Η ιστορία μας γίνεται ερείπια

Της Πέννυς Κουλιζάκου, εφημερίδα "Παραπολιτικά"

Ο Κωστής Παλαμάς, η Μαρία Κάλλας, ο Κωνσταντίνος Κανάρης και ο Ανδρέας Καρκαβίτσας έκαναν την Ελλάδα διάσημη, «πλούσια» και ελεύθερη. Τέσσερις άνθρωποι που έζησαν σε διαφορετικές εποχές και άφησαν τη δική τους ιστορία. Τους γνωρίσαμε μέσα από το έργο τους και μέσα από όλα όσα έκαναν για την πατρίδα τους. Oμως, η Ελλάδα

που τόσο αγάπησαν αποφάσισε να τους ξεπληρώσει σχεδόν… κατεδαφίζοντας τα σπίτια όπου γεννήθηκαν, έζησαν, ερωτεύτηκαν, δημιούργησαν και πέθαναν.
Ευθύνη, ως συνήθως, δεν έχει κανείς. Η Πολιτεία και οι δήμοι νίπτουν τας χείρας τους, ενώ οι ιδιοκτήτες των κτιρίων δεν μπορούν να δαπανήσουν χρήματα. «Εμείς δεν έχουμε καμία ευθύνη. Ψάξτε αλλού!», φώναζαν οι υπάλληλοι πίσω από τις «βαριές και ερμητικά κλειστές» πόρτες των δήμων. Το αποτέλεσμα, όμως, παραμένει το ίδιο. Κάποια ιστορικά σπίτια ερημώνουν και καταρρέουν, χωρίς να ξέρει κανείς πως σε αυτά έζησαν μερικές από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της Ελλάδας.

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
Εγκαταλελειμμένο διατηρητέο

Στην οδό Περιάνδρου 5, στην Πλάκα, κάτω από τη σκιά της Ακρόπολης, βρίσκεται το σπίτι όπου ο εθνικός μας ποιητής, Κωστής Παλαμάς, έζησε πολλά χρόνια και πέθανε, βαριά άρρωστος, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.

Σήμερα το σπίτι αυτό θα μπορούσε να είναι μουσειακός χώρος. Αντ’ αυτού, το ΥΠ.ΠΟ. το χαρακτήρισε διατηρητέο μνημείο, με την εικόνα όμως που αντικρίζει κανείς να μην παραπέμπει σε τίποτα τέτοιο. Η μοναδική παρέμβαση της Πολιτείας, 71 χρόνια μετά τον θάνατο του εθνικού μας ποιητή, ήταν μονάχα μία επιγραφή: «Στο σπίτι αυτό πέθανε ο εθνικός μας ποιητής, Κωστής Παλαμάς, στις 27 Φεβρουαρίου 1943». Προφανώς κάπως έτσι βγήκε και η… υποχρέωση.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ
Το γκρέμισαν οικιστές

Η μνήμη των Ελλήνων πολλές φορές μοιάζει «κοντή». Ξεχνούν τους ανθρώπους που θυσιάστηκαν για τις επόμενες γενιές ή που έκαναν περήφανη τη χώρα τους διεθνώς και σαν αντάλλαγμα φροντίζουν να θάψουν καλά καθετί που τους θυμίζει. Στην περίπτωση του Ανδρέα Καρκαβίτσα τα πράγματα είναι ακόμη πιο αποκαρδιωτικά. Το παραλιακό, κρυμμένο μέσα στον γεμάτο πικροδάφνες περίγυρο σπίτι του Ελληνα πεζογράφου αποτελεί πλέον παρελθόν. Πριν από τρία χρόνια κατεδαφίστηκε με εντολή του Συλλόγου Οικιστών.

Μάλιστα, μετά από κύμα αντιδράσεων των πολιτών ανακοινώθηκε πως η κατεδάφιση ήταν μονόδρομος, αφού αποτελούσε εστία μόλυνσης. Απορίας άξιο, βέβαια, είναι το γεγονός ότι ένας Σύλλογος είχε τη δικαιοδοσία να κατεδαφίσει ένα ολόκληρο «κεφάλαιο» της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, κάτι που τόνισαν πολλές ακόμη Ενώσεις και Σύλλογοι λίγες μέρες μετά, χωρίς όμως να πάρουν καμία απάντηση. Το παραλιακό σπίτι χτίστηκε από τον επίσης γνωστό συγγραφέα και αδελφό του Ανδρέα Καρκαβίτσα, Κώστα. Δυστυχώς, η ιστορία της Ελλάδας είναι τόσο μεγάλη και οι Ελληνες μάλλον πολύ μικροί, αφού δεν μπορούν να τη διαχειριστούν και να την αξιοποιήσουν. Ετσι, αρκούνται στο να δίνουν ονόματα σε δρόμους, σχεδόν σαν να κάνουν χάρες, «θάβοντας» λίγο-λίγο όλα όσα αξίζουν να θυμόμαστε.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ
Εμεινε μια αναμνηστική πλάκα

Στην Ερέτρια, στην οδό Εύδηµου Κρατεµένους 17, άλλο ένα σπίτι καταρρέει. Το ακίνητο που αποτελούσε στολίδι για την εποχή του χτίστηκε το 1847 από τον Κωνσταντίνο Κανάρη, ο οποίος έζησε εκεί έως το 1864, όπου και έγινε πρωθυπουργός της Ελλάδας.

Δύο τετράγωνα από το λιμάνι, η οικία Κωνσταντίνου Κανάρη είναι πλήρως εγκαταλελειμμένη, ενώ το μοναδικό στοιχείο που μαρτυρά την αξία της είναι μια αναμνηστική πλάκα που έβαλε η Κοινότητα Ερέτριας το 1977. Η ελληνική Πολιτεία άφησε στη φθορά του χρόνου το σπίτι του μπουρλοτιέρη ήρωα και, εκτός από το να το χαρακτηρίσει διατηρητέο, λόγω της ιστορικής και πολιτιστικής αξίας του, δεν έγινε καμία άλλη ενέργεια. Ετσι, το σπίτι ενός ανθρώπου που συνέβαλε τα μέγιστα στην Επανάσταση του 1821, αλλά και στην απελευθέρωση της Ελλάδας από τον οθωμανικό ζυγό, «σβήνει» με το πέρασμα του χρόνου.

ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ
Ασύμφορο πλέον για το ΝΑΤ

Στην οδό Πατησίων 61 και Σκαραμαγκά βρίσκεται το σπίτι της Μαρίας Κάλλας, της Ελληνίδας σοπράνο που με τη φωνή της μάγεψε και κατέκτησε ολόκληρο τον κόσμο. Εκεί η υψίφωνος έζησε για μία δεκαετία στα εφηβικά της χρόνια, μαζί με τη μητέρα και την αδελφή της. Το νεοκλασικό κτίριο του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη, που στην εποχή του ήταν ένα στολίδι, σήμερα -ιδιοκτησίας του ΝΑΤ- δεν διατηρεί πολλές ελπίδες για να λάμψει ξανά, αφού η ανακαίνιση και η επισκευή του θεωρούνται από το Ταμείο ασύμφορες και πολυδάπανες. Επί κυβερνήσεως Κώστα Καραμανλή, ο Δήμος Αθηναίων και το υπουργείο Πολιτισμού, με εκπρόσωπο τον τότε υφυπουργό Γιάννη Ανδριανό, ασχολήθηκαν με το πρωτοπόρο για την εποχή του νεοκλασικό οίκημα και με την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Ολα αυτά τα χρόνια, όμως, καμία απολύτως ενέργεια δεν έχει γίνει για την επισκευή του.

Αντίστοιχη είναι η κατάσταση και στο πατρικό σπίτι της σοπράνο, στο Νεοχώρι Μεσσηνίας. Μπορεί ο δρόμος του χωριού της θρυλικής Μαρίας Καλογεροπούλου να έχει πάρει το όνομά της, όμως το σπίτι του πατέρα της, Γιώργου Καλογερόπουλου, προκαλεί την απόλυτη θλίψη. Για την ακρίβεια πλέον δεν είναι σπίτι, αφού το μόνο που έχει απομείνει είναι ερείπια και μισογκρεμισμένοι τοίχοι.