Αριστερός ευρωπαϊσμός, διαχρονικός κι επίκαιρος

Η Ευρώπη μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008 βρίσκεται σε στασιμότητα και οικονομική κατάσταση μηδενικής ανάπτυξης, σε δημοκρατική συρρίκνωση με ορατή μάλιστα τη δημιουργία ενός αγεφύρωτου οικονομικού ρήγματος ανάμεσα στον Βορρά και τον Νότο. Ταυτόχρονα δε παρατηρείται η ολοένα και μεγαλύτερη διεύρυνση των εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων στο εσωτερικό των περισσότερων χωρών μελών.

Οι ευρωπαϊκές αξίες, αυτές που συγκινούσαν και ενέπνεαν τους αριστερούς, τους δημοκράτες, τους προοδευτικούς πολίτες, όλο και υποχωρούν. Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο συρρικνώνεται

επικίνδυνα, η αλληλεγγύη μοιάζει με όνειρο θερινής νυκτός, ενώ η συνοχή δίνει τη θέση της σε φυγόκεντρες τάσεις και ο δημοκρατικός έλεγχος γίνεται όλο και πιο ισχνός. Για τους πολίτες, η Ευρώπη σήμερα σημαίνει και ταυτίζεται πλέον με έννοιες όπως, αυξανόμενη ανεργία, λιτότητα, ασυδοσία των αγορών, ανασφάλεια και γραφειοκρατία, ηγεμονία των ισχυρών, ακόμη και αναβίωση ανταγωνισμών ανάμεσα στα έθνη της.

Πυκνώνουν τα σύννεφα της μισαλλοδοξίας στην ήπειρο του Διαφωτισμού. Αμιγώς ευρωσκεπτικιστικά κόμματα και όλες οι εκδοχές της Άκρας Δεξιάς δείχνουν τα δόντια τους στα πολιτικά συστήματα, διεκδικώντας ρόλο στην κεντρική σκηνή και έδρες στην Ευρωβουλή. Οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης (απόγνωση, απελπισία, οργή, αγανάκτηση) είναι το υλικό με το οποίο χτίζουν τη διχαστική πολιτική τους τόσο η Άκρα Δεξιά όσο και οι συμπαγείς συνιστώσες του ρεύματος της ευρωφοβίας. Με απλοϊκές αναλύσεις, μανιχαϊστικές προσεγγίσεις, θεωρίες συνωμοσίας, εύπεπτα συνθήματα, μπόλικη δημαγωγία και φυσικά με την κατασκευή ενός βολικού αποδιοπομπαίου τράγου μετανάστες) διαβρώνουν τις κοινωνίες, πιέζοντας ασφυκτικά τα συντηρητικά ακροατήρια.

Σήμερα το δημοκρατικό έλλειμμα στην Ευρώπη μεγαλώνει. Οι αποφάσεις που αφορούν το σύνολο των χωρών αποφασίζονται στις διμερείς ή τριμερείς συναντήσεις. Τα κέντρα λήψης αποφάσεων δεν είναι δημοκρατικά νομιμοποιημένα. Το ΔΝΤ διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στις ευρωπαϊκές εξελίξεις.

Σε ένα τέτοιο τοπίο, οι κυρίαρχες δυνάμεις ισχυρίζονται πως η μόνη δυνατή Ευρώπη είναι η απωθητική πλευρά της, αυτή που βλέπουμε σήμερα, αυτή την εικόνα με την οποία μας καλούν να συμβιβαστούμε Όσοι απορρίπτουμε την μοιρολατρία, την υποταγή στην παντοδυναμία των αγορών και το νεοφιλελεύθερο μονόδρομο, ισχυριζόμαστε ότι οι αξίες της αριστεράς είναι όσο ποτέ επίκαιρες. Δεν απορρίπτουμε την Ευρώπη αλλά την Ευρώπη της Μέρκελ και του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος. Οι ιδέες της ευρωπαϊκής αριστεράς του 21ου αιώνα δεν μπορούν να νικήσουν με εθνική αναδίπλωση. Απορρίπτουμε τον αντιευρωπαϊσμό και τον ευρωσκεπτικισμό διότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν είναι δυνατή η μοναχική πορεία των εθνικών κρατών. Έξω από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, οι χώρες μας θα ήταν έρμαια των αγορών και των ισχυρών του κόσμου πολύ περισσότερο από ότι είναι σήμερα. Το μεγάλο στοίχημα που οφείλει να κερδίσει η ευρωπαϊκή αριστερά είναι ότι το χρήμα και οι οικονομικές δομές πρέπει να εξυπηρετούν τις πολιτικές δομές και τις κοινωνίες κι όχι το αντίθετο.

Η άλλη Ευρώπη δεν θα προκύψει νομοτελειακά, αλλά με αγώνα. Κρίσιμος είναι εδώ ο ρόλος της αριστεράς. Πολιτική βούληση και ρεαλισμός πρέπει να είναι τα δύο συστατικά του αριστερού ευρωπαϊσμού. Η άλλη Ευρώπη, αυτή που η αριστερά οραματίζεται και προτείνει, οφείλει να οικοδομείται και να βασίζεται στις αρχές της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης , στην ανάγκη της ευρωπαϊκής αυτονομίας στη διεθνή πολιτική, στις αρχές που απορρέουν από την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό, στο δικαίωμα στη διαφορετικότητα, την αειφόρο- βιώσιμη ανάπτυξη, στις βαθιές αλλαγές του παραγωγικού και κοινωνικού «μοντέλου» που επιβάλλει η κλιματική αλλαγή.

Οι ευρωεκλογές της 25ης Μαΐου είναι η μητέρα των μαχών. Στο παρελθόν πρυτάνευε η ιδέα ότι αυτές αποτελούσαν «δεύτερης κατηγορίας εθνικές εκλογές», μια μεγάλη δημοσκόπηση κάλπης… Σήμερα, βιώνουμε μια σημαντική αντιστροφή, καθώς οι εθνικές εκλογές σε κάθε κράτος έχουν αρχίσει να έχουν πολύ ισχυρά ευρωπαϊκά στοιχεία και να σηματοδοτούνται από την ευθυγράμμιση ή μη με ευρωπαϊκές επιλογές, με μία ατζέντα οικονομική και κοινωνική που της που φέρει ως κεντρικό σημείο της την Ευρώπη.

Οι επικείμενες ευρωεκλογές είναι εκλογές με την Ευρώπη και το μέλλον των λαών της στο επίκεντρο. Η υποψηφιότητα Τσίπρα για την προεδρία της Κομισιόν δείχνει μια διαφορετική δυναμική όσον αφορά στο κομβικό σημείο της ενίσχυσης της Αριστεράς σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Ας αρπάξουμε αυτή την ιστορικών διαστάσεων ευκαιρία, ας αξιοποιήσουμε όλες τις δυνατότητες που μας δίνονται, ας κάνουμε την κρίση του χρηματοπιστωτικού τομέα ευκαιρία για τους λαούς.

* Ο Κώστας Ζαχαριάδης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ