Όταν 85 άνθρωποι ισοδυναμούν με τον μισό πλανήτη, κάτι δεν πάει καλά…

Το World Economic Forum στο Νταβός έχει ήδη ξεκινήσει και το θέμα των οικονομικών ανισοτήτων στον πλανήτη –υποτίθεται ότι –κυριαρχεί στην ατζέντα των «ισχυρών».

Μάλιστα, το Forum διεξάγεται στη σκιά της έρευνας της Oxfam, η οποία κατέδειξε πως η περιουσία και το εισόδημα των 85 πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο ισοδυναμεί με την περιουσία και το εισόδημα του… μισού πλανήτη,

ήτοι 3,5 δισ. ανθρώπων. Μάλιστα, με βάση ακριβώς αυτή την έρευνα, η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, μέσω των Financial Times, υποστηρίζοντας ότι οι ανισότητες αυτές κάθε άλλο παρά συμβάλλουν στην οικονομική σταθερότητα.

Βεβαίως, ανισότητες πάντοτε υπήρχαν και πάντοτε θα υπάρχουν. Ίσως, τελικά, να είναι και στην ανθρώπινη φύση. Ωστόσο, αυτή τη φορά, το θέμα των ανισοτήτων έχει πάρει τραγικές διαστάσεις και, φυσικά, έχει παροξυνθεί. Από την αρχή της κρίσης, από το «μαύρο Σεπτέμβρη» του 2008 με την κατάρρευση της Lehman Brothers, φάνηκε ότι το δόγμα «η κρίση είναι ευκαιρία» ευνοεί τους ισχυρούς: τους επιχειρηματίες που μεγιστοποιούν τα κέρδη τους μειώνοντας μισθούς και καταπατώντας εργατικά δικαιώματα, τους τραπεζίτες που «γέμισαν» τις τράπεζές τους με δημόσιο χρήμα κ.α.

«Άνεργη» ανάπτυξη

Από την αρχή της κρίσης, πολλοί διείδαν το «τέλος του καπιταλισμού». Τελικώς, όσες φορές έχουν διατυπωθεί τέτοιου είδους προβλέψεις, έχουν διαψευστεί από την ίδια την πραγματικότητα. Όπως το ’90 δεν ήρθε το «τέλος της Ιστορίας» του Φουκουγιάμα, έτσι και ο καπιταλισμός αποδεικνύεται πολύ σκληρός για να πεθάνει. Σε σχέση με το 2008, η κατάσταση στην παγκόσμια –και στην ευρωπαϊκή- οικονομία έχει κάπως σταθεροποιηθεί και όλα δείχνουν ότι πρόκειται για άλλη μία κυκλική κρίση του παγκόσμιου συστήματος –απ’ αυτές που το αναγεννούν, αλλάζουν τα δεδομένα και το καθιστούν ισχυρότερο. Ως την επόμενη «φούσκα», ως το επόμενο «κραχ», τουλάχιστον.

Όμως, όσο εμείς βράζουμε στο «μνημονιακό» ζουμί μας και κατευθυνόμαστε (;) προς τρίτο Μνημόνιο, η παγκόσμια οικονομία δείχνει σημάδια παροδικής ισορροπίας και το νομισματικό σύστημα σταθεροποιείται. Όμως, μαζί με τον αχό της «φούσκας» σε ΗΠΑ και Ευρώπη, κατακάθεται και ένα νέο μοντέλο: σε όλες τις λεγόμενες προηγμένες χώρες, τα ποσοστά της ανεργίας είναι ανησυχητικά υψηλά και τόσο οι ΗΠΑ, αλλά κυρίως η Ευρώπη, οδηγούνται στην «άνεργη ανάπτυξη». Από την κοινωνία των 2/3 περνάμε στην κοινωνία του 1/3 και η οικονομική ανάπτυξη –τουλάχιστον με όρους απόλυτων αριθμών στο ΑΕΠ- επιτυγχάνεται μεν, αλλά με ρυθμούς χελώνας και εκατομμύρια ανθρώπους σπρωγμένους στο περιθώριο.

Ανάγκη αναθεώρησης

Αν κοιτάξουμε, λοιπόν, τη «μεγάλη εικόνα», πολύ πιο πέρα από τα e-mail του Τόμσεν που καταφθάνουν στην οδό Νίκης, θα δούμε ότι η στρατηγική της Γερμανίας για την Ευρώπη, το δόγμα της απόλυτης λιτότητας και της δημοσιονομικής ορθοδοξίας, ακόμη κι αν καταφέρει να ισορροπήσει την Ευρωζώνη και να δώσει μία νέα αρχιτεκτονική μορφή στην Ένωση, θα περιλαμβάνει απαρεγκλίτως την «άνεργη ανάπτυξη». Αλλιώς δεν βγαίνουν τα νούμερα. Ακόμη και η Συνθήκη του Μάαστριχτ είχε τη «λευκή Βίβλο» της απασχόλησης. Η «μαύρη Βίβλος» της Μέρκελ δεν έχει τίποτα τέτοιο –μόνο πειθαρχία και κατάρρευση του παραδοσιακού ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους.

Η αύξηση της ανεργίας, εξάλλου, είναι παγκόσμιο φαινόμενο –απλώς άλλες χώρες δεν την «προκαλούν» κιόλας, με τον τρόπο που το κάνει το Βερολίνο.

Σε κάθε περίπτωση, αν δεν συμβεί κάτι ανατρεπτικό, η ζωή μας εφεξής έτσι θα είναι: η ανεργία θα βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη, το 1/3 της κοινωνίας θα ζει και τα 2/3 απλώς θα επιβιώνουν (αν επιβιώνουν), ενώ οι κοινωνικές τάξεις «μπετονάρονται» καθημερινά: οι ευκαιρίες μειώνονται, η διαταξική κινητικότητα το ίδιο. Γεννήθηκες υπάλληλος; Θα πεθάνεις υπάλληλος. Γεννήθηκες μικροαστός; Θα πεθάνεις μικροαστός. Γεννήθηκες χειρώνακτας; Αυτό θα κάνεις όσο αντέχεις.

Αυτό είναι το μέλλον. Για την ακρίβεια, είναι ήδη παρόν.

Και μάλλον, τούτων δεδομένων, πρέπει να ξαναδούμε αυτό τον αφορισμό της «εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο». Από την αρχή.