Eurobank: Σημαντική απειλή για την οικονομία ο αποπληθωρισμός

Η ενδυνάμωση του φαινομένου του αποπληθωρισμού κατά την διάρκεια των τελευταίων 4 μηνών ίσως σηματοδοτεί και ισχνή οικονομική μεγέθυνση για το τρίμηνο του 2014, σύμφωνα με την εβδομαδιαία ανάλυση της Eurobank.

Παρά την αρνητική εικόνα που δημιουργείται από τον αποπληθωρισμό, ο στόχος για ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας ίσο με 0,6% για το έτος 2014 κατά πάσα πιθανότητα θα επιτευχθεί υποστηρίζουν οι αναλυτές της Eurobank.

Επισημαίνουν πως οποιοσδήποτε ποσοστιαίος ρυθμός μεταβολής για το 4ο τρίμηνο του 2014 ο οποίος θα είναι μεγαλύτερος ή ίσος του 0,3% αυτομάτως θα οδηγήσει σε ετήσιο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης μεγαλύτερο ή ίσο του 0,6% (σε όρους πραγματικού ΑΕΠ, μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία).

Ο αποπληθωρισμός της ελληνικής οικονομίας δεν μπορεί να χαρακτηριστεί απλώς ως ένα βραχυχρόνιο φαινόμενο, σύμφωνα με την Eurobank, αφού όσο συνεχίζεται η πτωτική πορεία του επιπέδου των τιμών τόσο περισσότερο θα καλλιεργούνται προσδοκίες για περαιτέρω πτώση των τιμών και τόσο περισσότερο θα μειώνεται η ζήτηση στην οικονομία. Το γενικότερο οικονομικό κλίμα που επικρατεί σήμερα στη χώρα μας οδηγεί τόσο τα νοικοκυριά όσο και τις επιχειρήσεις σε «κατάσταση αναμονής». Η αναμονή συνεπάγεται αναβολή των δαπανών κατανάλωσης και επένδυσης, οπότε και μειωμένης ζήτησης και χαμηλής οικονομικής δραστηριότητας.

Στην έκθεση επισημαίνεται, επίσης, πως η ραγδαία πτώση των τιμών πετρελαίου έχει θετικές επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομία, ωστόσο εντείνει την υποχώρηση του πληθωρισμού στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη.
Για τον μήνα Δεκέμβριο (2014) η ετήσια ποσοστιαία μεταβολή του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) διαμορφώθηκε στο -2,53%. Η αντίστοιχη μεταβολή του Εθνικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕΔΤΚ) ήταν της τάξης του -2,61%. Την Τρίτη 14 Ιανουαρίου 2014, η ελληνική στατιστική αρχή (ΕΛ.ΣΤΑΤ) δημοσίευσε τα στοιχεία του γενικού επιπέδου των τιμών για τον μήνα Δεκέμβριο. Η ετήσια ποσοστιαία μεταβολή του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) διαμορφώθηκε στο -2,53% (μέση ετήσια μεταβολή ίση με -1,39%) ενώ η αντίστοιχη μεταβολή του εθνικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) ήταν της τάξης του -2,61% (μέση ετήσια μεταβολή ίση με -1,31%).

Ο περασμένος Δεκέμβριος αποτέλεσε τον 22ο συνεχή μήνα πτωτικής πορείας (σε ετήσια βάση) του γενικού επιπέδου των τιμών και η καταγραφείσα πτώση ήταν η δεύτερη υψηλότερη (η υψηλότερη πτώση καταγράφηκε τον Νοέμβριο του 2013, -2,85%) από τον Μάρτιο του 2013 μέχρι και σήμερα (τον Μάρτιο του 2013 η πτώση ήταν της τάξης του -0,21%). Επιπρόσθετα, ενώ από τον Νοέμβριο του 2013 μέχρι και τον Αύγουστο του 2014 υπήρχε μια τάση ανάσχεσης της πτωτικής πορείας του γενικού επιπέδου των τιμών, από τον Σεπτέμβριο του 2014 και έπειτα η εν λόγω τάση αντιστράφηκε.

Ποίες ήταν οι οικονομικές δυνάμεις οι οποίες διαμόρφωσαν την συγκεκριμένη πτωτική πορεία; Από την πλευρά της προσφοράς, και συγκεκριμένα για την περίοδο του Αυγούστου – Δεκεμβρίου 2014, σημαντική συνεισφορά είχε η πτώση της τιμής του πετρελαίου. Δεν θα πρέπει να αγνοούμε το γεγονός ότι κατά την διάρκεια των τελευταίων 5 μηνών η τιμή του πετρελαίου ανά βαρέλι έχει μειωθεί προσεγγιστικά κατά 50%. Όπως είναι ευρέως γνωστό, το πετρέλαιο, αποτελεί μια εκ των βασικών πηγών ενέργειας. Με την σειρά της, η ενέργεια, αποτελεί σημαντικό προσδιοριστικό παράγοντα του κόστους παραγωγής των αγαθών και υπηρεσιών. Το κόστος παραγωγής, με δεδομένη την ζήτηση, αποτελεί σημαντική συνιστώσα διαμόρφωσης των τιμών.

Συνεπώς, λόγω της μείωσης στην τιμή του πετρελαίου, οι επιχειρήσεις έχουν την δυνατότητα να προσφέρουν ποσότητες αγαθών και υπηρεσιών σε χαμηλότερες τιμές από ότι πριν την εν λόγω μείωση.

Από την πλευρά της ζήτησης, οι αυξημένες φορολογικές υποχρεώσεις των νοικοκυριών στο τελευταίο τρίμηνο και η ελαφρώς πτωτική πορεία της καταναλωτικής εμπιστοσύνης τους τελευταίους 6 μήνες (όχι συνεχής) είναι πολύ πιθανόν να επηρέασαν αρνητικά την καταναλωτική δαπάνη. Επιπρόσθετα, το γεγονός ότι ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης (ετήσια ποσοστιαία μεταβολή του ΑΕΠ) για το 2ο και το 3ο τρίμηνο ήταν θετικός (0,41% και 1,92%) επηρέασε σε ένα βαθμό την αποκλιμάκωση του αποπληθωρισμού για την περίοδο Μαΐου – Αυγούστου 2014.

Επιτόκια

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, για τον μήνα Νοέμβριο, το μέσο επιτόκιο των καταθέσεων, τόσο των νέων όσο και των υφιστάμενων, παρουσίασε πτώση τόσο σε μηνιαία όσο και σε ετήσια βάση. Το ίδιο ισχύει και για το μέσο επιτόκιο των δανείων. Πιο συγκεκριμένα, το μέσο επιτόκιο των νέων (υφιστάμενων) καταθέσεων μειώθηκε από 1,23% (1,45%) τον Οκτώβριο του 2014 στο 1,19% (1,38%) τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Παράλληλα, το μέσο επιτόκιο των νέων (υφιστάμενων) δανείων μειώθηκε από 5,36% (5,28%) τον Οκτώβριο του 2014 στο 5,13% (5,27%) τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, το περιθώριο επιτοκίου ανάμεσα στις νέες (υφιστάμενα) καταθέσεις και στα νέα δάνεια μειώθηκε (αυξήθηκε) από 4,13% (3,83%) τον Οκτώβριο στο 3,94% (3,89%) τον Νοέμβριο.

Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας το γεγονός ότι ο μέσος πληθωρισμός για τον Νοέμβριο του 2014 ήταν της τάξης του -1,33%, τότε το μέσο πραγματικό επιτόκιο των νέων (υφιστάμενων) δανείων διαμορφώνεται στο 6.46% (6,61%) ενώ το μέσο πραγματικό επιτόκιο των νέων καταθέσεων διαμορφώνεται στo 2.52% (2,71%). Σύμφωνα με τα στοιχεία της εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού, για το διάστημα Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2014 καταγράφηκε υστέρηση τόσο στα έσοδα (-3,953 δις ευρώ) όσο και στις δαπάνες (-1,075 δις ευρώ).

Για το διάστημα Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2014, τα καθαρά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού διαμορφώθηκαν στα 51,327 δις ευρώ, μειωμένα κατά 3,953 δις ευρώ σε σχέση με τις εκτιμήσεις του προϋπολογισμού του 2015. Η εν λόγω υστέρηση προήλθε από την μείωση των εσόδων προ επιστροφών φόρων κατά -3,203 δις ευρώ, από την μείωση των εσόδων αποκρατικοποιήσεων κατά -92 εκ. ευρώ και από την μείωση των εσόδων του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων κατά -424 εκ. ευρώ. Στο σκέλος των δαπανών υπήρξε υστέρηση της τάξης των 1,075 δις ευρώ και την μεγαλύτερη συνεισφορά σε αυτό το αποτέλεσμα είχαν οι πρωτογενείς δαπάνες (υστέρηση -584 εκ ευρώ) και οι δαπάνες του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων (-209 εκ. ευρώ). Η εξέλιξη τόσο του επιπέδου των εσόδων όσο και του επιπέδου των δαπανών είχε ως αποτέλεσμα την παρουσίαση υστέρησης στο πρωτογενές αποτέλεσμα του κρατικού προϋπολογισμού κατά -3,010 δις ευρώ.

Αναθεώρηση στόχων

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεσή της για τις προοπτικές ανάπτυξης των ανεπτυγμένων και αναδυόμενων οικονομιών (Ιανουάριος 2015), η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά πως ο ρυθμός ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας θα διαμορφωθεί συνολικά στο 2,6% (από 2,8% που είχε προβλέψει σε προηγούμενη έκθεσή της τον Ιούνιο του 2014). Επιπλέον, η Παγκόσμια Τράπεζα αναθεώρησε προς τα κάτω τις προβλέψεις της για την παγκόσμια οικονομία κατά την επόμενη διετία. Συγκεκριμένα, ο ρυθμός ανάπτυξης της διεθνούς οικονομίας αναμένεται να διαμορφωθεί σε 3,0% το 2015 (από 3,4% τον Ιούνιο του 2014) και 3,3% το 2016 (από 3,5% προηγουμένως). Ο βασικότερος λόγος που οδήγησε σε μια ασθενέστερη ανάκαμψη οφείλεται στους χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης που σημειώθηκαν κυρίως στην Ευρωζώνη, και έπειτα στην Ιαπωνία, τη Ρωσία και τη Λατινική Αμερική.

Μια παρατεταμένη περίοδος στασιμότητας ή ο αποπληθωρισμός στην Ευρωζώνη ή την Ιαπωνία θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό κίνδυνο για το παγκόσμιο εμπόριο και κατ’ επέκταση για την παγκόσμια ανάπτυξη μέσα στο 2015. Επιπρόσθετα, μια ενδεχόμενη έντονη μεταβλητότητα στις διεθνείς χρηματαγορές σε συνδυασμό με μια απότομη επιδείνωση στις συνθήκες ρευστότητας θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του κόστους δανεισμού. Άλλος ένας σημαντικός κίνδυνος για την πορεία της διεθνούς οικονομίας προκύπτει από μια κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων (με βασικότερο παράγοντα ανησυχίας τη χειροτέρευση των εμπορικών σχέσεων μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας με αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους ενέργειας σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες) ή την αύξηση της μεταβλητότητας των τιμών των εμπορευμάτων.

Όσον αφορά την Ευρωζώνη, η Παγκόσμια Τράπεζα τονίζει πως η πολιτική αβεβαιότητα στην Ελλάδα συνεχίζει να επηρεάζει αρνητικά την εμπιστοσύνη των επενδυτών, ενώ αντίθετα στην Ιρλανδία και την Ισπανία η οικονομική δραστηριότητα ενισχύεται από τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας κόστους και την αύξηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η συνεχιζόμενη απομόχλευση, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, οι συνθήκες πιστωτικής στενότητας στην περιφέρεια και τα δημοσιονομικά προβλήματα αναμένεται να οδηγήσουν σε μέτριους ρυθμούς ανάπτυξης την οικονομία της Ευρωζώνης (από 0,8% το 2014 στο 1,1% το 2015 και 1,6% κατά τη διετία 2016-2017).

Σε αντίθεση με τους μέτριους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρωζώνη, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά πως θα έχουμε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, λόγω βελτίωσης στην αγορά εργασίας, συνέχισης της ανάκαμψης στον τομέα των ακινήτων και χαμηλών τιμών ενέργειας. Η ραγδαία πτώση των τιμών πετρελαίου έχει θετικές επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομία, ωστόσο εντείνει την υποχώρηση του πληθωρισμού στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη.

Η ραγδαία πτώση των τιμών πετρελαίου που σημειώθηκε από τον Ιούνιο του 2014 αναμένεται να στηρίξει την παγκόσμια ανάπτυξη κατά τα επόμενα τρίμηνα, εντείνει ωστόσο την υποχώρηση του πληθωρισμού στην Ευρωζώνη που είναι εμφανής από τις αρχές του 2014. Ο μέσος όρος της τιμής του πετρελαίου Brent κατά την τριετία 2011-2013 ήταν 110$/βαρέλι, η τιμή του Brent έχει μειωθεί κατά περίπου 58% από τις αρχές του 2014 έως σήμερα (από 110,8$/βαρέλι την 1/1/2014 σε μόλις 46,6$/βαρέλι την 13/1/2015).

Κοιτώντας τους επιμέρους υπο-δείκτες του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) σε Ευρωζώνη και Ελλάδα παρατηρείται σημαντική πτώση των τιμών ενέργειας σε ετήσια βάση από τα μέσα του 2014. Ιδιαίτερα κατά τους τελευταίους δυο μήνες η πτώση των τιμών ενέργειας είναι πολύ μεγαλύτερη στην Ελλάδα σε σχέση με την Ευρωζώνη (-6,4% ετησίως στην Ελλάδα έναντι -2,0% στην Ευρωζώνη τον Οκτώβριο 2014 και -6,9% ετησίως έναντι -2,6% στην Ευρωζώνη τον Νοέμβριο 2014), γεγονός που αυξάνει την αρνητική συνδρομή των τιμών ενέργειας στον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) στην Ελλάδα σε σχέση με την Ευρωζώνη.

Πράγματι, πολλαπλασιάζοντας την πτώση στις τιμές ενέργειας με τη στάθμιση που έχουν οι τιμές ενέργειας στο συνολικό ΕνΔΤΚ βρίσκουμε πως στην Ελλάδα η αρνητική συμβολή των τιμών ενέργειας έφτασε τις -0,8 μονάδες βάσης κατά τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο, όταν ο συνολικός ΕνΔΤΚ μειώθηκε κατά -1,8% τον Οκτώβριο και -1,2% το Νοέμβριο σε ετήσια βάση. Η αντίστοιχη αρνητική συμβολή των τιμών ενέργειας στον ΕνΔΤΚ για την Ευρωζώνη ήταν μόλις -0,2 τον Οκτώβριο και -0,3 μονάδες βάσης το Νοέμβριο, όταν ο συνολικός ΕνΔΤΚ αυξήθηκε κατά 0,4% τον Οκτώβριο και 0,3% το Νοέμβριο σε ετήσια βάση.

Μάλιστα, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά πως οι τιμές ενέργειας θα συνεχίσουν να κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα κατά τα επόμενα έτη (2015-2016).