Η θρυαλλίδα της Καταλονίας

Η υπόθεση της Καταλονίας έχει ανοίξει μεγάλη συζήτηση για την επιστροφή του εθνικού στοιχείου στην Ευρώπη και όλοι πλέον ψάχνουν τα πιθανά νέα μέτωπα, όπως για παράδειγμα στην ολλανδόφωνη Φλάνδρα που συμβιώνει στο Βέλγιο με τη γαλλόφωνη Βαλονία, τη Χώρα των Βάσκων στην Ισπανία ή ακόμα και τη Σκωτία, όπου η απόσχιση απορρίφθηκε σε δημοψήφισμα το 2014, αλλά οι τελευταίες εξελίξεις δίνουν νέα

Οι εχθροί της παγκοσμιοποίησης πιστεύουν ότι η αναβίωση των αποσχιστικών τάσεων τους δικαιώνει, ενώ άλλοι θεωρούν τα γεγονότα αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και της απογοήτευσης των πολιτών από την πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Ωστόσο, το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι στην Καταλονία η πλειονότης των αυτονομιστών θέλουν μεν ανεξαρτησία από την Ισπανία, αλλά όχι και από την Ευρώπη, αφού υποστηρίζουν την παραμονή στην Ε.Ε. και την ευρωζώνη.

Το ίδιο ήθελαν και οι αυτονομιστές της Σκωτίας.

Άλλωστε μια βασική αρχή της Ε.Ε. ήταν η αρχή της επικουρικότητας, δηλαδή η λήψη των αποφάσεων σε όσο το πιο δυνατόν αποκεντρωμένο επίπεδο. Όποιο θέμα μπορεί να ρυθμιστεί καλύτερα σε τοπικό επίπεδο πρέπει να αποφασίζεται από τις περιφέρειες, οι κρατικές αρχές να αποφασίζουν για εθνικά θέματα και μόνο τα ζητήματα που μπορούν να διευθετηθούν καλύτερα με ευρωπαϊκές αποφάσεις να ανήκουν στη σφαίρα αρμοδιοτήτων της Ε.Ε.

Η αρχή αυτή είναι ένας τρόπος να περιοριστεί η δράση της Ε.Ε. μόνο σε θέματα όπου θα είναι πιο αποτελεσματική από την αντίστοιχη δράση σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο.

Όλα αυτά βέβαια ήταν συζητήσεις που γίνονταν τον «παλιό καλό καιρό», όταν το ανεπίσημο -αλλά εδραιωμένο- δόγμα της Ευρώπης ήταν ότι η ενοποίηση μπορεί να πάει μόνο μπροστά και πολλοί ονειρεύονταν μια ομοσπονδιακή Ευρώπη των Περιφερειών, όπου ο ρόλος των εθνικών κρατών θα υποχωρούσε προς όφελος των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων τα οποία θα επόπτευαν απευθείας τις περιφέρειες.

Κι ύστερα… ήρθε η κρίση η οποία ανέδειξε τις ανισότητες, την έλλειψη δημοκρατίας και μηχανισμών πολιτικής και οικονομικής εξισορρόπησης.

Τα ισχυρά κράτη μέλη υιοθέτησαν μια ανταγωνιστική προσέγγιση έναντι των υπολοίπων και αντί για την περίφημη «σύγκλιση» που θα έφερνε το ευρώ, ήρθε η ολοένα διευρυνόμενη απόκλιση και το χάσμα ανάμεσα στις χώρες μεγάλωσε, όπως και η η δυσαρέσκεια των πολιτών και ο αντιευρωπαϊσμός.

Πλέον, τα ευρωπαϊκά όργανα σπεύδουν να αποκηρύξουν κάθε αποσχιστική τάση των Καταλανών και μάλιστα να στηρίξουν την σκληρή αντιμετώπισή τους από το Ισπανικό κράτος.

Ασφαλώς, η περίπτωση της Καταλονίας είναι ιδιαίτερα περίπλοκη και ανάγεται σε εθνικούς, πολιτιστικούς και οικονομικούς ανταγωνισμούς, με φόντο ένα αιματηρό παρελθόν και επομένως δεν προσφέρεται για εύκολες ερμηνείες ούτε αποτελεί ένα ένα «μοτίβο» που μπορεί να αναπαραχθεί σε άλλες χώρες.

Το βέβαιο, όμως, είναι ότι η υπόθεση αποτελεί άλλη μια θρυαλλίδα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα η ισορροπία του οποίου είναι πιο ασταθής από ποτέ.