Μετατρέπουν εκκλησίες και Μονές σε τζαμιά

Η μια ήταν για τον ιστορικό κινηματογράφο “Εμέκ” του Πέρα, για άλλη μια φορά, μετά και την επιστολή που έστειλαν 350 άνθρωποι του κινηματογράφου –ανάμεσά τους ο Νουρί Τζεϊλάν και ο Ζουλφί Λιβανελί- στον υπουργό Πολιτισμού Ομέρ Τσελίκ και ύστερα από την ασύμμετρη βία που είχε δεχτεί η προηγούμενη ειρηνική διαδήλωση στις 6 Απριλίου από την αστυνομία.

Η άλλη για το Πάρκο της Πλατείας Ταξίμ, όπου η διαμαρτυρία γίνεται πιο οργανωμένα: οι ενδιαφερόμενοι ίδρυσαν τον Εξωραϊστικό Σύλλογο του Πάρκου Ταξίμ,

πράγμα που τους κάνει άμεσα αντίδικους, ώστε να μπορέσουν να σταματήσουν ει δυνατόν την ανέγερση στο χώρο με τα 250 πλατάνια, τις 30 βελανιδιές και τις 25 φλαμουριές, αντιγράφου ενός παλιού (οθωμανικού) στρατώνα που βρισκόταν εκεί πριν το 1923 και πρόκειται να χρησιμοποιηθεί ως εμπορικό κέντρο . (Για το Πάρκο αυτό υπάρχει μια θαυμάσια και εκτενής περιγραφή του Νίκου Θεοτοκά στον «Λεωνή»: «Ο Δημοτικός Κήπος του Ταξιμιού ήτανε κόσμος ολόκληρος. Για να μπεις πλήρωνες εισιτήριο, οι μεγάλοι ένα γρόσι, τα παιδιά μισό γρόσι, τα μωρά τίποτα… Μόλις έμπαινες αντίκρυζες τους φύλακες που φορούσανε στολή και κρατούσανε μεγάλες βίτσες. Γυρνούσανε παντού και παραμονεύανε τα παιδιά… Το ζήτημα ήτανε να μη σε πιάσουνε (…)».

Το Πάρκο, που ο Θεοτοκάς περιγράφει τους περιπάτους και τη θέα του πριν το 1923, αναδιαμορφώθηκε στα 1940 από τον Γάλλο πολεοδόμο Henri Prost, κατατμήθηκε στα 1955 με την οικοδόμηση του ξενοδοχείου “Χίλτον” και μια σειρά καταστημάτων που ανέγειρε ο δήμος).

Όσοι γνωρίζουν ή έχουν επισκεφτεί την Πόλη ξέρουν ότι τα τελευταία δέκα χρόνια όχι μόνο η σιλουέτα της επιβαρύνεται καθημερινά με κακόγουστους –πώς αλλιώς- ουρανοξύστες, αλλά το χειρότερο είναι ότι αλλάζει η “ψυχή” της πόλης. Μια τρίτη χονδροκομμένη, παρόλα τα “κατάρτια” και τα “σκοινιά”, γέφυρα βρίσκεται ήδη ανάμεσα στις άλλες δύο στον Κεράτιο.

Το σχέδιό της είναι σύλληψη του δημάρχου του μητροπολιτικού δήμου Καντίρ Τόπμπας (ο οποίος έχει σπουδάσει πολιτικός μηχανικός, αλλά υπήρξε απ’ όσο γνωρίζουμε πάντοτε επιχειρηματίας –σε αυτόν ανήκει η αλυσίδα των γαλακτοπωλείων “Σαράι”). Ο Τόπμπας έλεγε, όταν σχεδόν είχαν αρχίσει οι εργασίες και οι διαμαρτυρόμενοι εξακολουθούσαν να διαμαρτύρονται, «[δεν μπορεί να γίνει τίποτα] το θέλει ο Πρωθυπουργός»!

Το Ταρλάμπασι, αυτή η ωραιότατη ελληνο-αρμενο-εβραϊκή γειτονιά στην καρδιά του ευρωπαϊκού κέντρου, στην Πλατεία Ταξίμ, ετοιμάζεται να φιλοξενήσει τις ξανθές, γαλανές, σαφώς υψηλού εισοδήματος φιγούρες που ποζάρουν στις γιγαντοαφίσες που περικλείουν την μακριά σειρά τετραγώνων που έχουν απαλλοτριωθεί από την κατασκευαστική εταιρεία.

Παντού κυριαρχεί ένας “ρυθμός” που οι υποστηρικτές του –κυβέρνηση και οι δήμοι που πρόσκεινται σε αυτήν- τον ονομάζουν -”κατά το δοκούν”, σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα και ποιητή Τζενγκίζ Μπεκτάς- ”οθωμανικό”.

Τον Φεβρουάριο 2012 περί τους 100 Τούρκοι βυζαντινολόγοι είχαν συνυπογράψει ένα κείμενο, που είχε βρει θέση στις εφημερίδες και εξέφραζε την “βαθιά ανησυχία τους για την κατάσταση που επικρατεί στην ιστορική χερσόνησο”, όπου βρίσκονται τα κυριότερα μνημεία (Αγία Σοφία, Ιερόν Παλάτιον κλπ) και υπογράμμιζαν ότι “η ιστορική κληρονομιά της Ιστανμπούλ είναι πολύ πολύτιμη ώστε να αφεθεί στην αναισθησία των θεσμών και την αδηφαγία ατόμων”…

Σήμερα βλέπουμε ότι τα βυζαντινά μνημεία, κυρίως όσες εκκλησίες στέκουν όρθιες και είχαν κάποια στιγμή γίνει μουσεία, μετατρέπονται μια-μια σε τζαμιά. Μετά την Αγία Σοφία της Νίκαιας, που άνοιξε ως τζαμί τον Νοέμβριο 2011, σειρά έχει η Αγία Σοφία της Τραπεζούντας και η Μονή Στουδίου.

Στην Τραπεζούντα ακολουθείται η ίδια διαδικασία που ακολουθήθηκε και στην περίπτωση της Νίκαιας: η εκκλησία-μουσείο, καταρχάς, μεταβιβάζεται από το Υπουργείο Πολιτισμού στη Γενική Διεύθυνση Βακουφίων (που αποτελεί τη συνέχεια του οθωμανικού Υπουργείου Βακουφίων (EvkafNezareti) στο νέο εκκοσμικευμένο καθεστώς της Τουρκικής Δημοκρατίας. Διεύθυνση πάμπλουτη, καθώς διαχειρίζεται περί τα 40.000 μουσουλμανικά βακούφια (σε αυτά μετά το ’36 εντάχθηκαν και οι χριστιανικές και εβραϊκές ενορίες και μετονομάστηκαν σε ‘βακούφια’) και ίδρυσε το 1953 “από το περίσσευμα του συσσωρευμένου κεφαλαίου της”, όπως γράφει στην ιστοσελίδα της, την 6η σήμερα μεγαλύτερη τράπεζα της Τουρκίας, Vakifbank, η οποία αφού το αναπαλαιώσει, θα το διαθέτει στη Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet Başkanlığı) που αναλαμβάνει τα υπόλοιπα: τον διορισμό ιμάμη, τη συντήρηση κλπ.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με δηλώσεις του διευθυντή της Περιφερειακής Διεύθυνσης Τραπεζούντας της Γενικής Διεύθυνσης Βακουφίων, Μαζχάρ Γιλντιρίμχαν, που είδαν το φως της δημοσιότητας στις εφημερίδες: «η Γενική Διεύθυνση Βακουφίων ετοιμάζει τα σχέδια που θα υποβληθούν προς έγκριση στο αρμόδιο Συμβούλιο Μνημείων για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας σε τζαμί… Υπάρχει η σκέψη να μετατραπεί σε μιναρέ το κωδωνοστάσιο της εκκλησίας και όσο για τις τοιχογραφίες σκεπτόμαστε ένα σύστημα, ενδεχομένως αυτόματου, ‘παραβάν’ που θα κατεβαίνει την ώρα που θα γίνεται η τελετουργική προσευχή…».

Η Μονή Στουδίου, επίσης, μεταβιβάστηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, στις 24.12.2012, στη Γενική Διεύθυνση Βακουφίων, η οποία θα την μετατρέψει σε τζαμί. Η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Στουδίου που είχε ιδρυθεί γύρω στο 454, μετατράπηκε σε τζαμί το 1481, κάηκε το 1782, επλήγη από σεισμό το 1894 και ξανακάηκε στα 1920.

Στο χώρο της Μονής σύμφωνα, με το ρεπορτάζ της Μπελκίς Καμούτ Ακτούρκ (“Ταράφ” 14/4) με τον βυζαντινολόγο Σεμαβί Εγίτζε, υπήρχε το «παλιότερο βυζαντινό αγίασμα και το μικρότερο τζαμί του κόσμου (2,5μΧ2,5μ)». Ο Εγίτζε λέει ότι «εκεί είχε ιδρύσει το 1486 τζαμί-τεκέ, ο ιπποκόμος του Βαγιαζίντ Β’, Ιλγιάς Μπέη. Αυτό το τζαμί-τεκές της αδελφότητας των Καντιρί έστεκε ως τα 1925 που απαγορεύτηκαν στην Τουρκία οι τεκέδες».