ΚΩΣΤΟΥΛΑ ΤΩΜΑΔΑΚΗ

Ένας ξεχωριστός άνθρωπος σε μια ζοφερή εποχή

Ο Έρικ Χόμπσμπαουμ έφυγε. Το θλιβερό νέο για το θάνατο του μεγάλου ιστορικού, του  αμετανόητου μαρξιστή, του  ρωμαλέου συγγραφέα που έδωσε φωνή στους καταπιεσμένους της γης, σκοτείνιασε ακόμη περισσότερο την ήδη συννεφιασμένη βδομάδα. Η παρατεταμένη ζέστη έκανε ακόμη πιο κυκλοθυμικές τις διαθέσεις.                   Το φθινόπωρο αργούσε ακόμη.

Σε μια εποχή συθέμελου κοινωνικού κλονισμού που κάποιοι νομίζουν ότι μπορεί να προστατέψουν το τομάρι τους, ο Έρικ Χόμπσμπαουμ, θέτει ατόφιο το έργο του Μαρξ

μπροστά στα μάτια μας   και ξετυλίγει το νήμα από την αρχή.   Αδύνατος και λίγο σκυφτός,  δραστήριος ως το τέλος, καθηγητής από τα τέλη της δεκαετίας `40  στο Μπίρκμπεκ  του Λονδίνου, ο Έρι Χόμπσμπαουμ δεν έπαψε ποτέ να ανταποκρίνεται στις προσκλήσεις των καιρών και της κοινωνίας.

Έφηβος στο Βερολίνο, θα ζήσει  την άνοδο του Ναζισμού και μαθητής στην Αγγλία το `33 θα εντρυφήσει στη μαρξιστική θεωρία. Στα πανεπιστημιακά έδρανα του Κέμπριτζ, ο διακεκριμένος φιλόσοφος , θα ανακαλύψει το έργο του Μαρξ και θα γίνει μέλος της κλειστής κοινωνίας των Αποστόλων. Ο πόλεμος θα τον βρει στην πρώτη γραμμή: «σ’ένα λόχο με τα παιδιά της εργατικής τάξης, χτίζοντας οχυρωματικά έργα στις ακτές της Ανατολικής Αγγλίας».

Στο ιστορικό  εστιατόριο Γκαριμπάλντι, ο Έρικ Χόμπσμπαουμ,  θα γίνει μέλος της Ομάδας Ιστορικών του Κομμουνιστικού Κόμματος. Θα παραμείνει μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Βρετανίας και μετά την εισβολή των Σοβιετικών στην Πράγα.

Τη   δεκαετία του `50, λέκτορας  στο Πανεπιστήμιο   του Μπίρκμπεκ, ο Χόμπσμπαουμ, αρχίζει να γράφει την τετράτομη ιστορία ξεκινώντας από τη Γαλλική Επανάσταση ως το τέλος του αιώνα, «Η Εποχή των Επαναστάσεων», «Η Εποχή του Κεφαλαίου», «Η Εποχή των Αυτοκρατοριών».  Ο λόγος του ρωμαλέος, διαυγής, συναγωνίζεται τους διαπρεπείς Γάλλους και Γερμανούς ιστορικούς με τους οποίους συνομιλεί όλα αυτά τα χρόνια.

Το 2008, ο Χόμπσμπαουμ, θα γράψει το αιρετικό  «ο καπιταλισμός σε αναταραχή» και ο Μαρξ θα γίνει και πάλι της μόδας. «Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλιστικός κόσμος που αναδύθηκε τη δεκαετία του  1990 ήταν αλλόκοτα παρόμοιος με αυτόν που προέβλεπε ο Μαρξ στο “Κομουνιστικό Μανιφέστο”»…

Αυτό που απασχολεί τον μεγάλο φιλόσοφο είναι η δυναμική του καπιταλισμού και οι εσωτερικές αντιφάσεις που γεννούν τις εντάσεις. Ο ιστορικός  με την αριστερή κριτική ματιά, προφητεύει την «κατάρρευση του υπάρχοντος συστήματος» και την αποτυχία της ερμηνείας της Ιστορίας μέσα από οικονομικά μοντέλα που απαξιώνουν τον άνθρωπο.

Την ίδια ώρα χιλιάδες άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους με αποτέλεσμα ο θυμός και η απόγνωση να μεταμορφώνονται σε ξενοφοβικά αιτήματα: Ο εφιάλτης της Ακροδεξιάς που εισπράττει την αγανάκτηση και το μαρασμό  των λαϊκών στρωμάτων. «Οι φιλόσοφοι δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά να εξηγούν τον κόσμο με τον ένα ή τον άλλον τρόπο. Το πρόβλημα είναι να τον αλλάξουμε».

Στην ενδιαφέρουσα  αυτοβιογραφία του, «Συναρπαστικά χρόνια: μια ζωή στον 20ο α