Το μνημόνιο απέτυχε. Ζήτω, λοιπόν, το μνημόνιο

Η ελληνική οικονομία συνεχίζει να βρίσκεται στα γόνατα, αλλά η κυβέρνηση επιμένει στο «success story» και το νέο αφήγημα που καλλιεργεί είναι ότι έρχεται χαλάρωση των σκληρών πολιτικών μετά από διαπραγμάτευση με τους δανειστές, καθώς και νέα ελάφρυνση του χρέους η οποία θα αλλάξει ριζικά το σκηνικό. Η εικόνα μάλιστα φαίνεται ότι θα συμπληρωθεί και από μια εικονική απόσυρση της τρόικας στο παρασκήνιο - εικονική γιατί η αυστηρή εποπτεία της ελληνικής

Ασφαλώς η διαπραγμάτευση για το χρέος είναι εξαιρετικά σημαντική και θα ήταν πρόωρο να προδικάσουμε το αποτέλεσμα, υπάρχουν ωστόσο αρκετές ενδείξεις ότι σε κάθε περίπτωση ο βασικός κορμός των πολιτικών που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια δεν θα αλλάξει.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι δανειστές υπογραμμίζουν με κάθε ευκαιρία ότι η δημοσιονομική πίεσηθα πρέπει να συνεχιστεί, με στόχο το κράτος να συγκεντρώνει περισσότερα έσοδα από τα έξοδα, χωρίς να υπολογίζονται οι πληρωμές τόκων για το χρέος - να επιτυγχάνει δηλαδή το λεγόμενο πρωτογενές πλεόνασμα.

Στην τελευταία έκθεση αξιολόγησης, μάλιστα, το ΔΝΤ υπογραμμίζει ότι είναι απαραίτητο να υλοποιηθεί ο στόχος για πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 4% του ΑΕΠ ετησίως στο διάστημα 2015-2020. Πρόκειται για στόχο τον οποίο όλοι οι σοβαροί οικονομολόγοι θεωρούν ανέφικτο. Ελάχιστες χώρες έχουν πετύχει ανάλογα αποτελέσματα στο παρελθόν, αλλά και όσες το κατάφεραν διέθεταν οικονομίες με τελείως διαφορετική δομή, όπως πολύ ισχυρή εξαγωγική βάση (Βέλγιο) ή σημαντικές πλουτοπαραγωγικές πηγές (Νορβηγία).

Εάν ο στόχος για πρωτογενή πλεονάσματα διατηρηθεί, η φορολογική πίεση θα πρέπει να συνεχιστεί, όπως και οι περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και το αποτέλεσμα θα είναι το διαθέσιμο εισόδημα -που έχει ήδη υποχωρήσει τα τελευταία χρόνια- και η δημόσια κατανάλωση να παραμείνουν καθηλωμένα παρατείνοντας την οικονομική ασφυξία και τον παγετό στην αγορά.
Με βάση το σχέδιο που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια, υποτίθεται ότι η μείωση των εισοδημάτων θα αύξανε την ανταγωνιστικότητα και θα οδηγούσε τόσο σε αύξηση των εξαγωγών όσο και σε προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό, φέρνοντας οικονομική ανάπτυξη, εισόδημα και απασχόληση.

Αποδείχθηκε, βέβαια, ότι το σχέδιο αυτό ήταν ένα μεγάλο παραμύθι, αφού τα εισοδήματα μειώθηκαν κατακόρυφα, αλλά οι εξαγωγές δεν ανταποκρίθηκαν και μετά βίας έχουν επανέλθει στο επίπεδο που ήταν το 2008. Οσο για τις ξένες επενδύσεις, αυτές παραμένουν άφαντες και τα μόνα κεφάλαια που εισήλθαν στην Ελλάδα ήταν κερδοσκοπικές τοποθετήσεις σε «χαρτιά» (μετοχές και ομόλογα), χρήματα δηλαδή που σήμερα μπαίνουν και αύριο βγαίνουν και όχι χρηματοδότηση παραγωγικών δραστηριοτήτων στην πραγματική οικονομία.

Με άλλα λόγια, ενώ οι φωστήρες που σχεδίασαν την πολιτική του μνημονίου υποστήριζαν ότι με την εσωτερική υποτίμηση θα ερχόταν η εξωτερική ζήτηση να υποκαταστήσει την εσωτερική και να στηρίξει την οικονομία, τίποτα τέτοιο δεν συνέβη.

Αντί όμως το αρνητικό αποτέλεσμα να αποτελέσει έναυσμα για προβληματισμό και αλλαγή πολιτικής, οι δανειστές συνεχίζουν στην ίδια κατεύθυνση.

Είναι ενδιαφέρον, μάλιστα, ότι ενώ μεμονωμένοι οικονομολόγοι του ΔΝΤ με κάποιες αναλύσεις και εκθέσεις επισημαίνουν την αποτυχία πτυχών του προγράμματος, η βασική κατεύθυνση του οργανισμού δεν αλλάζει. Εμμονή στην ίδια πολιτική υπάρχει και από την πλευρά της Ευρώπης, η οποία δεν έχει παραδεχτεί το παραμικρό λάθος.

Μπορεί δηλαδή οι πολιτικές του μνημονίου να μην έφεραν αποτέλεσμα, αλλά θα συνεχιστούν. Και όχι μόνο αυτό, αλλά η κυβέρνηση θα διαφημίζει και την έξοδο από το μνημόνιο.

Με τα δεδομένα αυτά, όμως, δεν δημιουργούνται προϋποθέσεις για να ξεκολλήσει η ελληνική οικονομία και να εισέλθει σε έναν ενάρετο κύκλο ανάπτυξης. Εάν η δημοσιονομική πίεση και η καθήλωση των εισοδημάτων συνεχιστούν χωρίς να τονωθεί η εσωτερική ζήτηση, η ελληνική οικονομία θα σέρνεται. Ισως σταματήσει να πέφτει, αλλά δεν θα ανέβει. Και η ελάφρυνση του χρέους δεν θα είναι αρκετή για να αλλάξει την εικόνα, ιδιαίτερα εάν τελικά περιοριστεί σε διευθετήσεις (επιμήκυνση, μείωση επιτοκίων) οι οποίες θα υλοποιούνται σταδιακά και υπό την προϋπόθεση ότι θα τηρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις από την ελληνική πλευρά.