Να επαναπροσδιορίσουμε την πορεία μας…

Οι σημερινές κοινωνίες βιώνουν μια ισχυρή ανάγκη για συνέχεια ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν, τη μέριμνα για ρίζες και μνήμη. Βέβαια, στη διαδικασία αυτή δεν αποφεύγεται και η αφύπνιση των παλιών δαιμόνων…

Στις σημερινές κοινωνίες του εφήμερου το παρόν αντικαθιστά με τις ιδιωτικές ευτυχίες τη συλλογική δράση, με την κίνηση την παράδοση, με την έκταση του πάντα καινούργιου τις προσδοκίες του μέλλοντος (G. Lipovetsky: Παγκοσμιοποίηση και υπερ-νεωτερικότητα.

Είναι καιρός να ξανασκεφτούμε και να κάνουμε την αυτοκριτική μας. Η σύνδεση παρελθόντος-παρόντος-μέλλοντος είναι αναγκαία, άλλωστε στη κάθε χρονική στιγμή συνυπάρχουν.

Ο καταναλωτισμός που κυριαρχεί δεν κατόρθωσε, ευτυχώς, να κερδίσει το σύνολο των ανθρώπινων προσδοκιών: όσο υψηλός και αν είναι ο αγοραστικός πυρετός, οι άνθρωποι δεν έχουν χάσει την ικανότητά τους για ηθική αγανάκτηση, τη θέλησή τους να κάνουν να νικούν οι δίκαιες υποθέσεις, να ορίζονται με κάτι άλλο που δεν έχει σχέση με μάρκες, ταξίδια και εμπορικές διασκεδάσεις.

Η εποχή μας λειτουργεί υπέρ της απορρύθμισης, της διάλυσης των θεσμών και της αφθονίας, με συνέπεια μια γενικευμένη αβεβαιότητα.

Άλλοτε, η κουλτούρα ήταν αυτό που παρείχε ανθεκτικό στο χρόνο συμβολικό πλαίσιο στη ζωή των ανθρώπων, πράγμα που έδινε νόημα στην εμπειρία του κόσμου, της ζωής και της κοινωνίας. Σήμερα, η κουλτούρα αποσπά τα άτομα από την κατανόηση του κόσμου μας, δεν φωτίζει αυτό που υπάρχει και αυτό που έρχεται και από-δομεί αυτό που μέχρι τώρα πλαισίωνε τη σκέψη της ζωής.

Είναι ανάγκη να κινητοποιήσουμε τις ενεργητικές ιδιότητες του ατόμου, σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η αλλαγή κουλτούρας είναι το μείζον και ο μοχλός της αλλαγής το σχολείο.

Η φιλοδοξία του σχολείου πρέπει να είναι τέτοια ώστε τα άτομα να μην αποκτούν απλώς θεμελιώδεις γνώσεις και να γνωρίζουν αθάνατα έργα, αλλά να ενθαρρύνονται για δραστηριότητες στους πιο διαφορετικούς τομείς: μουσική, ζωγραφική, εργασία, φιλανθρωπία, αλληλεγγύη, αθλητισμό,…

Η ανώτερη αποστολή του σχολείου και της κουλτούρας είναι να παρέχουν τα εργαλεία που επιτρέπουν στα άτομα να ξεπερνούν τον εαυτό τους, να είναι κάτι παραπάνω, να καλλιεργούν τις δυνατότητές τους, τη δημιουργική φαντασία τους, σε οποιαδήποτε σφαίρα δράσης και δημιουργίας.

Το ζήτημα πια δεν είναι μόνο να εξάρουμε την «αξία πνεύμα», αλλά να αναπτύξουμε μια μυητική μάθηση που ωθεί τα άτομα να ζουν για κάτι άλλο εκτός από την εφήμερη και πλοκαμοειδή κατανάλωση.

Περισσότερο από κάθε άλλη φορά, η εποχή μας αναμένει μεταρρυθμίσεις του εκπαιδευτικού συστήματος που θα επιτρέπουν να δίνουμε δομίζοντα σημεία αναφοράς, να ανοίγουμε το πνεύμα και την ύπαρξη σε διαστάσεις πιο ποικίλες και πιο πλούσιες, να προάγουμε την αυτοεκτίμηση με δραστηριότητες που παρακινούν τους ανθρώπους να ξεπερνούν τον εαυτό τους, να είναι δημιουργοί της ζωής τους και όχι δούλοι του εφήμερου και της κατανάλωσης.

Ο. Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς-π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

E-mail: [email protected]