Τι οδήγησε το σύρο αντάρτη να φάει την καρδιά του εχθρού του

Το γύρο του διαδικτύου κάνει ένα ερασιτεχνικό βίντεο, που δείχνει ένα σύρο αντάρτη να δαγκώνει την καρδιά ενός νεκρού άντρα, ενώ δίπλα ένας συμπολεμιστής του φωνάζει «ο θεός είναι μεγάλος». «Ποιος θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο;» αναρωτιούνται πολλοί. Όπως εξηγεί στο CNN o James Dawes, διευθυντής του Προγράμματος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο αμερικανικό Macalester College, «ορισμένοι μόνο άνθρωποι είναι τέρατα εκ φύσεως, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, όμως, γίνονται». Ο καθηγητής εξηγεί

Πρώτον: η απομόνωση κάποιου από την οικογένεια και το περιβάλλον του. Από τη στιγμή που το άτομο θα βρεθεί μόνο, ανασφαλές και ευάλωτο θα ακολουθήσει μια διαρκής «πλύση εγκεφάλου» που μοναδικό σκοπό έχει να το πείσει να αποδεχτεί χωρίς την παραμικρή κριτική διάθεση τις ιδέες της ομάδας όπου ανήκει. Δεύτερον: κάποιος μαθαίνει ότι ο κόσμος είναι άσπρο – μαύρο και δεν γνωρίζει τις αποχρώσεις του γκρι. Σκέφτεται πλέον με ένα δυαδικό σύστημα: είτε είσαι φίλος μου, είτε εχθρός μου. Συνεπώς έχεις υποχρέωση να είσαι με το μέρος μου, αλλιώς θέλεις να με βλάψεις και έχω υποχρέωση να σε απομονώσω ή και να σε εξαφανίσω. Τρίτον: ο άνθρωπος φτάνει στα όρια της σωματικής του αντοχής και πλησιάζει την σωματική κατάρρευση. Οι εξουθενωτικές συνθήκες εκπαίδευσης θα προκαλέσουν σωματική και πνευματική αποδυνάμωση, η κρίση του θα θολώσει και σύντομα κάθε αντίδραση θα καμφθεί. Έτσι, σειρά έχει το πρακτικό στάδιο. Κάθε λάθος τιμωρείται σκληρά και αυθαίρετα διότι πρέπει να καταστεί σαφές ότι ο άνθρωπος δεν έχει κανένα έλεγχο του εαυτού του από εδώ και πέρα. Έχει δημιουργηθεί ένας επικίνδυνος άνθρωπος, που έχει την ψευδαίσθηση ότι όταν επιτίθεται σε άλλους ελέγχει την κατάσταση.

Τέταρτον και πιο σημαντικό, κατά τον Dawes: η οργή είναι αποτελεσματική όταν προκαλείται σταδιακά. Μόνος, τρωτός, σε ένα ανοίκειο και απειλητικό περιβάλλον, ο άνθρωπος που υιοθετεί τη βία θα χρειαστεί να παλέψει για τη ζωή του. Η πρώτη φορά που θα σκοτώσει θα είναι τρομακτική. Η δεύτερη δύσκολη. Η τρίτη θα μοιάζει σχεδόν εύκολη. Σύντομα όλα θα γίνουν ένα τρομακτικό «παιχνίδι» ικανοτήτων.

Είμαστε καταδικασμένοι λοιπόν να ζούμε με τις βαρβαρότητες του πολέμου; Η απάντηση που δίνει ο καθηγητής είναι αρνητική. Όπως και τα τέρατα έτσι και οι ήρωες συνήθως φτιάχνονται, δε γεννιούνται και η μέθοδος είναι η αντιστροφή όλων των παραπάνω βημάτων. Η βάση αποτελείται από την καλλιέργεια ενός πνεύματος αλτρουισμού. Κάθε μικρή πράξη βοήθειας, κάθε βήμα ενάντια στην αδικία φέρνει το επόμενο που είναι ολοένα σπουδαιότερο και πιο δυναμικό. Παράλληλα, χρειάζεται η διδασκαλία ενός ξεκάθαρου, δομημένου συστήματος κανόνων. Κάθε άνθρωπος είναι κύριος του εαυτού του, υπεύθυνος να ορίσει τις πράξεις του. Αυτό όμως σημαίνει ταυτόχρονα ότι οι επιλογές του έχουν άμεσο αντίκτυπο στη ζωή του, οπότε είναι σημαντικό να γνωρίζει ποια είναι τα όρια και ποιες οι συνέπειες που ακολουθούν εάν αυτά τα όρια ξεπεραστούν. Το άτομο πρέπει να κατανοήσει ότι ο κόσμος δεν αποτελείται από δύο όψεις, ότι τα πολύπλοκα παγκόσμια προβλήματα έχουν και πολύπλοκες λύσεις.

Το τελευταίο βήμα που συστήνει ο Dawes είναι το εξής: απομάκρυνση της μονόπλευρης σκέψης και έκθεση του ατόμου σε διαφορετικές απόψεις, ανθρώπους και τρόπους ζωής. Η σφαιρική ματιά του κόσμου και η ελεύθερη σκέψη δεν μπορούν να καλουπωθούν. Άπαξ και αυτά εξασφαλιστούν το άτομο θα αναγνωρίσει μεν τον εχθρό του, αλλά θα σέβεται την ανθρώπινη υπόσταση του. Βλέποντας την ανθρωπιά του, θα διατηρήσει τη δική του.