Σε τι συνίσταται η πραγματική ισχύς του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος;*

Υπάρχει ένα ερώτημα απλό άρα απαιτεί δύσκολη απάντηση : γιατί διογκώνεται συνεχώς το χρηματοπιστωτικό σύστημα στη Δύση , παράλληλα διασώζεται συνεχώς εις βάρος των κρατικών δαπανών και επιπλέον παρόλες τις διορθωτικές θεσμικές παρεμβάσεις στο λειτουργικό του πλαίσιο, συνεχίζει ακάθεκτο στο δρόμο της διόγκωσης** και της αυτονόμησής του από τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας;
Οι απαντήσεις που έχουν δοθεί , κυρίως εστιάζουν στις οικονομικές επεξηγήσεις και στη σύμφυση του χρηματοπιστωτικού τομέα με την πολιτική εξουσία με στόχο την εκμετάλλευση της κοινωνίας. Οι απαντήσεις αυτού του είδους

ενώ μπορούν να γίνουν εν μέρει δεκτές για την επεξήγηση ορισμένων γεγονότων δεν μπορούν να δώσουν πειστική απάντηση για τον τρόπο που οι κυβερνήσεις της Δύσης βρίσκονται σχεδόν εξαναγκασμένες να συντηρούν το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα με τη συγκεκριμένη μορφή με την οποία εμφανίζεται σήμερα. Οι κυβερνήσεις ,οι οποίες εκλέγονται, δεν φαίνεται λογικό να πράττουν με τόσο εμφανή και μονόπλευρο τρόπο υπέρ του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η δική μας η απάντηση είναι συνοπτικά η ακόλουθη:

Αυτό που καλείται χρηματιστηριοποίηση και διόγκωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος δεν είναι τίποτε άλλο παρά η έκφραση μιας συνειδητής οικονομικής πολιτικής των συμφερόντων εκείνων των κοινωνικών και οικονομικών ελίτ που συναθροίζονται προκαλώντας και ακολουθώντας συγχρόνως τις παρατηρούμενες διακριτές εξελίξεις του ύστερου καπιταλισμού της δύσης. Οι μετασχηματισμοί που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία τριάντα χρόνια εκφράζουν τη δύναμη με την οποία οι χρηματοπιστωτικοί θεσμοί δίνουν τις εντολές. Η πραγματική ανατροπή της μεταπολεμικής μορφής ρύθμισης , οφείλεται κατά βάση σε πολιτικούς και κοινωνικούς λόγους , δηλαδή στη συντριπτική ήττα των δυνάμεων της εργασίας όπως αυτές εκφράστηκαν και την πανηγυρική νίκη των αντιπάλων δυνάμεων ηγετική θέση μεταξύ των οποίων κατέχει το χρηματοπιστωτικό και χρηματιστικό κεφάλαιο. Σε αυτή την ήττα συνέβαλαν αποφασιστικά όλες οι αλλαγές που συντελέστηκαν στην παραγωγική βάση του συστήματος αλλά και στις πολιτιστικές συμπεριφορές της κοινωνίας .
Όπως όλες οι αλλαγές οφείλονται πρωτίστως σε κοινωνικές και οικονομικές διεργασίες, έτσι και εδώ δεν μπορούμε να τις αναζητήσουμε αλλού. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα την εποχή που επικρατούσε ο βιομηχανικός καπιταλισμός (πρώτο και δεύτερο κύμα ανάπτυξης***) αντιμετωπιζόταν σαν ένας ταπεινός υπηρέτης της παραγωγής. Το βασικό του καθήκον ήταν η χρηματοδότηση της παραγωγικής διαδικασίας μέσω της μεσολάβησης μεταξύ πλεονασματικών και ελλειμματικών μονάδων. Είχε την τάση να δρα αυτόνομα και να δημιουργεί κερδοσκοπικές υπερβολές στα τελευταία στάδια της επέκτασης του οικονομικού κύκλου. Κατά κανόνα, τα επεισόδια αυτά είχαν σύντομη διάρκεια και δεν επέφεραν μακροχρόνιες επιπτώσεις στη δομή και στη λειτουργία της οικονομίας. Αυτό όμως που συνέβη τα τελευταία χρόνια είναι η άνοδος ενός σχετικά ανεξάρτητου χρηματοπιστωτικού τομέα, ο οποίος επιχειρεί, και φαίνεται να το καταφέρνει, να επιβάλει τη δική του λογική στο σύνολο της οικονομίας. Η δύναμη του χρηματοπιστωτικού συστήματος προέρχεται από τη θέση του ως βασική συνιστώσα στη διαδικασία αναπαραγωγής των σχέσεων εξουσίας του πλανητικού συστήματος όπως αυτό έχει διαμορφωθεί στη σημερινή εποχή. Αποτελεί, δηλαδή, τον βασικό πυλώνα πάνω στον οποίο στηρίζεται η αναπαραγωγή της οικονομικής αλλά κυρίως της πολιτικής εξουσίας του συστήματος της Δύσης , με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ (και σε δεύτερη θέση την Ευρώπη ) οι οποίες αποτελούν τον αναμφισβήτητο ηγέτη του συγκεκριμένου συστήματος. Η εξάπλωση του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος προς Ανατολάς προκάλεσε μια σημαντική ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής στις χώρες αυτές. Η βιομηχανική ανάπτυξη , η οποία στηρίχτηκε στις δυτικές πολυεθνικές επιχειρήσεις , προκάλεσε μια έντονη αποβιομηχανοποίηση σε πολλές χώρες της Δύσης λόγω της μεταφοράς αυτών των δραστηριοτήτων στις νέες αναπτυσσόμενες χώρες. Η μεταφορά των δραστηριοτήτων έγινε είτε μέσω ΑΞΕ είτε μέσω διαδικασιών outsourcing είτε με άλλες ενδιάμεσες μορφές.
Στο χώρο των δυτικών κρατών αναπτύχθηκαν δραστηριότητες υψηλής τεχνολογίας, δραστηριότητες ανάπτυξης υψηλής τεχνολογίας, αεροναυπηγική και χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Οι τελευταίες διαπερνούν ολόκληρο το παγκόσμιο σύστημα , το καθιστούν δέσμιο δημιουργώντας δεσμούς αλληλεξάρτησης και δίκτυα άυλα, όμως πολύ ανθεκτικά , τα οποία δύσκολα μπορούν να υποκατασταθούν λόγω της ύπαρξης συγκεκριμένων διεθνών θεσμών, πολυμερών οργανισμών οι οποίοι ελέγχονται από τη Δύση και έχουν τη βάση τους στη Δύση. Αποτελούν στο χώρο της γεωοικονομίας αλλά και της γεωπολιτικής την αιχμή του δόρατος της Δύσης. Παράλληλα αποτελούν το αντίπαλο δέος των ανερχομένων βιομηχανικά χωρών της Ανατολής οι οποίες συμβάλλουν αποφασιστικά στην καθημερινή ροή των κεφαλαίων προς τους χρηματοπιστωτικούς πόλους της Δύσης τροφοδοτώντας τη με τα απαραίτητα κεφάλαια για τη συνέχιση της οικονομικής αναπαραγωγής της.
Η δυνατότητα αυτή βεβαίως στηρίζεται πρωταρχικά στο ρόλο του δολαρίου ως βασικού αποθεματικού νομίσματος και βεβαίως στη στρατιωτική υπεροπλία των ΗΠΑ.
Δύο αλληλένδετα συμπεράσματα συνάγονται από τα παραπάνω:
Η συνεχής διόγκωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος , λόγω της φύσης του, ως πλασματικού αγαθού, προκαλεί και θα συνεχίσει να προκαλεί όλο και συχνότερες και ίσως πιο έντονες κρίσεις στο μέλλον. Αυτό είναι γνωστό σε όλους. Είναι αστείο να λέγεται ότι δεν το αντιλαμβάνονται οι κυβερνώντες και το αντιλαμβανόμαστε όλοι οι υπόλοιποι. Το πρόβλημα έχει να κάνει και εδώ περνούμε στο δεύτερο συμπέρασμα ότι η οποιαδήποτε δραστική τιθάσευση του τραπεζικού συστήματος εντός ενός περιοριστικού ρυθμιστικού πλαισίου το οποίο στερεί από το χρηματοπιστωτικό σύστημα τον ρόλο που παίζει τα τελευταία περίπου τριάντα χρόνια, θα προκαλέσει γρηγορότερη ανακατανομή της παγκόσμιας ισχύος. Θα στερήσει δηλαδή ένα σημαντικότατο όπλο αναπαραγωγής της ισχύος της Δύσης και συνεπώς θα επιτρέψει στις ανερχόμενες δυνάμεις να αποκτήσουν περισσότερους βαθμούς ελευθερίας στην προσπάθειά τους να αυξήσουν την ισχύ τους.

* Μια πλήρης ανάλυση αυτών των προβλημάτων υπάρχει στο Κ.Μελάς, Οι Σύγχρονες Κρίσεις του Παγκόσμιου Χρηματοπιστωτικού Συστήματος. Εκδόσεις Α.Α Λιβάνη 2011.

** Η παρατηρούμενη απομόχλευση είναι η συγκυριακή απάντηση στην κρίση λόγω της διόγκωσης

*** Κ. Μελάς , Παγκοσμιοποίηση, Εξάντας 1999

Blogger Κώστας Μελάς