Το παράδειγμα του PRI

Η Ελλάδα συνεχίζει να βρίσκεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και λίγο αφορά την κοινωνία μια συζήτηση για το μέλλον της κεντροαριστεράς, της κεντροδεξιάς ή οποιουδήποτε άλλου πολιτικού χώρου. Αναζητείται λύση στα υπαρξιακά προβλήματα των ελληνικών οικογενειών και της κοινωνίας και αυτό συνιστά θέμα εθνικού παρά παραταξιακού χαρακτήρα. Τα πραγματικά ζητούμενα στη φάση της κρίσης είναι η διαχείριση και η υπέρβασή της. Η εφαρμογή και η διαρκής διαπραγμάτευση του τρέχοντος

προγράμματος δεν αρκούν από μόνες τους για να το επιτύχουμε. Καλούμαστε να επανεφεύρουμε – αν όχι να εφεύρουμε για πρώτη φορά – ένα «Ελληνικό Μοντέλο Ανάπτυξης». Για να το πετύχουμε είναι δεδομένο ότι χρειαζόμαστε ένα σχέδιο πέρα και πάνω από το μνημόνιο, ένα «Εθνικό Σχέδιο Ανασυγκρότησης» το οποίο θα είναι προϊόν ευρείας πολιτικής και κοινωνικής συναίνεσης και θα περιγράφει όλα όσα θα πρέπει να γίνουν στη χώρα μας τα επόμενα χρόνια.

Ωστόσο, για να επιτευχθεί ο εθνικός στόχος θα πρέπει να μπορέσει να αντέξει το πολιτικό σύστημα. Την ανάγκη για την αναδιάταξη και την ανασυγκρότηση της κεντροαριστεράς τη δημιουργεί όχι τόσο η εκλογική κάμψη του βασικού της πυλώνα στη χώρα μας – του ΠΑΣΟΚ – ούτε το κυριάρχο γενεσιουργό της αίτιο, δηλαδή η συμβολική φόρτιση της μονομερούς υπογραφής και διαχείρισης (κατά το αρχικό στάδιο) ενός πακέτου διάσωσης με ένα μείγμα μεταρρυθμίσεων οι οποίες έπρεπε να είχαν εφαρμοστεί στη χώρα μας εδώ και δεκαετίες και σκληρής λιτότητας. Τη δημιουργεί μια αλλη ανάγκη: αυτή της ορθής και παραγωγικής λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, με δεδομένη την αξιωματική παραδοχή ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αδύνατο να διαδραματίσει το ρόλο του βασικού προοδευτικού πυλώνα της χώρας μας.

Οι οικονομικές αποφάσεις έχουν πάντοτε και πολιτικές επιπτώσεις και θα ήταν παράλογο με σωρευτική ύφεση της τάξης του 25% του ΑΕΠ και με τα δραματικά ποσοστά ανεργίας, ιδιαίτερα στους νέους, το πολιτικό σύστημα να έχει παραμείνει άθικτο. Ωστόσο, η φθορά της κεντροαριστεράς υπήρξε ασύμμετρα μεγάλη. Το ότι οι βασικοί κατήγοροι της πρώτης φάσης σήμερα εμφανίζονται ως τιμητές του μνημονίου υπό το πρόσχημα του «ουδείς αναμάρτητος», σε συνδιασμό με την αμφίσημη και επαμφοτερίζουσα στάση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης σίγουρα έχουν τη σημασία τους, αλλά δεν αρκούν για μια «ολική επαναφορά» της κεντροαριστεράς. Το γεγονός ότι κατά τον τέταρτο χρόνο του μνημονίου το μοναδικό κόμμα το οποίο παρουσιάζει διαρκή δημοσκοπική άνοδο είναι και το μόνο νεοναζιστικό μόρφωμα στην Ευρώπη με κοινοβουλευτική εκπροσώπηση μιλά από μόνο του για τη φύση του προβλήματος και για την ανάγκη επανεκκίνησης του πολιτικού συστήματος – και άρα και ουσιαστικής ανασυγκρότησης του κεντροαριστερού χώρου.

Η ανασυγκρότηση είναι, συνεπώς, το ζητούμενο, αλλά με ποιά χαρακτηριστικά; Είναι δεδομένο ότι όπως η χώρα καλείται να κάνει μια υπέρβαση, μια αλλαγή μοντέλου για να σταθεί εκ νέου στα πόδια της, η κεντροαριστερά – και η κυριάρχη έκφρασή της, το ΠΑΣΟΚ – οφείλει να κάνει και αυτή τις δικιές της υπερβάσεις, τη δική της αλλαγή μοντέλου.

Στην πραγματικότητα, έχουμε ελάχιστα ιστορικά προηγούμενα κομμάτων που έχασαν την κυρίαρχη τοποθέτησή τους κατά τη διάρκεια εφαρμογής προγραμμάτων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η πορεία που ακολουθήθηκε σε χώρες όπως π.χ. η Ουγγαρία ή η Αργεντινή, ήταν η συνέχιση της εναλλαγής των κομμάτων στην κυβέρνηση – με δεδομένη τη φθορά του κόμματος που κάθε φορά βρισκόταν στην εξουσία. Ένα ιστορικό παράδειγμα κεντρώου/κεντροαριστερού κόμματος το οποίο βρέθηκε από θέση εξουσίας στην τρίτη θέση είναι το Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα (PRI). Το PRI υπήρξε το “φυσικό κόμμα διακυβέρνησης” του Μεξικού καθ’όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, αλλά το 2000 έχασε τις εκλογές με βασικές αιτίες πέρα από την εφαρμογή του προγράμματος λιτότητας ζητήματα διαφθοράς και ελλειπούς διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών. Για 12 χρόνια το Μεξικό κυβερνήθηκε από την κεντροδεξιά, ωστόσο το πραγματικά ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι το PRI έχασε τη δεύτερη θέση από ένα κόμμα με χαρακτηριστικά παρεμφερή με αυτά του ελληνικού ΣΥΡΙΖΑ, του Κόμματος της Δημοκρατικής Επανάστασης (PRD).

Το PRI σήμερα βρίσκεται πάλι στην εξούσια. Αυτό που μεσολάβησε ήταν η ριζική ανανέωση του κόμματος, τόσο στον προγραμματικό του λόγο όσο και στα πρόσωπα, τα οποία ωστόσο πρώτα δοκιμάστηκαν είτε σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο είτε σε συγκεκριμένα καθήκοντα και σταδιακά απέκτησαν εθνικό ακροατήριο. Η προσέγγιση αυτή ήταν στρατηγικού και όχι τακτικού χαρακτήρα και περιελάμβανε τόσο τη ριζική ανασυγκρότηση του κόμματος θεσμικά και πολιτικά όσο και ένα προσκλητήριο σε νέα – αλλά όχι κατ’ ανάγκην νεαρά – πρόσωπα, από τα πανεπιστήμια, τον ιδιωτικό τομέα, την κοινωνία των πολιτών, τις περιφέρειες.

Η ανανέωση έχει τεθεί και στη χώρα μας στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης για την ανασυγκρότηση της κεντροαριστεράς. Αφορμές για αυτή την αφήγηση ήταν τόσο η μειούμενη απήχηση του παραδοσιακού πολιτικού προσωπικού, όσο και οι οριακές εκλογικές επιδόσεις, τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της ΔΗΜΑΡ στα νεότερα ηλικιακά στρώματα. Ωστόσο η όλη συζήτηση δείχνει να έχει τεθεί μάλλον λανθασμένα. Το μάθημα του PRI είναι ότι τα κόμματα είναι πρόσωπα, ιδέες και πρακτικές — και η ανανέωση οφείλει να ακουμπά και τα τρία και όχι μόνο το ένα. Το πραγματικά κρίσιμο σημείο είναι η δόμηση των κινήτρων, της στρατηγικής και των μηχανισμών που θα φέρουν το καινούργιο. Εκεί οφείλει να βρίσκεται η πραγματική στόχευση.

Ο Κυριάκος Πιερρακάκης είναι μέλος του ΠΣ του ΠΑΣΟΚ, Υπ. Διδάκτορας Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο Παν/ο της Οξφόρδης.