Αρχιτεκτονικός θησαυρός στα ορεινά της Ροδόπης!

της Μαρίας Νικολάου

Ορεσίβιοι μουσουλμάνοι έτοιμοι πάντα μαζί με το καλωσόρισμα να λύσουν απορίες για την περιοχή και την καθημερινότητα τους, αλλά και να προσφέρουν έναν παραδοσιακό καφέ ή ένα ζεστό τσάι στις ταπεινές, αλλά πάντοτε φροντισμένες αυλές τους. Αρκετά χωριά του Ορεινού Όγκου παρουσιάζουν τεράστιο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Τα σπίτια τους είναι λιθόκτιστα με ξηρολιθοδομή η δε επιστέγαση είναι επίσης λίθινη με σχιστόπλακες επιφανειακής εξόρυξης. Τα κουφώματα είναι ξύλινα βαμμένα με έντονο μπλε χρώμα. Σε ορισμένα χωριά,

όπως η Νυμφαία η κύρια όψη του σπιτιού είναι επιχρισμένη και χρωματισμένη με έντονο λουλακί χρώμα.

Οι περισσότεροι από τους οικισμούς δεν είναι οροθετημένοι και συνεπώς δεν ισχύει κανένας όρος δόμησης. Αρκετοί από τους οικισμούς είναι εγκαταλελειμμένοι ή ημι-εγκαταλειμμένοι και σε κάθε περίπτωση αραιοκατοικημένοι. Κάθε εργασία συντήρησης γίνεται χωρίς οικοδομική άδεια. Οι περισσότεροι οικισμοί είναι δυσπρόσιτοι γι’ αυτό και οι έλεγχοι της οικοδομικής δραστηριότητας από τα αρμόδια όργανα γίνεται με φειδώ.

Τα τελευταία χρόνια, δηλαδή μετά το 1992 και την άρση των περιοριστικών μέτρων οι κάτοικοι έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν νόμιμα οικοδομικές εργασίες. Ορισμένοι προμηθεύονται κάποια ψευτοάδεια από την κοινότητα, η την έγκριση εκτέλεσης εργασιών χωρίς άδεια, αλλά οι περισσότεροι ακολουθούν την πεπατημένη οδό της αυθαιρεσίας. Η βελτίωση του οδικού δικτύου επιτρέπει την προώθηση στους οικισμούς σύγχρονων οικοδομικών υλικών (σκυρόδεμα, τούβλα, κεραμίδια, ελενίτ, τσιμεντόλιθοι, κουφώματα αλουμινίου). Οι όποιες ανεγέρσεις και επισκευές γίνονται με σύγχρονα οικοδομικά υλικά. Αποτέλεσμα η αλλοίωση της φυσιογνωμίας των κτιρίων και των οικισμών.

Η αρμόδια εφορεία νεωτέρων μνημείων που εδρεύει στη Θεσ/νίκη φαίνεται ότι αγνοεί τελείως το θέμα. Οι οικισμοί αυτοί βρίσκονται σε σημεία ιδιαίτερου φυσικού κάλους και μεγάλου ιστορικού και αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος. Τα λιθόκτιστα χωριά της ορεινής Ροδόπης έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τα ορεινά χωριά της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας, αλλά και του Πηλίου. Έχουν όμως και σημαντικές διαφοροποιήσεις όπως είναι οι ραμματιασμένες σχιστόπλακες της επικάλυψης. Σημαντικό ενδιαφέρον έχουν και οι αγροτικές κατοικίες και καλύβες των αγροτών και κτηνοτρόφων που υπάρχουν διάσπαρτες σε όλη την ορεινή Ροδόπη.

Η ανάγκη χαρακτηρισμού οικισμών, όπως: η Νυμφαία, η Εσοχή, η Ραγάδα, η Χλόη, ο Άνω Κάρδαμος και η Βυρσινή και καθορισμού ειδικών όρων δόμησης για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς σε συνδυασμό με τη χορήγηση κινήτρων είναι επιτακτική. Για να συνεχίσουν να ξεπροβάλλουν πίσω από καφετή, κίτρινες, πράσινες φυλλωσιές και να εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Ξεχωριστό χνάρι και μαρτυρία μιας άλλης εποχής.