Η Παλαιστίνη στην όπερα, το ISIS σε σίριαλ

Πόσο ρεαλισμό αντέχει η τέχνη; Σε αυτό το πολυδιατυπωμένο ερώτημα που επανέρχεται συνεχώς στην επικαιρότητα απάντηση δεν έχει δοθεί – τουλάχιστον μια που να ικανοποιεί όλους όσοι μπαίνουν στη διαδικασία της αναζήτησης. Στην ουσία ούτε μια προσέγγιση υπάρχει τέτοια που να μπορεί να διαμορφώσει έστω ένα ανοιχτό πλαίσιο συζήτησης.

Πάντα θα υπάρχουν έργα τα οποία θα συνομιλούν με την επικαιρότητα και πάντα θα βρίσκονται στο κέντρο της κριτικής.

Ισως εδώ θα πρέπει ν’ αναρωτηθούμε ποιο είναι στην ουσία το ερώτημα που αναδύεται.

Τι, για παράδειγμα, τρόμαξε και επισπεύσθηκε το κατέβασμα

της όπερας του Χέντελ «Saul» από την καλλιτεχνική ομάδα του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε η παραγωγή, «δεν ήταν έτοιμη ν’ αντιμετωπίσει τις εξελίξεις στη Γάζα». Και αυτό γιατί, όπως επισημαίνεται στην τοποθέτησή της, η ιστορία είχε τρομακτική σύνδεση με την αδυσώπητη εμπόλεμη κατάσταση σε αυτή τη φλεγόμενη περιοχή.

Οι πρόβες και ο τρόπος προσέγγισης, εξηγούν, είχαν προηγηθεί της αιματηρής συμπλοκής, αλλά τόσο ο σκηνοθέτης όσο και η υπόλοιπη καλλιτεχνική ομάδα δήλωσαν ανέτοιμοι να υπερασπιστούν το εγχείρημά τους όταν υπάρχουν σκηνές που παραπέμπουν στην έκρυθμη κατάσταση της Μέσης Ανατολής. Ο φόβος αν η ισορροπία μπορεί να αποτυπωθεί επί σκηνής και να μην αναδυθεί ούτε μία υποψία μεροληψίας, υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς, έβαλε φρένο στο ανέβασμα του ορατορίου.

Φυσικά, δεν είναι ούτε το πρώτο ούτε το τελευταίο παράδειγμα που η τέχνη κρίνεται ή αυτολογοκρίνεται.

Η τηλεοπτική σειρά «The Wire» που έκανε πρεμιέρα στις 2 Ιουνίου του 2002 και κράτησε αμείωτο το τηλεοπτικό ενδιαφέρον για πέντε κύκλους – 60 επεισόδια – κατάφερε να μπει ακόμη και στα πανεπιστήμια, από το Χάρβαρντ μέχρι το Ντιουκ και από το Μπέρκλεϊ μέχρι τα Πανεπιστήμια της Βοστώνης και του Τέξας αλλά και το Μπράουν.

Οσοι την έχουν παρακολουθήσει κάνουν λόγο για κάτι περισσότερο από μια αστυνομική σειρά, γιατί υπερασπίστηκε με αδυσώπητο ρεαλισμό τα δύσκολα θέματα της μαφίας, των ναρκωτικών, της αστυνομίας και των σκοτεινών διαδρομών του υποκόσμου.

Ολα αυτά δοσμένα με φροντισμένη καλλιτεχνική ματιά που μπορούσε να υπερκεράσει ζητήματα που συνδέονταν με επίκαιρα θέματα και ερωτήματα: πόση διαφθορά μπορεί ν’ αντέξει μια κοινωνία;

Μαρτυρίες κατασκόπων

Μία ακόμη σειρά που έδρεψε δάφνες κάνοντας μάλιστα πολλούς να υποστηρίζουν ότι χάρη σε αυτήν «η τηλεόραση έγινε λίγο καλύτερη» είναι η γαλλική παραγωγή «Le Bureau des Legendes», που βασίζεται σε αληθινές μαρτυρίες πρώην κατασκόπων.

Πυρήνας της έξοχης, όπως λένε, προσπάθειας, η οποία έκανε το ντεμπούτο της στη γαλλική μικρή οθόνη το 2015, είναι οι μαρτυρίες πρώην κατασκόπων.

Το σενάριο εμπνέεται από γεγονότα που εκτυλίσσονται στο σύγχρονο, περίπλοκο γεωπολιτικό περιβάλλον και αφηγείται τη ζωή και τις αποστολές των πρακτόρων της Γενικής Διεύθυνσης Εξωτερικής Ασφάλειας της Γαλλίας.

Το «Bureau of Legends» έχει την ευθύνη για την εκπαίδευση και τον χειρισμό όσων λειτουργούν υπό κάλυψη, εκείνων που αναλαμβάνουν αποστολές σε περιοχές γαλλικών συμφερόντων, στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, ζώντας με ψεύτικες ταυτότητες επί σειρά ετών. Δύσκολα μπορεί κανείς ν’ αποφύγει τη σύνδεση με την άκαμπτη πραγματικότητα, τις δολοφονικές επιθέσεις του ISIS, τον ατελείωτο κύκλο βίας και τρομοκρατίας. Η πραγματικότητα θα ξεπερνάει πάντα την τέχνη.

Και ίσως ένα παρήγορο συναίσθημα θα αναδυόταν αν στρέφαμε το βλέμμα μας στη φράση του σπουδαίου γάλλου εικαστικού Edgar Degas: «Η τέχνη δεν είναι αυτό που βλέπεις, αλλά αυτό που κάνεις τους άλλους να δουν».