Η αύξηση του πληθωρισμού και η μείωση του δημοσίου χρέους

Το ζήτημα της δραστικής απομείωσης του δημοσίου χρέους στην ευρωζώνη πλέον δεν περιορίζεται μόνο στους ακαδημαϊκούς κύκλους. Τίθεται όλο και πιο συχνά από κύκλους «της αγοράς». Τελευταίος στη σειρά ο Αμερικανός δισεκατομμυριούχος και μεγαλομέτοχος της Eurobank και της Τράπεζας Κύπρου Γουίλμπουρ Ρος, ο οποίος σε συνέντευξη του

Μάλιστα, παρά τα όσα υποστηρίζονται, το παγκόσμιο χρέος συνεχίζει να αυξάνει. Το παγκόσμιο χρέος ως % του παγκόσμιου ΑΕΠ συνεχίζει να αυξάνεται.
Α.
Από το 2008 έχει αυξηθεί κατά 38 ποσοστιαίες μονάδες ανερχόμενο στο 212% του παγκόσμιου ΑΕΠ (Γραφική παράσταση 1). Η συντελούμενη απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα (κυρίως του χρηματοπιστωτικού μέρους του) υποκαθίσταται από μόχλευση του δημοσίου τομέα. Στους υπολογισμούς δεν συμπεριλαμβάνεται ο χρηματοπιστωτικός τομέας. Συγκεκριμένα και με βάση τα διαθέσιμα –αξιόπιστα στοιχεία οι εξελίξεις είναι οι παρακάτω.
1. Στην παγκόσμια οικονομία συνεχίζεται η διαδικασία μόχλευσης. Η διαδικασία απομόχλευσης, ως μείωση του Χρέους σαν ποσοστό του ΑΕΠ , δεν έχει αρχίσει ακόμη. Αντιθέτως ο λόγος Χρέους/ΑΕΠ συνεχίζει να αυξάνει (Γραφική παράσταση 1).Μάλιστα ο ρυθμός μεγέθυνσης αυξήθηκε μετά τα μέσα του 2011.

Γραφική Παράσταση 1.
Παγκόσμιο Χρέος ως % του ΑΕΠ (εκτός χρηματοπιστωτικού τομέα)

Στις δύο κύριες αγγλοσαξονικές οικονομίες (ΗΠΑ και ΗΒ) που η απομόχλευση του χρηματοπιστωτικού τομέα και του τομέα των νοικοκυριών έχει κάνει πρόοδο αυτό έχει πραγματοποιηθεί εις βάρος του δημοσίου τομέα με συνέπεια να αυξηθεί το κυβερνητικό χρέος και να αυξηθεί συνολικά το χρέος. Στην Γραφική παράσταση 2 παρουσιάζεται η εξέλιξη του χρέους , ανά τομέα, στις ΗΠΑ. Το ιδιωτικό χρέος ως % του ΑΕΠ έπεσε στις ΗΠΑ (-13 ποσοστιαία σημεία) και στο ΗΒ (-16 ποσοστιαία σημεία) από το 2008 . Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις ΗΠΑ η απομόχλευση του χρηματοπιστωτικού τομέα ήταν σημαντική με αποτέλεσμα το χρέος του χρηματοπιστωτικού τομέα ως % του ΑΕΠ να βρίσκεται το 2013 στα επίπεδα του 2000. Αντίθετα δεν έχουμε σημαντική απομόχλευση του χρηματοπιστωτικού τομέα στο ΗΒ.

Γραφική παράσταση 2
Χρέος ΗΠΑ ως % του ΑΕΠ (ανά τομέα).

2. Μέχρι το 2008, η αύξηση της μόχλευσης οδηγούνταν από τις αναπτυγμένες αγορές , από τότε όμως αυτό γίνεται από τις αναπτυσσόμενες αγορές (ειδικά την Κίνα) . Αυτό αυξάνει τις πιθανότητες οι χώρες αυτές να αποτελέσουν το επίκεντρο της επόμενης κρίσης. Ενώ το επίπεδο της μόχλευσης είναι υψηλότερο στις αναπτυγμένες αγορές , ο ρυθμός μόχλευσης είναι υψηλότερος στις αναπτυσσόμενες αγορές (ειδικά στις ασιατικές) (Γραφική παράσταση 3). Στον Πίνακα 1 γίνεται αναφορά στις επιμέρους αναπτυσσόμενες χώρες. Συγκεκριμένα : οι αναπτυγμένες χώρες η μόχλευση βρίσκεται στο 272% του ΑΕΠ , ενώ στις αναπτυσσόμενες αγορές στο 151% του ΑΕΠ. Την περίοδο 2008-2013 η μόχλευση στις αναπτυσσόμενες αγορές αυξήθηκε κατά 36 ποσοστιαίες μονάδες έναντι αύξησης 25 ποσοστιαίων μονάδων των αναπτυγμένων μονάδων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Πίνακα 1 , η Κίνα παρουσιάζει μόχλευση ίση με 217% του ΑΕΠ το 168% του οποίου είναι ιδιωτικό χρέος. Οι υπόλοιπες χώρες των BRICS έχουν χρέος , η Βραζιλία 121%, η Ρωσία 43%, η Ινδία 120% και η Ν. Αφρική 127%

Γραφική παράσταση 3.

Παγκόσμιο χρέος – Χρέος αναπτυγμένων και αναπτυσσομένων χωρών.

3. Το επίπεδο της συνολικής μόχλευσης στην Ιαπωνία είναι υπερβολικό και εκτός οποιουδήποτε πλαισίου . Ενώ η θέση της Ιαπωνίας ως καθαρός εξωτερικός δανειστής αποτελεί πηγή σταθερότητας , η βιωσιμότητα του χρέους σε συγκεκριμένους τομείς αποτελεί ένα ερωτηματικό.(Πίνακας 1). Το συνολικό χρέος της Ιαπωνίας ανέρχεται σε 411% του ΑΕΠ από το οποίο το 243% είναι δημόσιο ,το 168% είναι ιδιωτικό . Το εξωτερικό χρέος ανέρχεται στο 57% του συνολικού . Συγχρόνως , όμως, η Ιαπωνία είναι καθαρός δανειστής προς το εξωτερικό σε ύψος 57,0%.

Πίνακας 1.
Παγκόσμιο Χρέος % του ΑΕΠ ανά περιοχές και χώρες.

4. Στην ευρωζώνη η εξέλιξη του λόγου συνολικού χρέους προς ΑΕΠ παρουσιάζεται στην Γραφική παράσταση 4. Από το 2009 ο ρυθμός αύξησης του λόγου μειώνεται και από το 2012 έχουμε μείωση του επιπέδου του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Εξακολουθεί, όμως, να βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο από το αντίστοιχο προ της κρίσεως επίπεδο. Η πολιτική της δημοσιονομικής προσαρμογής μέσω αυστηρής λιτότητας που ακολουθείται στην ευρωζώνη έχει μειώσει το λόγο χρέους/ΑΕΠ αλλά έχει προκαλέσει στασιμότητα στη μεγέθυνση της οικονομίας και την έχει οδηγήσει στα πρόθυρα του αντιπληθωρισμού. Το «Ιαπωνικό σύνδρομο» βρίσκεται προ των πυλών. Η διαρκής στασιμότητα ξεκινά από την ευρωζώνη. Η πολιτική της λιτότητας ως μέσον επίλυσης του χρέους , δεδομένου ότι αυτό κυμαίνεται γύρω στο 100,0% του ΑΕΠ και ο επιδιωκόμενος πληθωρισμός δεν υπερβαίνει το 2,0% , θα χρειαστεί τουλάχιστον 20 χρόνια για να το επιτύχει (ceteris paribus) χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι αρνητικές επιδράσεις στην κοινωνία αλλά και στα μέσα της οικονομικής ανάπτυξης (μείωση των δαπανών για εκπαίδευση, επιστημονική έρευνα κτλ) τα οποία υποσκάπτουν μακροχρονίως την ίδια την αναπτυξιακή διαδικασία. Αυτό διότι η συνεχής και μακροχρόνια παραγωγή πρωτογενών πλεονασμάτων που κατευθύνονται στην αποπληρωμή χρεών στερούν τις οικονομίες από τους απαραίτητους αναπτυξιακούς πόρους. Παράλληλα στη σημερινή εποχή , 20 χρόνια, είναι πολύ μεγάλος χρόνος.

Γραφική παράσταση 4
Συνολικό χρέος ευρωζώνης ως % του ΑΕΠ

Β.
Ο πληθωρισμός είναι ένας από τους δυνατούς τρόπους να μειωθεί το τεράστιο δημόσιο χρέος. Αποτελεί λύση που είναι δραστική αλλά εμπεριέχει αρκετούς κινδύνους. Επομένως απαιτείται η προσεκτική χρήση έτσι ώστε να υπάρξουν βέλτιστα αποτελέσματα.
Στην Ευρώπη , τον 20ο αιώνα, αποτέλεσε το βασικό τρόπο μείωσης του δημοσίου χρέους διαφόρων κρατών. Ειδικά αυτό συνέβηκε στην Γαλλία και στην Γερμανία καθώς ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός , την περίοδο 1913-1950 κυμάνθηκε στο 13,0% και στο 17,0% αντίστοιχα. Ο πληθωρισμός ήταν ο βασικός παράγοντας (μαζί με την διοικητική απομείωση του χρέους) που επέτρεψε στις δύο χώρες να εισέλθουν στη διαδικασία αναδιάρθρωσης των οικονομιών τους, τη δεκαετία του 1950, με πολύ χαμηλό δημόσιο χρέος και συνεπώς με μικρό βάρος για τις οικονομίες τους.
Όμως όπως γνωρίζουμε η ΕΚΤ (υπό την καθοδήγηση της Γερμανίας) θεωρεί ως κάκιστη τη συγκεκριμένη λύση και αντιτίθεται σε αυτήν σφόδρα. Αντιθέτως οι ΚΤ των ΗΠΑ, Ιαπωνίας, ΜΒ, επιχειρούν να αυξήσουν τον πληθωρισμό , χρησιμοποιώντας όλα τα διαθέσιμα νομισματικά μέσα (κυρίως την ποσοτική διευκόλυνση) και αν το επιτύχουν θα εξέλθουν από αυτή την διαδικασία με σημαντικά μειωμένο το δημόσιο χρέος. Αντιθέτως η ΕΕ , παρά τις αργοπορημένες και όχι ολοκληρωμένες προσπάθειες της ΕΚΤ, βρίσκεται αντιμέτωπη με τον αντιπληθωρισμό που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του δημοσίου χρέους. Μάλιστα για την περίπτωση της Ελλάδος που βρίσκεται εδώ και 18 μήνες σε αντιπληθωρισμό η κατάσταση είναι ήδη επιβαρυμένη σε υπερθετικό βαθμό. Όπως συμβαίνει συνήθως στην Ελλάδα επικρατεί σιωπή.
Αν υποθέσουμε ότι αντί για πληθωρισμό ύψους 2,0%, που αποτελεί το ανώτερο επιτρεπόμενο επίπεδο στην ευρωζώνη, το ύψος του ετήσιου πληθωρισμού αυξηθεί στο 5,0% ετησίως, η πραγματική αξία του δημοσίου χρέους θα μπορούσε να μειωθεί και κατά 15,0% (ceteris paribus).
Βεβαίως η επιλογή αυτή , όπως όλες οι πολιτικές επιλογές άλλωστε, εμπεριέχει κινδύνους.
Ο πρώτος κίνδυνος είναι ότι δύσκολα μπορεί να ελεγχθεί στο επιθυμητό επίπεδο του 5,0% ετησίως. Υπάρχει δηλαδή κίνδυνος να δημιουργηθεί ένα πληθωριστικό σπιράλ που θα σε οδηγήσει όχι μόνο εκτός στόχων , αλλά και στη δημιουργία μεγαλυτέρων προβλημάτων από αυτά που επιχειρείς να επιλύσεις.
Ο δεύτερος κίνδυνος είναι ότι δεν μπορεί να είναι γνωστό εκ των προτέρων ποιος θα επιβαρυνθεί περισσότερο από αυτή την διαδικασία. Πολλές φορές η επιβαλλόμενη ανισοκατανομή του πλούτου που επιτυγχάνεται δεν είναι προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Αντιθέτως μπορεί να οδηγήσει σε επιπτώσεις δυσμενείς για μεγάλες κατηγορίες του πληθυσμού αντί να «επιβαρύνει» τους ραντιέρηδες και τις υψηλά εισοδηματικά μερίδια.
Παρόλα αυτά η αύξηση του πληθωρισμού αποτελεί ένα βέλος στη φαρέτρα των χωρών προκειμένου να μειωθεί το υψηλό δημόσιο χρέος.
Όμως η αύξηση του πληθωρισμού στις παρούσες συνθήκες που βρίσκεται η οικονομία της ευρωζώνης , αλλά και στην ελληνική οικονομία, είναι πρωταρχικά θετική συνάρτηση της ζήτησης. Συνεπώς αν δεν επιλεχθεί αυτή η οικονομική πολιτική είναι αδύνατον να επέλθει και μείωση του χρέους.