H "παρέα του Παρισιού" στην εξουσία

Του Σταύρου Παπαντωνίου, εφημερίδα "Παραπολιτικά"

Μια παρέα που τη δεκαετία του 1960 έδινε τα ραντεβού της σε κάποια από τα πολλά καφέ του Παρισιού, τότε που στη γαλλική πρωτεύουσα αναπτυσσόταν ένα ιδιαίτερο φιλοσοφικό ρεύμα, με κύριο εκφραστή τον Μισέλ Φουκό, έμελλε να πρωταγωνιστήσει στην πολιτική ζωή του τόπου για πολλές δεκαετίες και με διαφορετικές κυβερνήσεις.
Δεν εξηγείται αλλιώς το γεγονός πως ένας από εκείνη την παρέα στην «Πόλη του Φωτός» είναι ο νέος υπουργός Παιδείας,

ο Αριστείδης Μπαλτάς, ο οποίος σπούδαζε στην ίδια πόλη με τους Γιάγκο Ανδρεάδη, Γιώργο Βέλτσο και τον επικεφαλής του ψηφοδελτίου του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστα Τσουκαλά. Ολοι φοιτητές τότε και κοντά στην ηλικία, απολάμβαναν αυτό που δεν υπήρχε στην Ελλάδα: τα νέα ρεύματα που αναπτύσσονταν, τη διαφορετική σκέψη και τις ατελείωτες ώρες φιλοσοφίας, σε μια πόλη όπου ήταν διάχυτη η ατμόσφαιρα της αντίδρασης που οδήγησε στον Μάη του ’68. Οι τέσσερις νεαροί που βρέθηκαν για διαφορετικές σπουδές στη γαλλική πρωτεύουσα επηρεάστηκαν άμεσα από όλη αυτή την κουλτούρα, που επέδρασε στη ζωή τους, ακόμα και όταν, επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ανέβηκαν στα ανώτερα και ανώτατα στρώματα της εξουσίας.
Ο νέος υπουργός Παιδείας, ο 72χρονος σήμερα Αριστείδης Μπαλτάς, ήρθε με εμφατικό τρόπο στην επικαιρότητα για τις απόψεις του περί «αριστείας». Ο υπουργός είπε, μεταξύ άλλων, σε διευκρινιστικές δηλώσεις του, μετά τον σάλο που προκλήθηκε για τον χαρακτηρισμό «ρετσινιά», πως «η αριστεία είναι νόμιμη και χρήσιμη, αλλά όταν γίνεται σφραγίδα που μπαίνει στη ζωή ενός παιδιού, το ακολουθεί σε όλη του τη ζωή κατά άδικο τρόπο», ενώ πρόσθεσε πως «δεν είμαστε κατά των εξετάσεων γενικά, αλλά ξέρουμε ότι είναι ένα τεράστιο φορτίο και δεν θέλουμε τα παιδιά να έχουν αυτό το άγχος».
Οι ρίζες των συγκεκριμένων απόψεων βρίσκονται στα καφέ του Παρισιού και στις ατελείωτες ζυμώσεις εν μέσω των φιλοσοφικών ρευμάτων της εποχής. Τότε ο Κερκυραίος Αρ. Μπαλτάς είχε πάει στην «Πόλη του Φωτός» για μεταπτυχιακό και διδακτορικό στη Θεωρητική Φυσική, στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Στην ίδια πόλη συναντήθηκαν οι δρόμοι του με τον Γιάγκο Ανδρεάδη, που μετά τις σπουδές του στην Ιστορία και την Αρχαιολογία, είχε πάει εκεί για ειδίκευση στη Θρησκειολογία και τη Μυθολογία. Μαζί και οι δύο μετέπειτα φίλοι του Κώστα Σημίτη, ο επικεφαλής σήμερα του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστας Τσουκαλάς, και ο καθηγητής στο Πάντειο Γιώργος Βέλτσος. Ο πρώτος ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές Φιλοσοφίας του Δικαίου και Κοινωνιολογίας στα Πανεπιστήμια Heidelberg, Μονάχου, Παρισιού και Yale. Ο δεύτερος πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει νομικά και κοινωνιολογία.
Παρά τις διαφορετικές ειδικότητες, η παρέα αυτή των νεαρών, παράλληλα με την ξεγνοιασιά της νιότης, «ζυμώθηκε» από τις ίδιες ανησυχίες και τα κοινά ιδεολογικά ρεύματα που τους επηρέασαν, με επίκεντρο τον Μισέλ Φουκό, που σφράγισε τη σκέψη τους για το υπόλοιπο της ζωής τους. Ο φιλόσοφος του 20ού αιώνα, για όσους δεν γνωρίζουν, πίστευε πως ο άνθρωπος δεν είναι το αυτονόητο επίκεντρο και αντικείμενο της επιστήμης, αλλά μια σχετικά πρόσφατη επινόηση, προορισμένη να εξαφανιστεί στο προσεχές μέλλον. Ισως πίσω από αυτή την αντίληψη εντοπίσουμε και τις απόψεις του νέου υπουργού περί αριστείας. Οι θεωρίες πάντως του Γάλλου φιλοσόφου, πολλές φορές αιρετικές, είχαν έντονες επιδράσεις από τον Νίτσε και επίκεντρο τους ανθρώπους με πνευματική αναπηρία.

Από τον εκσυγχρονισμό στη μεγάλη αγκαλιά του ΣΥΡΙΖΑ

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, η «παρέα» του Παρισιού έδειξε αμέσως τις δυνατότητές της και τις βάσεις που απέκτησε από τις σπουδές στη γαλλική πρωτεύουσα. Ο Γιάγκος Ανδρεάδης έγινε καθηγητής στο Πάντειο, δίδαξε στη Σχολή του Εθνικού, ενώ έγινε εκπρόσωπος του Ελληνικού Κέντρου Θεάτρου στην UNESCO. Τελευταία ήταν μόνιμος αρθρογράφος στην εφημερίδα «Αυγή», από όπου στήριζε τις προσπάθειες του Αλέξη Τσίπρα για να ανέβει στην εξουσία. Το 2011 ήταν ανάμεσα σε εκείνους που ανέβηκαν στην Ακρόπολη την 28η Οκτωβρίου και σήκωσαν πανό που έγραφε: «Οχι το Σαράντα - Οχι πάλι τώρα - Εξω η Κατοχή από τη χώρα».

Ο υπουργός Παιδείας, Αριστείδης Μπαλτάς, έγινε και αυτός καθηγητής πανεπιστημίου και δίδασκε «Επιστήμες και Φιλοσοφία στον 20ό αιώνα», ενώ έγινε και πρόεδρος του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς».

Ακαδημαϊκή καριέρα ακολούθησε και ο Γιώργος Βέλτσος, ο οποίος πήρε έδρα στο Πάντειο και δίδασκε Θεωρία της Επικοινωνίας, ενώ συνεργάστηκε για πολλά χρόνια με την εφημερίδα «Τα Νέα». Παράλληλα, ανέπτυξε στενή φιλία με τον μετέπειτα πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη. Προεκλογικά στήριξε τον Αλέξη Τσίπρα, καθώς στη διαμάχη για το αν ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ είναι άθεος ή όχι τον είχε χαρακτηρίσει «ο από μηχανής θεός».

Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τον επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστα Τσουκαλά, ο οποίος επίσης αναρριχήθηκε πολύ γρήγορα στην καθηγητική κλίμακα. Το 1974 ανακηρύχθηκε διδάκτορας Γραμμάτων και Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Παρισίων. Απασχολήθηκε ως ερευνητής και στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών το 1968. Κατά τα έτη 1968-1985 ήταν καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Παρισίων και από το 1985 και έκτοτε είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Προνομιακός συνομιλητής και αυτός του Κώστα Σημίτη, εθεωρείτο από πολλούς ως ένας από τους εξ απορρήτων του πρώην πρωθυπουργού και από τους πιο φανατικούς θεωρητικούς του «εκσυγχρονισμού». Οσοι γνωρίζουν καλά τα παρασκήνια της μεταπολίτευσης και τον χώρο του πολιτισμού λένε πως "οι άνθρωποι αυτής της πάστας αποτελούν διαχρονικά την ελίτ του χώρου αυτού"