Φιλοσοφείτε γιατί χανόμαστε

Βλέπουν μόνον την ολονύκτια ξιπασιά στην Μύκονο οι αυστηρές ευρωπαϊκές ανταποκρίσεις. Δεν βλέπουν τα πωλητήρια, μισοτιμής οι μεζονέτες.
Γιατί, μήπως βλέπουν λίγο πιο πέρα, στην Δήλο απέναντι; Αλλ’ εκεί, θα πεις, ούτε οι παραθεριστές δεν βλέπουν, τ’ αρχαία δεν φωτίζονται το βράδυ. Τι τα θες, από τη στιγμή που κάθε γλάστρα σε μεσημεριάτικο τριών και πλέον Άλφα, μετατρέπει ανερυθρίαστη την ηρωίδα του Ευριπίδη σε… Μηδία και κανείς δεν… μειδιά, η παραμικρή επίκληση

οποιασδήποτε κληρονομιάς καθίσταται αυτομάτως… τραγική. Δηλαδή, για να διαπρέψεις ως κορυφαία του στριπτίζ, χρειάζεται να πάρεις το πτυχίο στου Νουρέγιεφ το σχολείο; Προφανώς όχι. Κάθε μεταφραστής, για παράδειγμα, του Ζορζ Σιμενόν, έστω εξαιρετικός, μπορεί να δηλώσει σπεσιαλίστας του αστυνομικού μυθιστορήματος; Ούτε.

Πώς λοιπόν, τόσοι πολλοί εραστές, μελετητές ή καθηγητές φιλοσοφίας, γιατί τόσοι φιλοσοφούντες, γενικώς, ειδικώς ή αορίστως πως, οικειοποιούνται την ιδιότητα, τον τίτλο, το επάγγελμα και την όποια επιδραστική αίγλη επιφυλάσσει η εποχή μας στους φιλοσόφους; Το φαινόμενο, μου θυμίζει κάποιους δημοσιογράφους που, με τον καιρό, αρχίζουν να συγχέουν τα όρια μεταξύ ενασχόλησης και αντικειμένου, μ’ αποτέλεσμα να θεωρούν εαυτούς ανθρώπους του πολιτισμού, ενώ πρόκειται για ειδικούς του πολιτιστικού ρεπορτάζ – καμία σχέση με δημιουργούς, μάνατζερ, ιστορικούς ή θεωρητικούς.

Στην αυγουστιάτικη Αθήνα, πάντως, φιλοξενείται φέτος το 23ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας με τίτλο «Η φιλοσοφία ως έρευνα και τρόπος ζωής». Τι ειρωνεία, επιστροφή στην αντιμετώπιση της ζωής, όπως απασχολεί την αρχαιοελληνική σκέψη και την ευρωπαϊκή της συνέχεια, όταν εορτάζεται η επέτειος για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του Αλμπέρ Καμύ, του νομπελίστα συγγραφέα και διανοητή που ταυτίζεται, σχεδόν, με το ρεύμα του υπαρξισμού, την φιλοσοφία μ’ άλλα λόγια που προσθέτει την αναπόφευκτη προϋπόθεση του θανάτου στην μέχρι τότε εξέλιξη των διαφορετικών φιλοσοφικών προσεγγίσεων ή συστημάτων για το είναι, το φαίνεσθαι, την ηθική, την αισθητική, την καθημερινή πράξη και τη σχέση του δημόσιου διαλόγου με την δημοκρατική λειτουργία.
Αλήθεια, πέραν της γνώσης, της έρευνας, της διδασκαλίας, του σχολιασμού, της συγκριτικής εμβάθυνσης ή (και) του ιστορικού αναστοχασμού, ως τι ακριβώς οι Γιούργκεν Χάμπερμας, Ουμπέρτο Έκο, Ντέρμοντ Μάραν, Λούκα Σκαραντίνο, Τζουλιάνα Γκονζάλες και δύο χιλιάδες περίπου συνάδελφοί τους επιχειρούν να σταθούν δίπλα στους Σωκράτη, Πλάτωνα, Νίτσε ή Χέγκελ, δίπλα στους σοφιστές και στους υλιστές, στους ιδεαλιστές και στους μεταφυσικούς, δίπλα στους Νέους Φιλοσόφους που κολύμπησαν στον Σηκουάνα πριν πνιγούν στις αντιφάσεις τους;

Ας συνιστά πολυτέλεια η ενασχόληση με την φιλοσοφία στην παρούσα περίοδο. Σημασία έχει ότι ο Σωκράτης δεν διακρίνεται ως μελετητής κι αξιολογητής κειμένων, αλλά διαμορφώνει τον καθημερινό του βίο ως ενσάρκωση της σκέψης, ως πολίτης και φιλόσοφος, ταυτόχρονα. Αντίθετα, οι σημερινές απαντήσεις σ’ ερωτήματα και σε νοήματα αναζητούνται πέραν τόσον της πολιτικής όσον και της φιλοσοφίας, στην επικράτεια του life style και της κατανάλωσης, στην ψηφιακή τεχνολογία και στο New Age, σ’ εγχειρίδια αυτοβοήθειας, σε παραθρησκευτικές μυσταγωγίες και σε γυμναστήρια ψυχών.

Αν κάτι κρύβεται στην πανουργία της συγκυρίας, σχετίζεται ενδεχομένως με την γενικότερη στροφή της πνευματικής Ευρώπης, κυρίως, σε ουσίες συγκολλητικές σαν τις τέχνες και τις ανθρωπιστικές σπουδές, σε εικόνες, ιδέες και πρωτοβουλίες, ικανές να επαναφέρουν τον πολιτισμό στην πολιτική ατζέντα και ν’ αφηγηθούν το δυναμικό πεπρωμένο μιας γηραιάς ηπείρου, παρακάμπτοντας την οικονομική Βαβέλ και την ξύλινη γλώσσα των αριθμών και των Αγορών.

Συνέδριο, λοιπόν, στην Αθήνα περί φιλοσοφίας, πρωτοβουλία της Κομισιόν στην Βαρσοβία περί Νέας Αφήγησης για την Ευρώπη. Κάτι κινείται; Χωρίς αμφιβολία, απέναντι σε στατιστικές και γραφειοκρατικές τεχνικές, πάντοτε χορεύτριες και τραγουδοποιοί, μπαλαρίνες από σόι και ποιητές, στοχαστές και οραματιστές, διατυπώνουν προτάσεις εναλλακτικές. Διασημότητες εγχώριες, ηθοποιοί και παρουσιαστές, εκδότριες κι επιμελήτριες, βουλευτές και νεροκουβαλητές, επιδίδονται στο θερινό άθλημα των δήθεν ερωτικών τους εξομολογήσεων για νησιά και προορισμούς, μ’ αναψυκτικά και προφυλακτικά. Δώδεκα Θεοί του ελληνικού καλοκαιριού, τι πλήξη. Προτιμότεροι οι δήθεν φιλόσοφοι;