H Σαντορίνη, η Βενετία και στο βάθος ο... υπερ-τουρισμός

Της Στεφανίας Σούκη

Η Βενετία λέει «όχι» στα μεγάλα κρουαζιερόπλοια σε συνέχεια και των επαναλαμβανόμενων κρούσεων από την Unesco για την προστασία των μνημείων από τον μαζικό τουρισμό, οι διαμαρτυρίες για την αύξηση των τουριστικών ροών πληθαίνουν στη Βαρκελώνη και άλλες ισπανικές πόλεις, ενώ το Ντουμπρόβνικ και η δική μας Σαντορίνη συγκαταλέγονται επίσης στα τουριστικά κέντρα που δηλώνουν κορεσμένα τουριστικά.

Το θέμα του υπερτουρισμού στους παραπάνω άκρως δημοφιλείς προορισμούς βρέθηκε

στο επίκεντρο κατά τη φετινή μεγάλη τουριστική έκθεση της World Travel Market που ολοκληρώθηκε τις προηγούμενες ημέρες στο Λονδίνο σε μία συγκυρία κατά την οποία τα νούμερα... καλπάζουν: Με βάση το Βαρόμετρο του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις το δίμηνο Ιουλίου- Αυγούστου ξεπέρασαν τα 300 εκατομμύρια για πρώτη φορά, με πολλούς προορισμούς, κυρίως στη Μεσόγειο να παρουσιάζουν διψήφιους ρυθμούς αύξησης, φέρνοντας στα όριά τους πολλούς προορισμούς κατά την περίοδο της υψηλής ζήτησης.

«Η Ελλάδα θέλει να αναπτύξει τον τουρισμό 365 ημέρες το χρόνο, ώστε να κατανεμηθούν οι τουριστικές ροές κι εκτός της υψηλής περιόδου», ανέφερε από την πλευρά της η υπουργός Τουρισμού Έλενα Κουντουρά, η οποία συμμετείχε στη Σύνοδο Υπουργών για τον Τουρισμό που διοργάνωσε ο ΠΟΤ και η Διεθνής Τουριστική Έκθεση του Λονδίνου WTM.
Ειδικά για το θέμα της Σαντορίνης, οι φορείς της οποίας δηλώνουν ότι οι συνθήκες κατά την υψηλή σεζόν έχουν ξεπεράσει τα όρια του νησιού με υπερκορεσμό των υποδομών σε ό,τι έχει να κάνει με το οδικό δίκτυο, το αεροδρόμιο, το λιμάνι, την στάθμευση, το δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης, την ηλεκτροδότηση κ.ά., η κ. Κουντουρά ανέφερε ως επιτυχία το γεγονός ότι το 2016 περισσότερα από 100 ξενοδοχεία παρέμειναν ανοικτά κατά τη χειμερινή περίοδο, με στόχο την επιμήκυνση της σεζόν, αποτελώντας ένα απτό παράδειγμα για τα βήματα που μπορούν να γίνουν προς την κατεύθυνση της επιμήκυνσης.

Η υπουργός επανέλαβε τις προσπάθειες του υπουργείου προς την κατεύθυνση της καθιέρωσης της Ελλάδας ως παγκόσμιου ελκυστικού προορισμού 365 ημέρες και για την βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, ενώ παρουσίασε τους πέντε στρατηγικούς άξονες της τουριστικής πολιτικής την τελευταία τριετία ήτοι την επιμήκυνση της θερινής τουριστικής περιόδου, το άνοιγμα νέων αγορών, την προώθηση νέων ελληνικών προορισμών, την ανάπτυξη του θεματικού τουρισμού και τη δημιουργία ελκυστικού πλαισίου για την προσέλκυση επενδύσεων με επίκεντρο την ποιότητα.

Σημειωτέον ότι από την πλευρά του, ο δήμος Σαντορίνης, που βλέπει πλέον τη δόμηση στο νησί να συγκρίνεται με την... Αττική και τις αγροτικές καλλιέργειες να περιορίζονται (σ.σ. τη φετινή χρονιά μόνο περί τα 450 στρέμματα αμπελώνων απλά... δεν δηλώθηκαν) έχει προτείνει τρία βασικά βήματα για την αναβάθμιση και διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος με επίκεντρο τον πολιτισμό, τη γαστρονομία, τα τοπικά προϊόντα κ.τ.λ., τη δημιουργία ενός μηχανισμού ρύθμισης των τουριστικών ροών, αλλά και την ανάπτυξη ορισμένων εργαλείων που θα μπορούσαν να μειώσουν τις περιβαλλοντικές πιέσεις στο νησί κατά τη διάρκεια των «δύσκολων» καλοκαιρινών μηνών, με πρωτοβουλίες στην ανακύκλωση, τον περιορισμό στη χρήση πλαστικής σακούλας κ.ά.

Από πλευράς του ΠΟΤ, στο πλαίσιο της συνόδου των 60 υπουργών τουρισμού στο Λονδίνο την 7η Νοεμβρίου, τονίστηκε ότι οι διαμαρτυρίες από πλευράς των τοπικών κοινωνιών και των κατοίκων θα πρέπει να αφυπνίσουν τον κλάδο του τουρισμού σε όλο τον κόσμο με πέντε βασικά σημεία -κλειδιά για την αντιμετώπιση του φαινομένου του «υπερτουρισμού»: ενεργό συμμετοχή και δέσμευση των ίδιων των κατοίκων των δημοφιλών προορισμών, επικοινωνία κι ενημέρωση, διαχείριση της συμφόρησης, κατάλληλος προγραμματισμός και διαφοροποίηση τουριστικού προϊόντος πέραν των «παραδοσιακών».

«Η ανάπτυξη και η αύξηση των αριθμών των τουριστών δεν είναι ο ...εχθρός. Το κλειδί είναι να διαχειριστούμε αυτή την ανάπτυξη στα πλαίσια της αειφορίας, με υπεύθυνο και έξυπνο τρόπο», δήλωσε χαρακτηριστικά από το βήμα της Συνόδου ο γενικός γραμματέας του ΠΟΤ κ. Τάλεμπ Ριφάι. «Δεν είναι δυνατόν να συνεχίζουμε να χτίζουμε πεντάστερες ξενοδοχειακές υποδομές σε προορισμούς ...τριών αστέρων, δεν αρκούν πλέον οι χορηγίες και η αύξηση των θέσεων εργασίας- χρειάζεται να διαφοροποιήσουμε τις δραστηριότητες των επισκεπτών- ταξιδιωτών, να μειώσουμε την εποχικότητα και να ενισχύσουμε προορισμούς λιγότερο γνωστούς μέχρι σήμερα», πρόσθεσε ο ίδιος.

Αντίστοιχη ήταν η άποψη και των συμμετεχόντων στη σύνοδο, για την ανάγκη δηλαδή να ενημερωθούν περισσότερο οι τοπικές κοινωνίες για τα οφέλη του τουρισμού, να ενισχυθεί η χρήση των big data για τη μέτρηση και τη διαχείριση των επιπτώσεων από τις αυξημένες τουριστικές ροές και να προωθηθεί η ανάπτυξη νέων τουριστικών εμπειριών, στις οποίες θα εμπλέκονται πιο ενεργά και θα ωφελούνται άμεσα και οι τοπικές κοινότητες στους τουριστικούς προορισμούς ανά τον κόσμο.

Ενδεικτικά, η Βαρκελώνη, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η κ. Gloria Guevara επικεφαλής του Παγκόσμιου Συμβουλίου Τουρισμού και Ταξιδίων (WTTC), πρίν την αύξηση των τουριστικών ροών είχε άλλα προβλήματα όπως το υψηλό ποσοστό ανεργίας και εγκληματικότητας, επομένως ο τουρισμός σε αυτά τα θέματα ευνόησε την τοπική κοινωνία. Εκτενής ήταν και η συζήτηση για το ρόλο που διαδραματίζει ως προς το φαινόμενο του υπερτουρισμού και οι πλατφόρμες ενοικίασης κατοικιών τύπου Airbnb, αν και στο σημείο αυτό οι εκπρόσωποι της τελευταίας ανέφεραν ότι ποσοστό 69% των επισκεπτών που διαμένουν σε καταλύματα μέσω της γνωστής πλατφόρμας σε έναν από τους πλέον προβεβλημένους προορισμούς όπως αυτός του Αμστερνταμ π.χ. διαμένει εκτός του κέντρου της πόλης.

Επισημαίνεται εδώ ότι με βάση τα στοιχεία από το Βαρόμετρο του ΠΟΤ για την περίοδο Ιανουαρίου- Αυγούστου, οι προορισμοί σε όλο τον κόσμο δέχθηκαν πάνω από 901 εκατ. τουρίστες, 56 εκατ. περισσότερους σε σύγκριση με το ίδιο διάστημα του 2016 (+7%), ενώ το ποσοστό αύξησης στην Ευρώπη διαμορφώθηκε σε επίπεδα ελαφρώς υψηλότερα του μέσου όρου, στο 8%.