ΚΩΣΤΟΥΛΑ ΤΩΜΑΔΑΚΗ

Η διάκριση δεξιάς –αριστεράς

Νορμπέρτο Μπόμπιο: o αριστερός φιλόσοφος που συνέδεσε τη θεωρία με την πολιτική δράση

«Όλα πρέπει ν’ αλλάξουν για να παραμείνουν τα ίδια», λέει ο Γατόπαρδος στον επαναστάτη ανιψιό του  στην ομώνυμη αριστουργηματική ταινία του Βισκόντι  που αποτυπώνει μοναδικά την συντριβή της αριστοκρατίας και την κυριαρχία της αστικής τάξης στην ιταλική πολιτική σκηνή του 19ου αιώνα..   «Εμείς (οι αριστοκράτες ) είμαστε οι λεοπαρδάλεις και τα λιοντάρια αυτού του κόσμου  κι αυτοί (οι αστοί και οι έμποροι) , που θα μας αντικαταστήσουν , θα είναι τα τσακάλια και τα πρόβατα

και μετά όσοι επιβιώσουμε , λεοπαρδάλεις ,λιοντάρια, τσακάλια και πρόβατα , θα συνεχίσουμε να θεωρούμε τον εαυτό μας σαν το αλάτι της γης», εξομολογείται ο Μπαρτ Λάνκαστερ στο φιλμ του «κόκκινου» κόμη .

Στη δεκαετία του `50  οι ευσεβείς πόθοι του φιλόδοξου ανιψιού του Σαλίνα  γίνονται πραγματικότητα: η χριστιανοδημοκρατία έχει ηττηθεί και οι στόχοι της αριστεράς έχουν υλοποιηθεί μέσω ενός συνδικαλιστικού κινήματος που φέρνει καινούργιες ιδέες. Την ίδια στιγμή συντελείται επανάσταση στη τέχνη και ανθίζει η αριστερή διανόηση. Μέσα σε αυτό το κλίμα θα εμφανιστεί ο Ιταλός φιλόσοφος Νορμπέρτο Μπόμπιο(1909-2004)  που ενσαρκώνει αυτό που λείπει όλο και πιο απελπιστικά από την κοινωνία μας: «την ικανότητα της σκέψης, της διάκρισης, βασικής προϋπόθεσης εντιμότητας απέναντι στους άλλους και τον εαυτό μας.»

Καθηγητής  Δικαίου και Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, ο Μπόμπιο, ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς της δημοκρατίας, γεννήθηκε σε μια αστική οικογένεια που  όπως οι περισσότερες εκείνη την εποχή  καλόβλεπαν τη δικτατορία του Μουσολίνι. Η πνευματική και πολιτική διαδρομή του Νορμπέρτο Μπόμπιο προσανατολίζεται από τη διαρκή αναζήτηση μιας σύνθεσης ανάμεσα στις αρχές και τους θεσμούς που εγγυώνται τη δημοκρατία και σε μια σοσιαλιστική προοπτική που υπηρετεί το στόχο της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η ιδέα της συναίνεσης ριζώνει το έργο και τη ζωή του. Ο Μπόμπιο ανήκει σε μια γενιά που διαμορφώθηκε πνευματικά στα χρόνια του αντιφασιστικού και αντιναζιστικού κινήματος.

Η έναρξη του πολέμου βρήκε τον  Μπόμπιο μέλος ενός παράνομου  σοσιαλιστικού κύκλου και το 1942 συμμετείχε στο Partito d’Azione , (Κόμμα της Δράσης) που έπαιξε σημαντικό ρόλο στο αντιστασιακό αγώνα. Η αντίσταση ενάντια στο ναζισμό και το φασισμό  συσπειρώνει κόμματα και σχηματισμούς από τελείως διαφορετικά κοινωνικά στρώματα της Ιταλίας  και με ιδεολογικές αντιθέσεις: το εξόριστο ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα, με τον Τολιάτι ( ο Γκράμσι έχει πεθάνει το 1937), από τους οπαδούς του φιλελεύθερου Σφόρτσα και από το αριστερό κίνημα Giustizia e Liberta ,τους βασιλόφρονες, τους σοσιαλιστές. Τη  δεκαετία του `50 ο Μπόμπιο μελετά την επιστήμη του Δικαίου στο βιομηχανικό Τορίνο όπου ανθούν οι ιδέες της ανθρωπιστικής αριστεράς   και διανοούμενοι όπως Βιτόριο Φόα και η Ναταλία Γκίνσμπουργκ βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.. Είναι η εποχή της  έκρηξης του νεορεαλισμού , της  χρυσής εποχή της