Δωσ’ μου να πιω το δηλητήριο

Καθώς εορτάζεται με κάθε τηλεοπτική επισημότητα, στις ΗΠΑ τουλάχιστον, η ημέρα του αγώνα κατά του AIDS, συμπληρώνονται δυο ακριβώς δεκαετίες από την πρεμιέρα της ταινίας που έγινε συνώνυμη σχεδόν μ’ αυτόν. Για την ακρίβεια, η «Φιλαδέλφεια» του Τζόναθαν Ντεμ δεν εστιάζει διόλου στην αναμέτρηση μεταξύ ιού και επιστήμης που εξελίσσεται υπέρ της δεύτερης, αν και με αργούς ρυθμούς. Η ανάμειξη μελοδράματος και πολιτικής ορθότητας, μάλιστα, την καθηλώνει στο επίπεδο της μετριότητας.

Ούτε

η καταγγελία της ομοφοβίας την δικαιώνει. Στο πέρασμα του χρόνου, ωστόσο, η συμβολή της στην μάχη για την απενοχοποίηση των ασθενών και εναντίον της προκατάληψης, υπήρξε σθεναρή και αδιαμφισβήτητη. Ως γιάπι και θύμα της νόσου, που εξαιτίας της απολύεται από μεγάλη δικηγορική εταιρεία, προσλαμβάνει μαύρο δικηγόρο (Ντένζελ Γουόσινγκτον) και προσφεύγει στα δικαστήρια παρά τον επικείμενο θάνατό του, ο Τομ Χανκς δεν κερδίζει το όσκαρ ερμηνείας, μόνον.

Μετατρέπεται, έκτοτε, σε σύμβολο του διαρκούς αγώνα με σκοπό την καταπολέμηση του ιού. Βραβευμένος με όσκαρ και ο Μπρους Σπρίνγκστιν, συνδέει το τραγούδι του με την ίδια υπόθεση. Όμως, παίζουν τα τραγούδια ρόλο θεραπευτικό, έπαιζαν ποτέ για λογαριασμό διασήμων κι ανωνύμων, ανεξάρτητα από γλώσσες, συστήματα υγείας ή γεωγραφίες;

Αν ο Σπρίνγκστιν σηματοδοτεί την έναρξη σειράς συναυλιών για συγκέντρωση χρημάτων υπέρ των ερευνητικών προσπαθειών, διαφορετικά συμπεριφέρεται η μεσογειακή παράδοση. Δεν χρειάζεται το γιατροσόφι καμιά συνταγή που να συνοδεύεται από επίσημη σφραγίδα, όπως δεν καταφεύγουν στον ψυχαναλυτή τα βάσανα της ψυχής και της καρδιάς. Τι να την κάνεις την συνταγή εάν αποφάσισες να βάλεις τέλος στον καημό ή στην απελπισία με φαρμάκι; Την ώρα που ο σεξισμός κι η ψυχεδέλεια κυριαρχούν στην αγγλόφωνη επικράτεια, διερμηνεύοντας το συναισθηματικό στριμόκωλο της πλειοψηφίας των νεοελλήνων, παντρεμένων και των δυο χιαστί χωρίς -ακόμα- την τεχνολογία των συζυγικών ανταλλαγών, η τελευταία, ίσως, γνήσια λαϊκή αοιδός προαναγγέλλει την επερχόμενη καταστροφή.

Δεν έχει ακουστά η εποχή της Ρίτας Σακελλαρίου τα γενόσημα φάρμακα, την κρίση των ταμείων, τις αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστημα, τα τοξικά ομόλογα, το ΔΝΤ και το κούρεμα του χρέους ή τα αντικαταθλιπτικά. Το δράμα εκτυλίσσεται στον χώρο του αοράτου κι ας προσπαθούν να το φέρουν στη δημόσια θέα τ’ αναμμένα χαρτονομίσματα, τα πανέρια κι η επίδειξη που την είπανε μυσταγωγία. «Σώσε με, δωσ’ μου να πιω το δηλητήριο/θαν’ η ζωή ένα μαρτύριο, τώρα που πια δεν μ’ αγαπάς». Η απόλυτη προληπτική ιατρική. Νωρίτερα, σε πλήρη αντίθεση με τ’ όνομά της, η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου απέχει απ’ αυτό που οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται ως χαρισάμενη ζωή κι ευτυχισμένη. Πίκρα κι αδικία, κατατρεγμός, προσωπικές καταστροφές στο βωμό του πάθους ή της αξιοπρέπειας, το σύμπαν ως μυστήριο κι ως αδιέξοδο, ταυτόχρονα, να η δομή και τα υλικά της πιο σπουδαίας λαϊκής μας στιχουργού.

Λένε πως, όλα όσα έμειναν ανεξίτηλα στην ιστορία του τραγουδιού, τα έγραφε στην ανάποδη όψη του πακέτου, ίσα ίσα για να εξασφαλίσει το επόμενο, γεμάτο με τσιγάρα. Δικά της λόγια κάνει μουσική ο Απόστολος Καλδάρας και αξέχαστο σουξέ, ο Μανώλης Αγγελόπουλος. Δεν μιλούσε ακόμη για καψούρα, μόνο για βάσανο και προδοσία, «ρίξτε στο γυαλί φαρμάκι/μονορούφι να το πιω». Γυάλινο ποτήρι, άγνωστο το είδος του ποτού. Αλ’ αφού φαρμακώνομαι σημαίνει τρώω μεγάλη πίκρα και δηλητηριάζεται το αίσθημά μου, ευλόγως και το περιεχόμενο ισοδυναμεί με ισχυρό αντίδοτο, με δόση γιατρειάς.

Φαρμάκι, ντέρτια, ουσίες και περιουσίες συγχωνεύονται στη νεοελληνική σκηνοθεσία της μεταμεσονύκτιας γκλαμουριάς, με χλίδα σοσιαλιστική, πλαστική λουλουδική και τα φάρμακα Σκωτίας να σερβίρονται με πάγο. Επίδειξη και ζάλη, πανάκριβη φιάλη, αρχόντισσες κι αλήτισσες η μια δίπλα στην άλλη. Στα ύψη τα φάρμακα, κάτω τα φαρμάκια. Σε πλατείες και καφετέριες, μπροστά στη μικρή οθόνη, το εθνικό ντελίριο μεταφέρεται από τις πίστες στις κερκίδες κι απ’ τους ιάμβους στους θριάμβους. Μέσα στον ξέφρενο αλαλαγμό, κυκλοφορεί ο ψίθυρος που συνδέει ευθέως κάθε κατάκτηση ευρωπαϊκού τίτλου από την ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού με τις αυξήσεις στις τιμές των φαρμάκων, από την οικογένεια βιομηχάνων κι ιδιοκτητών, επίσης, του πρωταθλητή. Δηλαδή, τα συμβόλαια κι οι αμοιβές των Μπατίστ, Διαμαντίδη, Ομπράντοβιτς και Γιασικεβίτσιους να επηράζουν την θεραπεία ασθενών, τα ποσοστά των φαρμακοποιών, την συμπεριφορά των ασφαλιστικών οργανισμών και το σύστημα υγείας, γενικότερα;

Αν ο ψίθυρος αποδίδεται στους ζηλόφθονους αντίπαλους ο πόλεμος που μαίνεται δήθεν μ’ αφορμή την συγκράτηση ή την μείωση του κόστους, δεν εξαντλείται σε τιμές και προϊόντα, κόκκινους και πράσινους φιλάθλους, στον Άδωνι και στην αξιωματική αντιπολίτευση, σ’ εκπομπές και σ’ εντυπώσεις.
Εκτείνεται πιο πέρα, θυμίζοντας την κυριαρχία των πολυεθνικών εις βάρος ελληνικών ή τοπικών φαρμακοβιομηχανιών, την παγκόσμια αναμέτρηση συμφερόντων και την άτακτη υποχώρηση της μεταμοντέρνας πολιτικής απέναντι στην προέλαση των αγορών. Τον αμείλικτο μικρόκοσμο του κυνισμού, της διαφθοράς, του εγκλήματος και της εκμετάλλευσης φτωχών χωρών από οικονομικούς κολοσσούς, με την διακριτική μάλιστα προστασία δυτικών κυβερνήσεων, περιγράφει με οξυδέρκεια και τη γνώριμη δεξιοτεχνία του ο Τζον Λε Καρέ στον «Επίμονο κηπουρό», το μυθιστόρημα που μεταφέρθηκε στο σινεμά από τον Φερνάρντο Μεϊρέγες, με πρωταγωνιστές τους Ρέιφ Φάινς, Ρέιτσελ Γουάις. Η δολοφονία της ακτιβίστριας γυναίκας του μετατρέπει έναν Βρετανό διπλωμάτη σε ριψοκίνδυνο ντετέκτιβ που συγκρούεται, στην Αφρική, με πανίσχυρο φαρμακευτικό όμιλο.

Λοιπόν, συμφέρον των πολιτών είναι το συμφέρον των πολυεθνικών; Γιατί δεν υποχωρούν οι τιμές των τροφίμων ενώ θερίζουν τα μεταλλαγμένα; Ναι, γι’ αυτούς που δεν μπορούν ν’ αγοράσουν πολύτιμους λίθους, υπάρχουν και τα faux-bizoux. Φο, κοινώς. Δεν είναι κοσμήματα τα φάρμακα,. Όπως συμπληρώνουν ο Μανώλης και η Ευτυχία, στο ίδιο τραγούδι, «ήταν γλυκό το στόμα της/ μα ψεύτικη η αγάπη της». Αφιερωμένο εξαιρετικά.