Ο Ούγκο πέθανε. Ζήτω ο Τσάβες;

Προσπαθώ να φανταστώ κάτι ανάλογο, μα δεν τα καταφέρνω. Θα θρηνούσαν έτσι στην Ευρώπη για οποιονδήποτε πολιτικό ηγέτη; Πουθενά. Αλλού; Πιθανόν στη Νότια Αφρική, αν και διαφορετικής υφής η σύνθεση του πληθυσμού και η ηλικία του Μαντέλα. Αν ο Νέλσον Μαντέλα είναι ένας Mαύρος Γκάντι, είναι ο Ούγκο Τσάβες ο Μάο των ισπανόφωνων; Τον θυμάμαι ακμαίο,

χαρισματικό κι απλό, στη Μόστρα της Βενετίας, Σεπτέμβριο του 2009. Όχι προσκεκλημένο ως πρόεδρο της χώρας του αλλ’ ως πρωταγωνιστή ενός ντοκιμαντέρ («Νοτίως των συνόρων») του Όλιβερ Στόουν. Πρεμιέρα στη Σάλα Γκράντε, λίγες δηλώσεις και μέγα πλήθος, κόκκινη γραβάτα. Αστέρας της πολιτικής επί της οθόνης, αστέρας του σινεμά στο Λίντο για την ταινία – μια μορφή αθανασίας.

Μια δεύτερη περίπτωση αθανασίας περιγράφει στα «Εκατό χρόνια μοναξιάς» ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Μέχρι τότε, το άτομο – «θεμέλιο των πάντων» αποτελεί ένα στοίχημα, μιαν ψευδαίσθηση, το όνειρο αρκετών ευρωπαϊκών αιώνων. Σ’ αυτό το μυθιστόρημα, τον ήρωα-άτομο τον διαδέχεται μια πομπή ατόμων. Τα ονόματά τους μοιάζουν, κανένα δεν κυκλοφορεί στις σελίδες από την αρχή μέχρι τέλους κι έχουν θαρρείς επίγνωση της μελλοντικής τους λήθης. Ποια είναι, λοιπόν, η τύχη τους, ποια είναι η εποχή τους;

Να διαλέξουν τη φυγή προς το ινδιάνικο παρελθόν της Αμερικής ή προς τα εμπρός, εκεί όπου ο άνθρωπος – άτομο – πρωταγωνιστής και ήρωας θα διαλυθεί μέσα στην ανθρώπινη μυρμηγκιά; Πριν η νωπή συγκίνηση διαλυθεί, σπεύδουν να ελέγξουν, άλλοι την κληρονομιά κι άλλοι τις διαθέσεις των ιστορικών. Ο ίδιος δραπετεύει με την άνεση του νεκρού, γνωρίζοντας τη δυσκολία να εντάξεις σε σχήμα και κατηγορία έναν θρύλο ζωντανό, που φιλοδοξεί, επιπλέον, να μείνει ασύλληπτος. Δηλαδή, δεύτερος Φιντέλ ή δεύτερος Γκεβάρα;

Ας φοράει, όπως ο πρώτος, τη στολή του κομαντάντε και τη φόρμα της γυμναστικής, με τα χρώματα της Βενεζουέλας. Εκλεγμένος τρεις φορές, δεν συνδέεται απολύτως με το καθεστώς της Κούβας. Ας χαμογελάει, όπως ο δεύτερος, στις φωτογραφίες με τον κόκκινο μπερέ του αλεξιπτωτιστή. Δεν πρόκειται για τον μπερέ του γκερίλα Τσε, για τη βίαιη εξαγωγή της επανάστασης, για την απέχθεια προς τη γραφειοκρατία και την αθεράπευτη έλξη προς την ουτοπία. Δίχως πούρα και φωτογένεια, δίχως την αιώνια νεότητα, δίχως την πανίσχυρη μυθολογία του ’60 στο πλευρό του, κανένας πρόεδρος δεν γίνεται παγκόσμιος πρωταθλητής στην αγορά των αφισών και των βαμβακερών, ακλόνητο αξεσουάρ μιας ορισμένης εποχής. Να τον προτιμούσαν κάπως έτσι οι σημερινές βιομηχανίες μόδας, με τους ενεργειακούς κολοσσούς ν’ ανασαίνουν ανακουφισμένοι ελπίζοντας σε νέα, επωφελή συμβόλαια; Απόφοιτος της στρατιωτικής Ακαδημίας κι όχι δικηγόρος ή γιατρός σαν τους πρωταγωνιστές της κουβανικής επανάστασης, ο Τσάβες κατάγεται αναπόφευκτα από τη γενιά των αξιωματικών που φόρεσαν το κοστούμι του πολιτικού, ώστε ν’ ανταποκριθούν στις ανάγκες των καιρών τους. Από τον Ντε Γκωλ, τον Νάσερ, τον Αϊζενχάουερ και τον Τίτο μέχρι τον Ορτέγκα, τον Καρβάλιο και τον Περόν, δύσβατη πορεία μεταξύ δημοκρατικών θεσμών, πολέμων, πραξικοπημάτων και συγκρούσεων.

Αν εισχωρούσε κανείς στο όνειρο του Τσάβες, θα συναντούσε ενδεχομένως στον καθρέφτη της κύριας εισόδου τον πίνακα του Τίτο Σάλας από το Μέγαρο Μιραφλόρες, με τον μεγάλο Ελευθερωτή της Λατινικής Αμερικής πάνω στο άσπρο άλογό του, να χαιρετίζει το Καράκας δίχως Ισπανούς κι ευρωπαϊκή κυριαρχία. Ναι, ο Σιμόν Μπολιβάρ εκπροσωπεί τη χειραφέτηση από την αποικιοκρατία, έφιππος κι αριστοκρατικός μεσ’ στην εντυπωσιακή στολή του, με μπότες και φαβορίτες. Δίχως τις τελευταίες, με μάτια μικρά και ινδιάνικη κοψιά, κοντά μαλλιά κι άκομψο στυλ, ο Τσάβες πραγματοποιεί τη μεγαλύτερη πολιτική τομή στα χρονικά της πατρίδας του και της ηπείρου έκτοτε, μέσω της κάλπης. Μεταρρυθμιστής, οπαδός του κοινωνικού κράτους, υπερασπιστής των απόκληρων και των αποκλεισμένων, σέβεται τον κοινοβουλευτισμό και αυτοαποκαλείται «Ο σοσιαλιστής του 21ου αιώνα».

Να τον βλέπει στο δικό του όνειρο ο Σαλβαδόρ Αλιέντε και τα υπόλοιπα θύματα της CIA και των Πινοσέτ; Ίσως τον βλέπει στους εφιάλτες του ο Τζορτζ Μπους, ο Σατανάς αυτοπροσώπως, σύμφωνα με την περίφημη ομιλία του Τσάβες στον ΟΗΕ, ύστερα από τη σκηνοθεσία των Δίδυμων Πύργων και τη Σταυροφορία στο Ιράκ.

Αλήθεια, τι δεν συγχωρούν οι ΗΠΑ κι η προπαγανδιστική τους μηχανή στον άνθρωπο που αφήνει πίσω του «τσαβίστας», σοσιαλιστές ηγέτες στην Αργεντινή, στην Ουρουγουάη, στη Βολιβία και στον Ισημερινό, τη συζήτηση για τον σύγχρονο ιμπεριαλισμό ανοιχτή, το δάχτυλο προς τον Λευκό Οίκο τεντωμένο και την ανυπακοή προς την (παγκόσμια) Αυτοκρατορία εξαιρετικά επίκαιρη; Ούτε τη ρητορική, ούτε την πολιτική, ούτε τις εθνικοποιήσεις και τον πόλεμο κατά της φτώχειας. Μάλλον, δεν συγχωρούν το παράδειγμα. Παρά τις όποιες διαφωνίες απέναντί του, παρά τις αδυναμίες, τον λαϊκισμό, τη δημαγωγία και την εκμετάλλευση των επικοινωνιακών τεχνασμάτων, ο ΟύγκοΤσάβες οφείλει τη λατρεία των οπαδών και τον σεβασμό των αντιπάλων σε αληθινές πηγές, σαν την ειλικρίνεια, την αγωνιστικότητα και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής.

Σ’ έναν κόσμο ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και πολιτικών – «προϊόντων» της τηλεόρασης και του Δικτύου, στην εποχή του e-mail, του e-sex και, εντός ολίγου, των e-κλογών, ο Ούγκο Τσάβες κατάφερε να μην προστεθεί στη λίστα των e-γετών, αλλά ν’ αποβεί πραγματικός Ηγέτης, μ’ ανθρώπινη ύλη και ψυχή, με σάρκα και οστά. Γι’ αυτό κι ανάλογες οι εκδηλώσεις ανταπόδοσης.