρα...». Ο Κύρκος σχολιάζει: «Σε ποια νεολαία αναφέρεσαι; Δες τις κομματικές νεολαίες και τη βαθμιαία τους συρρίκνωση. Αλλά δες και τον πελώριο χώρο της νεολαίας η οποία δεν είναι κομματικά δεσμευμένη. Αντιδρά με τον δικό της τρόπο, προσπαθώντας ν’ ανοίξει τον δρόμο της προς τα εμπρός».

«Εμείς… είμαστε επαναστάτες»

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης ο Μ. Χατζιδάκις και ο Λ. Κύρκος φαίνεται πως βρίσκουν κοινό τόπο, σε μια εποχή που οι πολιτικές αντιθέσεις είναι σε έξαρση. Μπορούν να βρουν αυτά που τους ενώνουν και να αμβλύνουν αυτά που τους χωρίζουν. Η φράση του Λεωνίδα Κύρκου είναι χαρακτηριστική: «Λοιπόν, Μάνο μου, εμείς είμαστε από τη στόφα του επαναστάτη. Εσύ επαναστάτης στην Τέχνη, εμείς κοινωνικοί επαναστάτες. Η πρώτη μας ρίζα είναι η εμπιστοσύνη σ’ αυτό τον λαό». Από την ιστορική συζήτηση δεν λείπουν και τα πολιτικά σχόλια και τα πειράγματα, σε μια κουβέντα που κρατά σχεδόν δύο ώρες. Προς το τέλος, ο Κύρκος αναφέρεται στο ΠΑΣΟΚ, σε μια εποχή που το Κίνημα ήταν κραταιό, κάνοντας λόγο για εξαπάτηση του λαού: «Το ΠΑΣΟΚ έχει μια πελώρια ευθύνη: είπε πολύ σωστά πράγματα, έπραξε ανάποδα και, κυρίως, δεν έδωσε τη δυνατότητα σ’ αυτόν τον λαό να μετέχει στη δημιουργία. Δεν το ήθελε». Ο Μάνος στην απέναντι καρέκλα γνέφει καταφατικά. Η συνέντευξη έχει ολοκληρωθεί…