Αβεβαιότητα, διακυμάνσεις στις αγορές και αναβολή πολιτικών αποφάσεων

Η αβεβαιότητα είναι το βασικό χαρακτηριστικό της εποχής και προέρχεται από τις γεωπολιτικές εξελίξεις που πυροδότησε η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ. Η αβεβαιότητα κυριαρχεί στην παγκόσμια κοινότητα καθώς ο κίνδυνος να επεκταθεί η κρίση έξω από τα σύνορα του Ισραήλ και της Γάζας μπορεί να οδηγήσει σε στρατιωτική εμπλοκή και άλλων χωρών. Είναι σε όλους αντιληπτό ότι δεν βρίσκονται δύο αμερικανικά αεροπλανοφόρα έξω από το Ισραήλ για να το βοηθήσουν εναντίον της Χαμάς, αλλά για να αποτρέψουν επιθέσεις από άλλες χώρες, όπως το Ιράν, ίσως και η Τουρκία

που εκφράζεται με πολύ σκληρή γλώσσα κατά του Ισραήλ και των ΗΠΑ πλέον. Δεν είναι τυχαίες ούτε οι αναφορές του Πούτιν στη δυνατότητα των ρωσικών πυραύλων να πλήξουν στόχους στη Μέση Ανατολή.

Η παγκόσμια ειρήνη κρέμεται σε μια κλωστή και καθημερινά υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποιες τρομοκρατικές οργανώσεις θέλουν αυτή την κλωστή να την κόψουν. Και φυσικά αυτό δεν επιτρέπει την απραξία στον υπόλοιπο κόσμο. Καθώς κανείς δεν είναι σε θέση ούτε να γνωρίζει, ούτε να προβλέψει με κάποια σχετική ασφάλεια το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση, η αβεβαιότητα επηρεάζει το σύνολο των οικονομικών αποφάσεων και προκαλεί μεγάλες διακυμάνσεις στις αγορές.

Κάθε είδηση ανάλογα με το αν είναι καλή (αν βοηθάει την ειρήνη) ή κακή (αν οξύνει την κρίση) επηρεάζει όλες τις αξίες. Από την τιμή του πετρελαίου και όλες τις τιμές της ενέργειας μέχρι τις τιμές των μετοχών, των ομολόγων και του χρυσού.

Οι πιο συντηρητικοί επενδυτές αναζητούν καταφύγια ασφαλείας -που είναι ο χρυσός κυρίως, αλλά για ορισμένους και τα κρατικά ομόλογα-, ενώ οι πιο ρισκαδόροι ψάχνουν ευκαιρίες σε πολύ γρήγορες αγοραπωλησίες για να αποκομίσουν ημερήσια κέρδη.

Η ουσία είναι ότι το ρίσκο για όλες τις επενδύσεις ανεβαίνει και αυτό απεικονίζεται και στον δείκτη VIX που είναι ο δείκτης των διακυμάνσεων της Wall Street και ο οποίος ανέβηκε κατά 40% τον τελευταίο μήνα. Η ημερήσια διακύμανσή του έφτασε πριν από λίγες ημέρες στο 15%. Αυτό σημαίνει ότι οι διακυμάνσεις είναι έντονες και κατά πάσα πιθανότητα θα παραμείνουν έντονες μέχρι να φανεί ποια θα είναι η εξέλιξη αυτής της κρίσης.

Η τιμή του χρυσού (που κινείται ανοδικά αλλά με μέτρια άνοδο που φτάνει το 7% από την επίθεση της Χαμάς μέχρι σήμερα) δείχνει τη διάθεση των επενδυτών για «ασφαλή καταφύγια».

Την ίδια στιγμή οι τιμές των αμερικανικών ομολόγων πέφτουν διότι προβλέπεται ότι θα διατηρηθούν υψηλά τα επιτόκια του δολαρίου για καιρό και έτσι οι αποδόσεις τους μεγαλώνουν. Οταν το αμερικανικό δεκαετές ομόλογο δίνει απόδοση άνω του 5%, είναι πολλοί αυτοί που θα εγκατέλειπαν υπερτιμημένες μετοχές για να το αγοράσουν. Και έτσι η διακύμανση σε μια αξία επηρεάζει την πορεία των άλλων αξιών.

Υπό αυτές τις συνθήκες αβεβαιότητας, οι μεν ιδιώτες επενδυτές και οι επιχειρήσεις κρατούν αμυντική στάση, τα δε κράτη και οι οικονομικές αρχές αναβάλλουν τις σοβαρές αποφάσεις για το μέλλον, μέχρι δηλαδή να αποκτήσουν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το μέγεθος της κρίσης και τις επιπτώσεις της στις οικονομίες. Στο πλαίσιο αυτό, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, απευθυνόμενος προς τους συναδέλφους του στην ΕΚΤ, αλλά και στους διεθνείς επενδυτές, υπογράμμισε ότι δεν μπορεί τώρα η ΕΚΤ να αποφασίσει σφίξιμο της νομισματικής πολιτικής, διότι δεν γνωρίζει ακόμη τι ανάγκες θα προκληθούν στην ευρωπαϊκή οικονομία από την κρίση στη Μέση Ανατολή. Ο κ. Στουρνάρας (εκπροσωπεί τις «περιστερές», δηλαδή τους μετριοπαθείς κεντρικούς τραπεζίτες των χωρών του Νότου, έναντι των «ιεράκων», δηλαδή των τραπεζιτών των περί τη Γερμανία χωρών που απαιτούν πολύ σφιχτή νομισματική πολιτική) δεν αναφέρεται μόνο στη νομισματική πολιτική που ασκείται από την ΕΚΤ, αλλά περνάει ένα ανάλογο μήνυμα και προς την Κομισιόν.

Υποστηρίζει ότι όλες οι πολιτικές που είχαν επιστρατευτεί για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, πρέπει να παραμείνουν προς το παρόν στο οπλοστάσιο της Ευρώπης ώστε να είναι διαθέσιμες αν χρειαστεί. Με λίγα λόγια, τους λέει να μην πάρουν τώρα αποφάσεις που προγραμμάτιζαν, για να σφίξουν νομισματικά ή δημοσιονομικά την ευρωπαϊκή οικονομία, διότι δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει και τι χρήματα θα χρειαστούμε για να το αντιμετωπίσουμε.

Τέλος, ένα άλλο ζήτημα που εντείνει την αβεβαιότητα είναι η ανησυχία που προκαλούν επιθέσεις μεμονωμένων τζιχαντιστών στην Ευρώπη. Την περασμένη Τρίτη έκλεισαν 6 αεροδρόμια στη Γαλλία, αφού υπήρξαν απειλές για βόμβες, ενώ στις Βρυξέλλες ένας ισλαμιστής σκότωσε δύο Σουηδούς. Η ανησυχία σχετίζεται με το ενδεχόμενο να υπάρχουν ακραίοι ισλαμιστές, οι οποίοι ξαφνικά μπορεί να ενεργοποιηθούν επιθετικά, μεταξύ των πολλών μουσουλμάνων που ζουν στην Ε.Ε.

Καθώς η αβεβαιότητα διαρκεί και δεν φαίνεται ότι θα υποχωρήσει σύντομα, οι προοπτικές των οικονομιών είναι εξίσου αβέβαιες. Τα καλά σενάρια που υπήρχαν μέχρι σήμερα για τους ρυθμούς ανάπτυξης σκιάζονται από τον φόβο των απρόβλεπτων γεωπολιτικών εξελίξεων και οι απότομες διακυμάνσεις θα είναι η καθημερινότητα των αγορών ανάλογα με την ερμηνεία των ειδήσεων της ημέρας.